Archiwa IPN

Ustawa z 18.12.1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U.2023.102), ustawa z 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U.2023.342).

Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (dalej: OAIPN w Katowicach) gromadzenie zasobu archiwalnego rozpoczęło w sierpniu 2001 r., a pierwszym nabytkiem, jaki trafił do zasobu, były akta Wojskowego Sądu Rejonowego w Katowicach przekazane przez Sąd Okręgowy w Katowicach. Do końca 2011 r. OAIPN w Katowicach zgromadziło w swym zasobie 11,7 kmb materiałów archiwalnych i jego zasób jest, obok Archiwum IPN w Warszawie, jednym z największych w kraju. Lata 2001-2002
to najbardziej intensywny okres pod względem ilości przejmowanych materiałów. Przejęto wówczas do zasobu blisko 10,5 kmb dokumentacji. Były to głównie materiały przekazane przez Delegaturę Urzędu Ochrony Państwa w Katowicach oraz przez Komendę Wojewódzką Policji w Katowicach
i podległe jej jednostki terenowe. Wśród innych instytucji zobowiązanych ustawą o Instytucie Pamięci Narodowej do przekazania dokumentacji znalazły się, działające licznie na terenie województwa śląskiego, sądy i prokuratury powszechne, jednostki więziennictwa (Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w Katowicach, areszty, zakłady karne), Archiwa Państwowe, Wojskowe Komendy Uzupełnień. Akta przekazały również archiwa wojskowe z Wrocławia (Oleśnicy), Krakowa i Warszawy, organy administracji państwowej i samorządowej oraz inne instytucje i osoby prywatne.
Należy zaznaczyć, że czynności związane z przejmowaniem materiałów nie zostały zakończone, a zasób archiwalny jest stale powiększany. Zgodnie ze specyfiką wynikającą z ustawy o IPN na zasób archiwalny OAIPN w Katowicach składa się przede wszystkim dokumentacja wytworzona w latach 1944-1990 przez Służbę Bezpieczeństwa (wcześniej Urząd Bezpieczeństwa) z terenu b. województw: bielskiego, częstochowskiego i katowickiego. Są to w zdecydowanej większości materiały archiwalne przejęte
z Delegatury Urzędu Ochrony Państwa, następnie jego sukcesora - Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Katowicach, w ilości 1,3 kmb; są wśród nich materiały operacyjne, administracyjne, ewidencyjne oraz niewielka ilość materiałów audiowizualnych, charakteryzujących działalność cywilnych i wojskowych organów bezpieczeństwa państwa. Najliczniejszą grupę materiałów archiwalnych, przekazanych przez jednostki Policji (ok. 9 kmb – ponad 2 mln teczek), stanowią akta paszportowe. Z kolei zbiór akt personalnych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa liczy ponad
46 tys. tomów akt osobowych funkcjonariuszy UB/SB, MO, żołnierzy wojskowych organów bezpieczeństwa i funkcjonariuszy więziennictwa. Osobną grupę stanowią materiały wytworzone przez cywilne i wojskowe organy wymiaru sprawiedliwości. Akta przekazywane przez sądy, prokuratury, archiwa wojskowe i archiwa państwowe, to już ponad 500 mb dokumentacji charakteryzującej działania skierowane przeciwko osobom zaangażowanym w działalność niepodległościową, a także, jak np. w aktach spraw rehabilitacyjnych czy o stwierdzenie zgonu, obrazującej skutki II wojny światowej. W zasobie OAIPN w Katowicach są również przechowywane materiały dotyczące osób zatrzymanych i osadzonych w więzieniach i ośrodkach odosobnienia w związku z prowadzeniem działalności opozycyjnej m.in. w okresie stanu wojennego. Mniejsza ale z pewnością interesująca i cenna, jest ta część zasobu, która powstaje dzięki darom osób prywatnych i różnych instytucji. Jest to przede wszystkim dokumentacja o charakterze wspomnieniowym, zawierająca m.in. relacje z okresu wojny, a także czasopisma, czy ulotki. Obecnie powiększa się ona, dzięki programowi Archiwum Pełne Pamięci. Do zasobu archiwalnego materiały są przekazywane są również na podstawie porozumień zawartych pomiędzy IPN a Ministerstwem Obrony Narodowej i Ministerstwem Spraw Wewnętrznych
i Administracji. Przykładem mogą tu być akta wytworzone przez MO, wytypowane na podstawie tzw. „Katalogu wydarzeń”, obejmujące m.in. dokumentację z okresu stanu wojennego oraz karty ewidencyjne żołnierzy zawodowych i rezerwy z Wojskowych Komend Uzupełnień wycofane z ewidencji wojskowej. Niewielkie zmiany w rozmiarze zasobu są również spowodowane przemieszczeniem dokumentacji pomiędzy Oddziałami IPN zgodnie z archiwalną zasadą pertynencji oraz w wyniku zwrotu dokumentacji niepodlegającej przekazaniu do IPN.

Informator IPN-KŚZpNP w Katowicach, Katowice 2003; Informator IPN-KŚZpNP w Katowicach - Informacja o działalności (okres X 2000-VI 2005), Katowice 2005

Kilińskiego 9, oprac. Robert Ciupa, Ryszard Mozgol, Katowice 2008

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach [w:] Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej (stan na dzień 31 grudnia 2008 roku), pod red. Jerzego Bednarka i Rafała Leśkiewicza, Warszawa 2009, s. 611-666

sierpień dla osób realizujących wnioski naukowe i dziennikarskie (wnioski WK są realizowane) oraz dni ustawowo wolne od pracy

W pobliżu Dworca Głównego PKP w Katowicach znajdują się przystanki autobusowe przy ul. Mikołowskiej (przystanek Katowice Mikołowska Sąd), skąd kursuje autobus nr 296 (kierunek: Węzłowiec Pętla), oraz przy ul. Mickiewicza (przystanek Katowice Mickiewicza), skąd kursują autobusy nr 30 (kierunek: Michałkowice Bytomska) i nr 168 (kierunek: Osiedle Wieczorka Dworzec). Przystanek docelowy to Józefowiec Szpital (ok. 15-20 minut jazdy).

Na podstawie ustawy z 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 102) oraz ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2023 r. poz. 342), IPN realizuje następujące typy wniosków: (1) o udostępnienie do wglądu dokumentów dotyczących wnioskodawcy lub nieżyjącej osoby najbliższej (2) o udostępnienie oraz wydanie kopii dokumentów osobowych dotyczących pracownika lub funkcjonariusza organów bezpieczeństwa państwa (3) o udostępnienie dokumentów na potrzeby prowadzenia badań naukowych oraz publikacji materiału prasowego; (4) o udostępnienie dokumentów w celu wykonywania zadań ustawowych; (5) o udostępnienie do wglądu kopii akt spraw lustracyjnych; (6) o udostępnienie informacji zawartych w dokumentach organów bezpieczeństwa państwa dotyczących osób pełniących funkcje publiczne; Udostępnienie wybranych kolekcji, zespołów i zbiorów archiwalnych warunkują również dwustronne umowy zawierane pomiędzy IPN i instytucjami współpracującymi, w szczególności zagranicznymi, oraz osobami prywatnymi (dot. kolekcji, zbiorów oraz archiwów prywatnych i rodzinnych). Nie udostępnia się oryginałów materiałów w złym stanie technicznym oraz poddanych czynnościom cyfryzacji. Wnioski są realizowane przez Oddziały zgodnie z właściwością miejscową określone wg zasięgu sadów apelacyjnych.