Słownik pojęć

nieoficjalny pracownik.

TERMINY POWIĄZANE: Nieoficjalny pracownik [WSW],

kategoria współpracy z WSW. Zawodowy żołnierz, podoficer, chorąży wzgl. oficer lub pracownik cywilny wojska, który był pośrednikiem pomiędzy tajnymi współpracownikami WSW a oficerami WSW; odpowiednik rezydenta (łącznika) (2.) w terminologii SB. Instrukcja WSW 1987 definiowała NP jako „[…] osoby pozyskane do współpracy z kontrwywiadem wyłacznie na zasadzie dobrowolności [tajny współpracownik (2.)] w celu kierowania pracą tajnych współpracowników przekazanych im na łączność przez oficerów kontrwywiadu, a także do realizacji innych zadań kontrwywiadowczych na zasadach przewidzianych dla tajnych współpracowników”. NP winni być członkami PZPR, stawiano im wyższe wymagania niż zwykłym TW WSW, w szczególności „[…] obok wysokich walorów ideowo-politycznych powinni znać podstawowe zasady pracy kontrwywiadowczej, przewyższać wiedzą ogólną i poziomem intelektualnym posiadanych na łączności tajnych współpracowników, cieszyć się autorytetem i zaufaniem otoczenia oraz wykazywać aktywność w udzielaniu pomocy kontrwywiadowi”. NP winien kierować co najmniej dwoma TW WSW. Instrukcja WSW 1984, §42-46. W. Sawicki, Osobowe źródła informacji organów bezpieczeństwa Polski Ludowej, w: "Aparat represji w Polsce Ludowej 1944-1989", nr 1(5)2007.

TERMINY POWIĄZANE: Tajny współpracownik (TW), Rezydent, Instrukcja WSW 1987,

dokument zawierający ogólne zestawienie informacji operacyjnych dotyczących osób, środowisk, organizacji i grup, prowadzonych śledztw lub wydarzeń. Notatki sporządzane były najczęściej dla kierowniczych ogniw MSW (oraz nadzorujących je organów partyjnych) w celu przedstawienia informacji uzyskanych środkami operacyjnymi (nieraz z przywołaniem informacji z dalszej przeszłości, uzyskanych ze zarchiwizowanych akt), streszczających działalność osób lub grup, względnie czynności jednostek operacyjnych SB. Notatki przeznaczone dla organów partyjnych lub jednostek najwyższego szczebla mimo względnie dokładnego powielania informacji z dokumentów o charakterze operacyjnym nie powołują się na szczegółowe źródła (tak osobowe, jak i techniczne), a przebieg działań operacyjnych jednostek SB streszczały w zrelacjonowaniu dokonanych przez nie ustaleń i skutków ich działań.

formularz wypełniany przy archiwizacji akt i włączany do nich. Odnaleźć w nim można m.in. nastepujące informacje: rodzaj sprawy, numer archiwalny, nazwiska i imiona figurantów, wzory wystawionych kart kartotecznych, streszczenie sprawy z końcowym wynikiem, numery stron ważniejszych dokumentów. Do EO-46 wpisywano kategorię sprawy operacyjnej wzgl. współpracy, w tabeli wymieniano wszystkie osoby inwigilowane w ramach archiwizowanej sprawy (wzgl. osobę współpracownika) wraz z podstawowymi danymi personalnymi (imię ojca, data urodzenia) oraz – w kolumnach „wzory kart” i „uwagi” symbole kart ewidencyjnych wypisanych przy archiwizacji akt i jednostki pionu „C” do których je przesłano. W rubryce „streszczenie” zwięźle wymieniano powody założenia sprawy, opisywano jej przebieg i powody zakończenia.

TERMINY POWIĄZANE: Archiwizacja, Numer archiwalny, Figurant, "C", pion,

J, numer.

TERMINY POWIĄZANE: J, numer,

sygnatura akt operacyjnych i akt osobowych złożonych w archiwum pionu „C” SB, składająca się z liczby porządkowej inwentarza akt, tj. dziennika archiwalnego (pod którą w kolejności chronologicznej wpisywano archiwizowane akta), łamanej przez symbol dziennika, odpowiadający kategorii akt operacyjnych lub osobowych. Numer archiwalny był niepowtarzalny. Akta zarchiwizowane przed 1968 r. były oznaczane numerami archiwalnymi składającymi się z liczby porządkowej dziennika archiwalnego łamanej przez literowe oznaczenie kategorii akt wg kolejnych punktów Instrukcji 1957b, i tak oznaczenie „a” odpowiadało aktom agenturalnym (następnie zastąpione przez symbol „I”), „b” aktom spraw operacyjnych (później „II”), „śl.” aktom spraw śledczych (później „III”), „d”, „ob.” wzgl. „obiekt.” sprawom obiektowym (później „IV”); teczki spraw zagadnieniowych zamkniętych do 1968 r. były oznaczane sygnaturą składającą się z l.p. inwentarza akt łamanej przez symbol „X”. Oznaczenia spraw operacyjnych i śledczych nieraz były uzupełniane dopiskiem „grup[owa]”, co wskazywało, iż są to odpowiednio (funkcjonujące do 1960 r.) kategorie sprawa agenturalna grupowa i sprawa agenturalno-śledcza dotyczące grup osób. Występujące licznie w zapisach kartotecznych numery archiwalne oznaczone symbolami „a”, „b”, „śl.”, „d”/„obiekt.” nie były po 1968 r. zmieniane (utrzymano także ciągłość wydawania numerów archiwalnych), jednakże podawano je z symbolami „I”, „II”, „III”, „IV”. Począwszy od 1968 r., aktom agenturalnym nadawano sygnatury l.p./I (wobec TW, KO, KS, dysponentów LK i MK, osób zaufanych, OZI etc.) lub l.p./I-k w przypadku KTW, sprawom operacyjnym SOS, SOR, KE, TEOK l.p./II, sprawom śledczym i dochodzeniowym (akta kontrolne śledztwa) l.p./III, sprawom obiektowym l.p./IV; aktom osobowym nadawano sygnatury: teczkom akt osobowych funkcjonariuszy SB l.p./V, teczkom akt funkcjonariuszy MO l.p./VI, teczkom akt pracowników cywilnych resortu spraw wewnętrznych l.p./VII, teczkom akt żołnierzy zawodowych resortu spraw wewnętrznych l.p./VIII, teczkom akt pracowników Komendy Głównej Straży Pożarnej l.p./IX. Zapisy numeru archiwalnego mogą występować również w formie np. I-1234, IV-1234, 1234-II etc. Akta wytworzone przez MO i WOP oraz WSW jednostek wojskowych MSW były oznaczane odpowiednio literami – m (dla MO) i –w (dla WOP i WSW JW MSW), tak więc numery archiwalne akt MO były zapisywane l.p./I-k-m (dla KTW MO), l.p./I-m (TW MO), l.p./II-m (sprawy operacyjne MO) itd., akta WOP i WSW JW MSW były oznaczane numerami l.p./I-k-w (KTW WOP/WSW), l.p./I-w (TW, NP etc. WOP/WSW), l.p./II-w (sprawy operacyjne WOP/WSW) itd. Funkcjonowały ponadto liczne symbole dzienników archiwalnych odpowiadające seriom szczególnych rodzajów akt operacyjnych (nie ujętych w instrukcjach o archiwizacji, lub ujętych bez szczegółowego określenia kategorii archiwizacji). W MSW teczki wyjazdowe były oznaczane liczbą kolejną dziennika archiwalnego łamaną przez literę „A” (należy tu zauważyć, że do początku lat sześćdziesiątych symbolem tym były również oznaczane także akta różnych spraw operacyjnych), teczki kontrolne spraw operacyjnych były oznaczane liczbą kolejną dziennika archiwalnego łamaną przez literę „K” (w K MO m.st. Warszawy/KSMO/SUSW także „SK”). Symbolem „AS” oznaczano akta osób poszukiwanych przez aparat bezpieczeństwa przed 1956r., symbolem „U” (prawdopodobnie od „ucieczka” wgl. „uciekinier”) akta osób zbiegłych z kraju, symbolem „E” (prawdopodobnie od „ekspulsja” lub „ekstradycja”) akta osób wydalonych z PRL do 1960 r. (całość tego ostatniego zbioru akt została zniszczona w 1980 r.); funkcjonowała również seria akt (archiwizowanych do 1957 r., tj. najwyraźniej do wydania Instrukcji 1957b) oznaczana symbolem „P” – akta te po 1960 r. były niszczone, przekazywane do jednostek operacyjnych lub „komasowane” (komasacja) ze zarchiwizowanymi aktami spraw operacyjnych. W KSMO/SUSW symbolem „H” oznaczano odrębnie zarchiwizowane „akta historyczne”, w większości dokumenty organizacji podziemnych z lat wojny, przeważnie Armii Krajowej, natomiast symbolem „R” akta o charakterze administracyjnym. W lokalnych jednostkach SB występowały również anomalie w stosowaniu symboli odpowiadających kategoriom archiwizowanych akt, i np. w KWMO/WUSW Białystok oznaczenie „WS” odpowiadało I, „Ag” – II, „KSL” – III, „DO” – II, III, IV, „OB.” – IV; w KWMO/WUSW Bydgoszcz numer archiwalny łamany przez rok archiwizacji, litera „A” lub skrót „Ag” odpowiadały I; w KWMO/WUSW Katowice oznaczenie „A” odpowiadało I, „C”, „D”, „XD” – II, „B” – III; w KWMO/WUSW Kielce oznaczenie „A” odpowiadało I, „?” – II lub III; w KWMO/WUSW Kraków oznaczenie „IV” odpowiadało I lub III, „R” – II; w KWMO/WUSW Lublin oznaczenie „S” lub „A” odpowiadało I, „e” – II, „o” – IV; w KWMO/WUSW Łódź oznaczenie „V” odpowiadało I, „I” – II, „IV” – II, „VII” – III; w KWMO/WUSW Olsztyn oznaczenie „A” odpowiadało I, „C” – II, „S” i „Sl” – III; w KWMO/WUSW Poznań oznaczenie „a” odpowiadało I, „N” lub „NW” – I-k (tj. KTW; „nieudany werbunek”), „K2” – IV; w KWMO/WUSW Rzeszów oznaczenie „ES” odpowiadało III, „Z” – IV; w KWMO/WUSW Szczecin oznaczenia „a” i „A” odpowiadały I; w KWMO/WUSW Wrocław numer archiwalny łamany przez rok archiwizacji lub literę „A” odpowiadały I, w KWMO/WUSW Zielona Góra oznaczenie „a” odpowiadało II lub III; w K MO m. st. Warszawy/KSMO sprawy obiektowe archiwizowano z symbolem akt „III-ob[iektowe]” lub „IV-ob.[iektowe]”. W przypadku zmikrofiszowania lub zmikrofilmowania akt, oznaczano je nowym numerem archiwalnym, składającym się z liczby porządkowej inwentarza mikrofilmów – zwykle była to dawna liczba porządkowa filmowanych akt, łamanej przez arabską cyfrę odpowiadającą rzymskiemu symbolowi właściwego inwentarza akt (dziennika archiwalnego), tj. aktom o sygnaturze 1234/I odpowiadała mikrofisza o sygnaturze 1234/1 lub 1-1234 etc. W MSW prowadzono odrębną ewidencję mikroform, w związku z czym sygnatury akt nie w każdym wypadku odpowiadają (poza odpowiednikiem symbolu dziennika archiwalnego) sygnaturom mikrofisz. W archiwum Departamentu I MSW akta operacyjne przy archiwizacji były oznaczane numerami archiwalnymi jednej serii – w kolejności wpływu akt do archiwum, bez dzielenia ich na kategorie i oznaczania odrębnymi symbolami dzienników archiwalnych. Od początku lat 70. w archiwum Departamentu I MSW mikrofilmy akt oznaczano numerem J, który później de facto zastąpił pierwotny numer archiwalny akt, a w l. 80. był nadawany także archiwizowanym aktom oryginalnym (nie tylko mikrofilmom).

TERMINY POWIĄZANE: "C", pion, Akta operacyjne, Sprawa agenturalna grupowa, Sprawa agenturalno-śledcza, Tajny współpracownik (TW), Kontakt operacyjny (KO), Kontakt służbowy (KS), Dysponent lokalu kontaktowego (lokalu przejściowego, lokalu bazy, punktu odbioru), Lokal kontaktowy (LK), Mieszkanie konspiracyjne (MK), Osoba zaufana (OZ), Osobowe źródło informacji (OZI), Sprawa operacyjnego sprawdzenia (SOS), Sprawa operacyjnego rozpracowania (SOR), Teczka ewidencji operacyjnej na księdza (TEOK), Akta kontrolne śledztwa, Kwestionariusz ewidencyjny (KE), Sprawa obiektowa, Akta osobowe, Akta osobowe funkcjonariusza, Teczka wyjazdowa | Travel dossier,

liczba porządkowa wpisu w dzienniku rejestracyjnym, nadawana każdemu rejestrowanemu „zainteresowaniu operacyjnemu” (sprawom operacyjnym, współpracownikom różnych kategorii, tzw. zabezpieczeniom operacyjnym, etc.). Numer rejestracyjny pełnił funkcję podstawowego identyfikatora sprawy, był nanoszony na okładki akt operacyjnych i do formularzy stosowanych w aktach, oraz do pozostałych (poza dziennikiem rejestracyjnym) instrumentów ewidencyjnych (kartotek), posługiwano się nim w meldunkach operacyjnych jak również w korespondencji wewnętrznej w sprawach operacyjnych. Numer rejestracyjny, jako że był liczbą porządkową nadawaną w kolejności chronologicznej wpisów, był niepowtarzalny dla spraw rejestrowanych w ramach jednostki prowadzącej dziennik rejestracyjny – MSW (oddzielnie dla Dep. I MSW) bądź jednostki terenowej SB (komend wojewódzkich MO/Wojewódzkich Urzędów Spraw Wewnętrznych, Komendy miasta stołecznego Warszawy/Komendy Stołecznej MO/Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych). W momencie złożenia akt do Biura „C” MSW bądź Wydziałów „C” właściwych terenowo jednostek SB numer rejestracyjny był umieszczany wśród zapisów dziennika archiwalnego.

TERMINY POWIĄZANE: Dziennik rejestracyjny, Meldunek operacyjny, Biuro "C" MSW, Wydział "C" | "C" Division, Dziennik archiwalny, Kartoteki,