Słownik pojęć

Słownik pojęć

Instrukcja / Zakres danych / Działy Archiwum  / Słownik / Informator / Przegląd archiwalny / O projekcie / Informacje

Słownik najważniejszych pojęć używanych przez organa bezpieczeństwa PRL, które można znaleźć w opisach materiałów archiwalnych

Słownik
A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | W | Z

Wyczyść

KANDYDAT NA TAJNEGO WSPÓŁPRACOWNIKA (KTW)

osoba wytypowana przez SB do werbunku na tajnego współpracownika. KTW podlegał tzw. „opracowaniu”, tj. procedurze zbierania danych go dotyczących, na drodze niejawnej kwerendy w aktach pracowniczych, studenckich, tyczących się wydania dowodu tożsamości, aktach paszportowych, oraz zgromadzenia materiałów o charakterze operacyjnym, tj. wyciągów z zapisów ewidencji operacyjnej SB, doniesień współpracowników SB, wyciągów ze spraw operacyjnych. KTW zakładano również podsłuch telefoniczny (PT), ich korespondencję potajemnie przeglądano („W”, praca). „Opracowanie” KTW, w zasadzie co do czynności nie różniące się od inwigilacji, podejmowano w celu ustalenia „przydatności do zadań dla niego przewidzianych i […] podstaw pozyskania go do współpracy” oraz rozpoznania jego cech osobistych, zwłaszcza tych, które ważne były dla podjęcia współpracy z SB („[…] poziom intelektualny, zainteresowania, upodobania, […] predyspozycje psychiczne, a w szczególności łatwość nawiązywania kontaktów, umiejętność zachowania się w sytuacjach trudnych, zdolność szybkiego podejmowania decyzji”). Istotnym celem „opracowania” KTW było ustalenie jego stosunku do SB, charakteru i obszaru jego kontaktów oraz motywacji, jakie mogłyby kierować nim we współpracy. „Opracowanie” KTW mogło również prowadzić do ustalenia podstaw werbunku – tj. do uzyskania „materiałów kompromitujących” (dokumentów bądź informacji, których wyjawienie mogłoby skompromitować KTW, a zapowiedzią ich wykorzystania możnaby go nakłonić do współpracy), „materiałów obciążających” (dokumentów lub informacji narażających KTW na poniesienie odpowiedzialności karnej), względnie stwierdzenie intencji KTW co do ewentualnej współpracy – m.in. motywacji materialnej lub „poczucia obywatelskiej odpowiedzialności za bezpieczeństwo i porządek publiczny”. Instrukcja 1970a, §11, 10.

KARTA NA CZYN PRZESTĘPCZY

formularz (oznaczony wzorem EO-44-A/79), stanowiący część tzw. „faktologii” (charakterystyka 2.), tj. opracowań historycznych sporządzanych w Wydziałach „C” KW MO i w Biurze „C” MSW na podstawie zarchiwizowanych w pionie „C” akt spraw operacyjnych i śledztw dotyczących działalności organizacji, oddziałów i grup niepodległościowych, istniejących w latach 1944-1956. „Karty na czyn przestępczy” włączano do charakterystyk („faktologii”) w kolejności chronologicznej opisywanych w nich wydarzeń i oznaczano numerami kolejnymi (wewnątrz charakterystyki).

TERMINY POWIĄZANE: Charakterystyka,

KARTA OPERACYJNA [WSW]

kategoria sprawy operacyjnej WSW. Wg Instrukcji WSW 1984 (§68) kartę operacyjną zakładano osobom, „które ze względu na zajmowane stanowisko służbowe bądź charakter wykonywanych obowiązków służbowych wymagają kontrwywiadowczej ochrony przed próbami nawiązywania z nimi kontaktów przez obce wywiady lub oddziaływaniem na nie ze strony sił antysocjalistycznych”. Instrukcja 1987 (§20-21) wskazywała szczegółowe kategorie żołnierzy WP i pracowników cywilnych wojska podlegających obserwacji w ramach karty operacyjnej, byli to: „[…] dopuszczeni […] do prac: a. przy dokumentach tajnych specjalnego znaczenia wymagających szczególnej ochrony; b. związanych z planowaniem i organizowaniem osiągania wyższych stanów gotowości bojowej i mobilizacyjnego rozwinięcia wojsk od szczebla związku taktycznego (równorzędnego) wzwyż; c. dotyczących całokształtu planowania, organizacji, budowy i eksploatacji obiektów specjalnych, podlegających legendowaniu [tj. tworzeniu fałszywych oficjalnych informacji odnośnie ich charakteru i przeznaczenia] i maskowaniu; d. w komórkach szyfrowo-kodowych; […] zatrudnieni w instytutach i placówkach naukowo-badawczych przy pracach o szczególnym znaczeniu dla obronności kraju; […] wchodzą w skład załóg wojskowych statków powietrznych lub jednostek pływających Marynarki Wojennej albo są kandydatami na żołnierzy zawodowych do służby na tych stanowiskach; […] utrzymują kontakty służbowe z pracownikami przedstawicielstw dyplomatycznych państw kapitalistycznych; […] zostali oddelegowani do wykonywania zadań służbowych poza granicami kraju”. Podchorążowie Wyższych Oficerskich Szkół Lotnictwa i Wyższych Szkół Marynarki Wojennej byli obejmowani obserwacją w ramach karty operacyjnej „z chwilą rozpoczęcia trzeciego roku szkolenia”, kadeci szkół chorążych lotnictwa i marynarki wojennej byli obejmowani kartą operacyjną od rozpoczęcia drugiego roku szkolenia. Szefowie jednostek operacyjnych WSW mogli decydować o objęciu kartą operacyjną żołnierzy zawodowych i pracowników cywilnych wojska także „z innych ważnych powodów”. Kartą operacyjną dotyczącą osoby, którą WSW pozyskało do współpracy, objęło inwigilacją w ramach teczki kontroli operacyjnej (TKO), sprawy operacyjnej bądź zgromadziło dotyczące niej materiały wstępne, włączano do teczki personalnej TW WSW, teczki TKO, teczki rozpracowania operacyjnego, teczki materiałów wstępnych. W przypadku, gdy osoba objęta kartą operacyjną przeniosła się do innej jednostki lub instytucji wojskowej (zmieniła przydział), karta operacyjna była przesyłana do odpowiedniej jednostki operacyjnej WSW zajmującej się „kontrwywiadowczą ochroną” tej jednostki. W przypadku oddelegowania osób objętych karta operacyjna do „struktur kolegialnych Układu Warszawskiego”, kartę operacyjną przesyłano do Sekretariatu Szefa WSW. Karta operacyjna w chwili zakończenia obserwacji (zazwyczaj związanego z zakończeniem prac, które były przyczyną jej założenia, bądź zakończeniem służby wojskowej), była przechowywana w jednostce operacyjnej WSW przez rok, z wyjątkiem kart operacyjnych założonych na osoby, które były TW WSW, wzgl. były inwigilowane w ramach TKO lub spraw operacyjnych – wówczas kartę operacyjną przechowywano przez 2 lata; w przypadku osób, które objęto zastrzeżeniem wyjazdów zagranicznych, okres przechowywania kart operacyjnych nie mógł być „krótszy niż okres trwania zastrzeżenia”. Po upływie odpowiedniego okresu przechowywania, karta operacyjna była niszczona w jednostce operacyjnej WSW. Karta operacyjna składała się z 4 kart formatu A4; pierwsza strona zawierała nagłówek „Karta operacyjna” oraz rubryki na personalia oraz pozostałe dane o osobie objętej kontrolą (m.in. stopień wojskowy, miejsce zamieszkania, numer rejestracyjny samochodu etc.), dalej następowały rubryki z informacjami o stanowisku i majątku osoby, wynikach sprawdzeń w kartotekach, wydawanych opiniach, oraz rubryka „charakterystyka”. Str. 2 karty zawierała tabelę z danymi personalnymi członków rodziny osoby objętej kontrolą, str. 3-4 zawierały tabelę zatytułowaną „Nota operacyjna” z kolumnami: „data, „treść”, „źródło informacji”, „uwagi”, przeznaczoną do umieszczania informacji zdobytych środkami operacyjnymi. Instrukcja WSW 1984, §67.1, §68; Instrukcja 1987, §21-§27; B. Kapuściak, Instrukcje pracy kontrwywiadowczej Wojskowej Służby Wewnętrznej wraz z instrukcjami prowadzenia dokumentacji i ewidencji (1957-1990), Kraków 2010, il. 138-143, s. 429-432.

KARTA OSOBOWA TAJNEGO WSPÓŁPRACOWNIKA WSW

karta ewidencyjna, zawierająca podstawowe informacje o TW WSW. Karta osobowa TW WSW była zakładana w przypadku tzw. pozyskania do współpracy w trybie uproszczonym (zwykle dotyczyło to żołnierzy służby zasadniczej, tj. poborowych), i zastępowała teczkę personalną i teczkę pracy TW WSW. Na karcie, obok podstawowych danych personalnych TW i danych dotyczących współpracy, odnotowywano także dane dotyczące formalnego nawiązania i zakończenia współpracy (wniosek o pozyskanie, zezwolenie na pozyskanie, zezwolenie szefa jednostki operacyjnej WSW na rozwiązanie współpracy). W przypadku, gdy TW WSW pozyskany w trybie uproszczonym przeszedł do zawodowej służby wojskowej, lub był wykorzystywany następnie do spraw operacyjnych „charakteru politycznego, w tym szpiegowskich” oraz do „przygotowania do realizacji kontrwywiadowczych przedsięwzięć ofensywnych” względnie dalszej współpracy po zakończeniu służby wojskowej, zakładano takowemu TW teczkę personalną i teczkę pracy TW, a karta osobowa TW była włączana do teczki personalnej TW WSW (która była oznaczana numerem rejestracyjnym karty osobowej TW). Kartę osobową TW zakładano również tym współpracownikom WSW, których prowadzenie zostało przekazane WSW przez SB lub MO (głównie na czas służby wojskowej), a których teczki personalnie nie zostały przekazane do WSW. Wg Instrukcji WSW 1985, karty osoboweTW były składane w archiwum WSW i tam przechowywane, z tym, że karty tych TW, którzy nie wyrazili zgody na ewentualne podjęcie dalszej współracy z SB lub MO po zakończeniu służby wojskowej, miały być w archiwum niszczone (najpewniej po zarejestrowaniu TW w kartotece archiwalnej). Dane z karty osobowej TW WSW wzgl. sama karta (po zwolnieniu TW – żołnierza zawodowego lub służby zasadniczej do rezerwy bądź zwolnieniu TW – pracownika cywilnego wojska z pracy) mogły być – na podstawie zapisów Porozumienia 1981 – na wniosek odpowiedniej jednostki MSW, przekazywane do jej dyspozycji (za pośrednictwem Zarządu V Szefostwa WSW i odpowiedniej jednostki pionu „C”), w celu podjęcia z byłym TW WSW współpracy ("podjęcia na kontakt) przez zainteresowaną jednostkę operacyjną SB. Przekazaniu do MSW nie podlegały karty zastrzeżone przez jednostki operacyjne WSW (zastrzeżenie). Karta osobowa TW WSW była tekturowym formularzem formatu A4 z naniesioną klauzulą tajności „tajne specjalnego znaczenia”, nadrukiem „Ministerstwo Obrony Narodowej – Szefostwo Wojskowej Służby Wewnętrznej”, nagłówkiem „karta osobowa tajnego współpracownika”, oraz tabelą (na obu stronach karty) z 25 rubrykami w IV częściach. Część I („Personalia i wyniki opracowania”) zawierała rubryki: 1. „stopień, nazwisko i imię”, 2. „data, miejsce urodz[enia], powiat, województwo”, 3. „adres najbliższej rodziny”, 4. „imię ojca, matki, narodowość, pochodz[enie] społ[eczne], wykształcenie, zawód, znajomość jęz[yków obcych], 5. „w wojsku od [data wcielenia] powołany przez [nazwa komendy uzupełnień]”, 6. „przydział służbowy” [jednostka wojskowa, w której TW służył], 7. „Opinia kandydata [na TW] i wyniki sprawdzeń” [tu wpisywano informację o wynikach sprawdzeń w kartotekach WSW i Biura „C” MSW], 8. „Kary sądowe”, 9. „cel pozyskania”, 10. „Wnioskujący [o] pozyskanie (stanowisko, stop[ień], nazwisko, podpis)” [tu wpisywano dane oficera WSW dokonującego werbunku], 11. „wyrażający zezwolenie na pozyskanie (odcisk pieczęci, podpis)” [było to zezwolenie szefa wzgl. zcy szefa jednostki WSW na werbunek]; Część II („Przebieg współpracy”) zawierała rubryki: 12. „Miejsce odbywania spotkań” [tu wskazywano LK, MT lub MS z kryptonimem lub numerem], 13. „wynagrodzenie TW (data, rodzaj, wysokość)”, 14. „stan przestrzegania przez TW tajn[ości] współpracy, 15. „nr ewidencyjny” [numer rejestracyjny], 16. „pseudonim”, 17. „data pozyskania”, 18. „znak umowny” [hasło do podania oficerowi prowadzącemu lub NP, numer telefonu kontaktowego], 19. „na łączności oficera KW (stanowisko, nazwisko, od-do)” [dane oficera prowadzącego], 20. „na łączności NP. (pseudonim [NP] nr ewid[encyjny NP], od-do)”, 21. „Rozwiązano współpracę dnia … Przyczyny rozwiązania współpracy”, 22. Wnioskujący [o] rozwiązanie współpracy (stanowisko, stop[ień], nazwisko, podpis)” [dane oficera prowadzącego], 23. „Wyrażający zezwolenie na rozwiązanie współpracy (odcisk pieczęci, podpis)” [dane szefa jednostki WSW]; część III („charakterystyka tajnego współpracownika”) składała się z jednej rubryki: 24. „charakterystyka współpracownika uwzględniająca osiągnięte wyniki we współpracy” – w rubryce tej oprócz informacji o wykorzystaniu TW, podstawie werbunku, jakości doniesień itd. wskazywano również okres przechowywania karty w archiwum WSW i ewentualne ograniczenia (lub ich brak) w jej udostępnianiu innym jednostkom WSW; część IV („miejsce na deklarację/oświadczenie”) zawierała pole na opis złożonego zobowiązania (deklaracji) do współpracy, lub wklejenie koperty, w której deklarację współpracy (względnie ewentualne „materiały kompromitujące”) przechowywano. Karta osobowa TW WSW była oznaczana numerem archiwalnym WSW, składającym się z literowego oznaczenia zespołu akt [WSW] i kolejnego numeru księgi inwentarzowej dokumentacji kontrwywiadowczej; w przypadku przekazania karty do Biura „C” MSW odnotowywano ją w dzienniku archiwalnym o symbolu „I” i oznaczano ją numerem archiwalnym MSW, łamanym przez „I” (tj. właściwym dla akt agenturalnych). Instrukcja WSW 1985, załącznik nr 15 ("Wykaz dokumentów kwalifikujących się do pozostawienia w aktach operacyjnych"), pkt. 3; Instrukcja 1987, §10- §12, B. Kapuściak, Instrukcje pracy kontrwywiadowczej Wojskowej Służby Wewnętrznej wraz z instrukcjami prowadzenia dokumentacji i ewidencji (1957-1990), Kraków 2010, il. 114-115, s. 403-404.

KARTA REALIZACJI ZAMÓWIENIA

karta stosowowana w jednostkach pionu „W”, na której odnotowywano przechwycenie/skopiowanie każdej przesyłki skontrolowanej na zlecenie jednostki operacyjnej SB. W „karcie realizacji zamówienia” odnotowywano datę „dokonania operacyjnej kontroli przesyłki”, kod oznaczający sposób wykorzystania informacji z otwartej przesyłki i sposób, w jaki zostały one przekazane do jednostki operacyjnej SB, informację o treści otwartej przesyłki, identyfikator funkcjonariusza jednostki pionu „W”, który otworzył przesyłkę. „Karty realizacji zamówienia” dotyczące zakończonych lub anulowanych zleceń na kontrolę korespondencji były niszczone (wraz z wnioskami zamówień) w jednostkach pionu „W” po 6 miesiącach od zakończenia kontroli korespondencji, nie były również osobno ewidencjonowane ani archiwizowane w jednostkach pionu „C”. Instrukcja 1982a, §20, 21.

KARTOTEKA WSW (KARTOTEKA OGÓLNOINFORMACYJNA WSW, KARTOTEKA ARCHIWALNA WSW)

kartoteka pełniąca rolę kartoteki ogólnoinformacyjnej i inwentarza archiwalnego w archiwum WSW, złożona z kart wzoru EO-1/75; kartoteka prowadzona była centralnie w Wydziale III Zarządu V Szefostwa WSW oraz lokalnie (dla Okręgów Wojskowych) w Zarządach WSW. Kartoteka była uporządkowana alfabetycznie wg kolejności nazwisk osób rejestrowanych, zawierała karty odnoszące się zarówno do osób pozostających w aktualnym "zainteresowaniu operacyjnym" jednostek WSW (współpracowników, właścicieli/dysponentów MT i LK, osób inwigilowanych, osób zabezpieczonych), jak i do osób, których sprawy zostały zakończone. W kartotece obok danych personalnych osoby, której dotyczyła zarejestrowana sprawa wzgl. zarchiwizowane akta, znajdowały się informacje o pseudonimie współpracownika i kategorii współpracy (TW, NP) względnie kryptonimie sprawy operacyjnej i jej kategorii, numerze rejestracyjnym, numerze archiwalnym akt, ewentualnym nowym numerze rejestracyjnym (w przypadku podjęcia akt z archiwum przez jednostkę operacyjną WSW w celu ponownego rozpoczęcia inwigilacji osoby), dacie rejestracji osoby i jednostce operacyjnej WSW, która prowadziła współpracownika lub sprawę operacyjną, motywacji współpracownika ("podstawie pozyskania") względnie dokumentach będących przyczyną założenia sprawy operacyjnej/zgłoszenia w ewidencji osoby lub zdarzenia, celu zwerbowania współpracownika lub powodach założenia sprawy operacyjnej, danych oficera WSW prowadzącego sprawę/współpracownika, wreszcie o ewentualnym zaangażowaniu współpracownika w sprawy operacyjne prowadzone przez WSW, względnie wykorzystywaniu w opisywanej sprawie operacyjnej TW WSW, przekazaniu sprawy, itp.; w rubryce 28 EO-1/75 odnotowywano również krótką charakterystykę wyeliminowanego z sieci agenturalnej TW/NP i ewentualne informacje szczegółowe o współpracowniku nie ujęte w innych rubrykach, w przypadku spraw operacyjnych w tejże rubryce odnotowywano odpowiednio ewentualną informację o wyroku sądu, wniesionych zastrzeżeniach dot. udostępniania akt, względnie inne dane dotyczące sprawy operacyjnej, nie ujęte w innych rubrykach; w kartotece umieszczano również informacje o powodach zakończenia współpracy/sprawy, ruchu akt lub ich zniszczeniu, a także o zarejestrowaniu osoby w Biurze „C” MSW, wniesieniu zastrzeżenia wyjazdów zagranicznych, względnie wypożyczeniu akt.

KARTOTEKA OGÓLNOINFORMACYJNA (KOI)

kartoteka bieżących oraz zakończonych czynności operacyjnych SB. KOI prowadzona była w Wydziale III Biura „C” MSW (Wydziale „C” jednostek lokalnych), składała się w większości z kart EO-4-A, dotyczących bieżących czynności operacyjnych (zawierały one dane personalne osoby objętej „zainteresowaniem operacyjnym” oraz informacje o numerze rejestracyjnym i jednostce prowadzącej sprawę) i E-14 (E-14/1), dotyczących zakończonych spraw operacyjnych i wyeliminowanych z sieci agenturalnej OZI (zawierały pełne informacje o personaliach osoby rejestrowanej, kategorii sprawy operacyjnej/współpracy, powodach zakończenia sprawy względnie wyeliminowania współpracownika z sieci agenturalnej, jednostce prowadzącej sprawę, numerze archiwalnym). Do KOI wprowadzane były również zabezpieczenia Departamentu I MSW, mające wyeliminować możliwość niekontrolowanego zarejestrowania „zainteresowania operacyjnego” innej jednostki SB wobec konkretnej osoby. W KOI MSW umieszczano również informacje o osobach zarejestrowanych "czynnie" przez WSW (kontrwywiad wojskowy), WSW jednostek wojskowych MSW, Zwiad WOP, Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (wywiad wojskowy), oraz o osobach zarejestrowanych jako dopuszczone do dostępu do dokumentów tajnych, którym zakazano wyjazdów zagranicznych ("zastrzeżono", zastrzeżenie, zastrzeżenie wyjazdów zagranicznych), osobach objętych śledztwami etc. Sprawdzenia w KOI służyły do ustalenia przez jednostkę SB wiedzy na temat osoby zarejestrowanej (dawniej prowadzonych spraw operacyjnych, ewentualnej współpracy, numeru archiwalnego akt, itd.). W przypadku, gdy osoba sprawdzana w KOI była tam odnotowana jako zarejestrowana przez inną jednostkę SB, zapis kartoteczny służył do skontaktowania z nią jednostki SB proszącej o sprawdzenie (koordynacji). Sprawdzenie w KOI było obowiązkowe przed podjęciem wobec osoby czynności operacyjnych, tj. werbunku lub inwigilacji. Kartoteka ogólnoinformacyjna MSW występowała również pod nazwą Centralnej Kartoteki Ogólnoinformacyjnej, ponieważ oprócz rejestracji dokonywanych przez jednostki MSW, umieszczano w niej informacje o rejestracjach dokonywanych przez Departament I MSW oraz inne ww. służby aparatu terroru, oraz karty EO-4-A i E-14 dotyczące osób zarejestrowanych przez terenowe jednostki operacyjne SB (kartoteka statystyczna, rejestracja). Każdy Wydział „C” jednostki terenowej SB prowadził własną KOI, zawierającą karty odnoszące się do rejestracji dokonanych wyłącznie przez ogniwa operacyjne odpowiedniej jednostki terytorialnej SB; M. Komaniecka, Organizacja i funkjonowanie kartotek ogólnoinformacyjnej i zagadnieniowej aparatu bezpieczeństwa, w: Wokół teczek bezpieki, zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006; AIPN, 1585/5039.

KARTOTEKI

zespoły instrumentów ewidencyjnych, stosowanych w MSW do rejestrowania, indeksowania, przechowywania, opracowywania statystycznego, sortowania i udostępniania informacji o osobach, prowadzonych oraz zakończonych sprawach operacyjnych i współpracownikach, prowadzonych i zarchiwizowanych aktach, ‘obiektach’ (zakładach, instytucjach, organizacjach i grupach), ‘zagadnieniach’, gromadzonej dokumentacji, wydarzeniach. Kartoteki współfunkcjonowały z innymi instrumentami służącymi do rejestrowania, odnotowywania i gromadzenia informacji (dziennikami: rejestracyjnymi, archiwalnymi, koordynacyjnymi, korespondencyjnymi; aktami i elektronicznymi systemami przetwarzania informacji), tworząc wraz z nimi system nazywany w MSW zbiorczo „ewidencją operacyjną”.

KATEGORIA MATERIAŁÓW ARCHIWALNYCH

oznaczenie okresu przechowywania akt.

KATEGORIE PRZEPISÓW SŁUŻBOWYCH

Akty normatywne o różnych obszarach działania (organizacyjne, dotyczące metod pracy, struktur instytucji, procedur postępowania z dokumentami, dotyczące rejestracji i obiegu pism, dyscyplinarne, finansowe i gospodarcze itp.) oraz – w zależności od osoby je wydającej – kompetencji organizacyjnej (dotyczące całego MSW, SB, pionów w SB, jednostek organizacyjnych). Formalnymi kategoriami przepisów służbowych były: zarządzenia, zarządzenia organizacyjne, instrukcje, decyzje, rozkazy, wytyczne.

KATEGORIE SPRAW OPERACYJNYCH WSW

Instrukcja WSW 1984 w rozdziale VII („Formy ochrony i kontroli kontrwywiadowczej oraz prowadzenia rozpracowań operacyjnych”) odróżnia dwa zasadnicze cele działalności kontrwywiadowczej w wojsku: „zapobieganie przestępczej (wrogiej) działalności” oraz „rozpoznawanie przestępczej (wrogiej) działalności”. Środkami działalności „zapobiegawczej” miały być: karty operacyjne i teczki kontroli operacyjnej. Środkami działalności „rozpoznawczej” było „wyjaśnianie materiałów wstępnych [WSW]” oraz „prowadzenie rozpracowań operacyjnych”, tj. spraw operacyjnego rozpoznania, spraw operacyjnego poszukiwania i spraw operacyjnego wyjaśnienia (teczka rozpracowania operacyjnego WSW). Wg zapisów Instrukcji WSW 1984, sprawy operacyjne winny być zakładane na podstawie pisemnych postanowień, sumujących informacje dające podstawy do powzięcia podejrzeń o „wrogą” działalność i wskazujących cele prowadzenia spraw i terminy ich zakończenia. Ogólnym celem prowadzenia spraw operacyjnych było, obok zachowania działań operacyjnych w tajemnicy, „niedopuszczenie do rozszerzenia się przestępczej (wrogiej) działalności będącej przedmiotem rozpracowania oraz ograniczenie jej negatywnych następstw”. Oprócz szczegółowych powodów, dla których sprawy operacyjne podlegały formalnemu zakończeniu (odrębnych dla spraw operacyjnego rozpoznania, poszukiwania, wyjaśnienia), Instrukcja WSW 1984 wskazała również werbunek osoby inwigilowanej, zastosowanie „środków profilaktycznych” wobec osoby inwigilowanej, które spowodowały zaniechanie przez nią „wrogiej” działalności, zakończenie przez osobę inwigilowaną działalności „wrogiej”. Instrukcja WSW 1984, §67, §76-82, 84-88.

KOMASACJA

scalenie pod jedną sygnaturą (numerem archiwalnym) kilku tomów akt, uprzednio oznaczonych różnymi numerami archiwalnymi. „Komasacja” następowała najczęściej w wyniku podjęcia z archiwum przez jednostkę operacyjną akt zakończonej sprawy operacyjnej lub wyeliminowanego z sieci agenturalnej współpracownika i włączenia ich do akt bieżącej (nowej) sprawy bądź akt donosiciela, z którym odnowiono współpracę (ewentualnie którego objęto inwigilacją). Po zakończeniu sprawy operacyjnej bądź współpracy, wycofane uprzednio z archiwum akta archiwizowano jako jeden z tomów sprawy/akt współpracownika, do których je włączono. Niejednokrotnie komasacji towarzyszyło brakowanie licznych dokumentów ze starszych akt, bądź ich przemieszczenie w obrębie akt sprawy. Włączenie akt do innych odnotowywano w zapisach dziennika archiwalnego ich dotyczących oraz w kartotece ogólnoinformacyjnej.

KOMBINACJA OPERACYJNA

tzw. prowokacja. Wg Instrukcji 1970a był to „[…] zespół planowych przedsięwzięć wzajemnie ze sobą powiązanych i podporządkowanych jednolitej koncepcji dla osiągnięcia założonego celu, np. wprowadzenia do sprawy tajnego współpracownika, uzyskania dowodu przestępnej działalności, zatrzymania osoby podejrzanej”. Istotą „kombinacji operacyjnej” była potajemna interwencja SB w działalność inwigilowanych przez nią osób i środowisk, polegająca na sprowokowaniu nieświadomych osób do określonych działań – m.in. wzięcia udziału w kontrolowanej przez SB działalności (co wiodło do aresztowania lub zatrzymania i dekonspiracji rzeczywistej działalności opozycyjnej), zawarcia znajomości z TW, ujawnienia ukrywających się osób, odkrycia sposobów i dróg („kanałów”) komunikowania się z innymi osobami, zdekonspirowania struktur organizacji podziemnych oraz zależności i relacji pomiędzy ich członkami itp. Szczególne rodzaje „kombinacji operacyjnej” miały prowadzić do wytworzenia lub zdobycia materiałów kompromitujących lub obciążających, dotyczących osób, wobec których planowano werbunek, względnie do podstawienia świadków rzekomej nielegalnej działalności. „Kombinacje” stosowane były przede wszystkim do „wprowadzenia TW do sprawy” i „wyprowadzenia TW ze sprawy [operacyjnej]” – określenia owe oznaczały umieszczenie TW w inwigilowanym środowisku i wycofanie go zeń, zanim zdobyte przezeń informacje zostaną użyte do rozbicia grupy, przeprowadzenia aresztowań itd., tak by nie dopuścić do zdekonspirowania TW. „Kombinacja operacyjna” polegała na zestawieniu klasycznej prowokacji policyjnej, metod pracy SB, tj. zastosowania środków operacyjnych (obserwacji, podsłuchu, podglądu, tajnego przeszukania, tajnego zdjęcia, tj. tajnego aresztowania, stosowania „dokumentów legalizacyjnych” tj. fałszywych itd.), współpracy TW (niejednokrotnie kilku), oraz działań władz administracyjnych dokonywanych na wniosek SB. Przeprowadzenie „kombinacji” poprzedzane było sporządzeniem planu operacyjnego, w którym ujmowano cele, przewidywane środki, instrukcje dla TW etc.

KOMUNIKAT

pisemny raport z prowadzonej przez jednostkę pionu „B” SB obserwacji (komunikat z obserwacji) wzgl. z prowadzonych przez jednostkę pionu „T” podsłuchu (PT, PP, PEZEW) lub podglądu (PDF), skierowany do jednostki operacyjnej SB, która zleciła prowadzenie obserwacji lub założenie podsłuchu/podglądu. Komunikaty „B”/„T” były włączane do akt spraw operacyjnych (wzgl. do teczki KTW, teczki personalnej TW, teczki KO) na prawach doniesień agenturalnych. Komunikat „B” był sporządzany w dwóch egzemplarzach – odpis kierowano do jednostki operacyjnej SB, która zleciła obserwację, oryginał pozostawał w teczce obserwacyjnej. W przypadku obserwacji krótkoterminowych, sporządzano dla jednostki operacyjnej jeden komunikat na podstawie raportów (rękopisów), których oryginały pozostawiano w teczce obserwacyjnej, na wniosek jednostki zlecającej obserwację jednostka pionu „B” mogła opracować komunikat zbiorczy lub końcowy z dłuższego okresu obserwacji. Do komunikatów dołączano również materiały uzyskane od donosicieli jednostki pionu „B” prowadzącej obserwację, stenogramy nagrań oraz wykonane podczas obserwacji fotografie (wraz z informacjami o zidentyfikowaniu sfotografowanych osób), informacje o zidentyfikowaniu osób kontaktujących się z osobą obserwowaną. W listopadzie 1981 r. wprowadzono zasadę sporządzania komunikatów z obserwacji krótkoterminowej tylko w jednym egzemplarzu, który był przesyłany do jednostki operacyjnej SB, która zleciła obserwację (w jednostce pionu „B” nie pozostawiano odtąd drugiego egzemplarza); zmiana wynikała z zamiaru uściślenia wewnętrznej konspiracji prowadzonych obserwacji. Komunikat „T” zawierał stenogram z rozmów (i innych dźwięków) zarejestrowanych przez podsłuch telefoniczny (PT) lub podsłuch zamontowany w pomieszczeniach (PP), względnie omówienie podsłuchanych/zarejestrowanych rozmów i czynności, oraz informacje dotyczące czasu zarejestrowania rozmów i identyfikacji rozmawiających osób. Instrukcja 1974b, Wytyczne 1988.

KONSPEKT 1976A

Konspekt o pracy archiwalnej Wydziału II Biura „C” MSW, Warszawa 1976, AIPN, 01758/16.

KONSPEKT 1976C

Konspekt o ewidencji operacyjnej, Biuro „C” MSW, Warszawa 1976, AIPN, 01476/68.

KONSULTANT

kategoria osobowego źródła informacji, współpracownik SB zaangażowany ze względu na swoje umiejętności naukowe lub/i fachowe, pozycję naukową lub społeczną, którego zadaniem było sporządzanie ekspertyz i analiz na podstawie materiałów dostarczonych przez SB, dotyczących wskazanego zagadnienia lub środowiska. Konsultanci byli wynagradzani. W praktyce operacyjnej SB jako konsultantów rejestrowano również „zwykłych” współpracowników, gdy zaistniała tego proceduralna potrzeba (np. TW wstąpił do PZPR). Instrukcja 1970a, §20.

KONTAKT INFORMACYJNY DEPARTAMENTU I MSW

kategoria współpracy z wywiadem SB o niższym stopniu zaangażowania operacyjnego. KI miała być osoba stale zamieszkała poza granicami PRL, świadomie bądź nieświadomie współpracująca z wywiadem SB, tj. przekazująca informacje i dokumenty, o relacjach z wywiadem SB zależnych od okoliczności (zwłaszcza w przypadku werbunku „pod obcą banderą”, tj. przez funkcjonariusza SB podszywającego się pod agenta innego wywiadu), o ograniczonych czasowo lub tematycznie możliwościach wywiadowczych, najczęściej bez formalnego werbunku, etc. generalnie nie spełniającej kryteriów werbunku jako agenta. W przypadku KI – obywateli PRL współpraca z wywiadem SB zawsze miała charakter świadomy, zwykle dokumentowana „umową o pracy wywiadowczej”, będącą formą zobowiązania do współpracy.

KONTAKT OPERACYJNY (KO)

kategoria współpracy z SB. Jako KO określano osobę udzielającą potajemnie SB informacji „[…] wyrażającą chęć i mającą możliwości informowania SB o dostrzeganych wrogich i szkodliwych społecznie faktach i zjawiskach”, kontakt operacyjny miał być nawiązywany „[…] w celu organizowania dopływu wstępnych informacji interesujących SB w tych wszystkich przypadkach, gdy nie zachodzi potrzeba angażowania tajnych współpracowników […] [i do] sprawdzania wstępnych informacji otrzymywanych z innych źródeł”. Kategoria KO została formalnie wprowadzona Instrukcją 1970a, funkcjonowała jednak już wcześniej, a wywodziła się od „pomocy obywatelskiej” ujętej w Instrukcji 1960a, wg definicji §19 Instrukcji 1970 objęła również funkcje występującej do 1970a r. kategorii kontaktu poufnego. Od KO nie wymagano składania pisemnego zobowiązania do współpracy, ani pisemnych doniesień. Mimo ww. sformułowania instrukcji operacyjnej, sytuującej KO jako kategorię współpracy o niższym niż TW stopniu, w praktyce KO byli niejednokrotnie pełnowartościowymi współpracownikami SB, ponadto, ze względu na brak wymogu dokonania formalnego werbunku, była to forma współpracy nawiązywanej najczęściej z członkami PZPR. KO zasadniczo nie byli rejestrowani w ewidencji operacyjnej SB, za wyjątkiem, gdy „[…] utrzymywanie kontaktu operacyjnego wymaga[ło] zabezpieczenia danej osoby przed nawiązaniem z nią tego rodzaju kontaktu przez inną jednostkę”. „Zabezpieczenie”, tj. rejestrację chroniącą osobę rejestrowaną przed zainteresowaniem operacyjnym innych (poza rejestrującą) jednostek SB, zgłaszano w pionie „C” kartą EO-4/72, a wycofywano kartą E-16 (od 1984 r. obu czynności miano dokonywać kartą EO-4E/83) (rejestracja kontaktów operacyjnych i zainteresowań operacyjnych). Zob. również: teczka KO. Instrukcja 1970a, Instrukcja 1972b, §10.1, 10.2).

KONTAKT OPERACYJNY DEPARTAMENTU I MSW

kategoria współpracy z wywiadem SB o najwyższym stopniu zaangażowania operacyjnego. KO Dep. I MSW miał być obywatel PRL, stale zamieszkały w Polsce, zwerbowany do tajnej współpracy z wywiadem SB, świadomie wykonujący zlecone zadania wywiadowcze za granicami PRL. Kategoria ta odpowiadała agentowi Departamentu I MSW. KO Dep. I MSW zwykle były osobami czasowo wyjeżdżającymi za granicę w celach służbowych, na stypendia naukowe, praktyki itp. Instrukcja 1972, §2.2.

KONTAKT POUFNY (KP)

półformalna kategoria współpracy z SB, funcjonująca do 1970 r., kiedy to jej funkcje przejęły formalnie zdefiniowane w Instrukcji 1970a kategorie kontaktu operacyjnego i kontaktu służbowego. Termin KP został użyty formalnie w Wytycznych 1957 ws. prowadzenia agentury i spraw operacyjnych przez jednostki pionu II SB (tzn. „kontrwywiadu” SB) dla oznaczenia współpracy o najniższym stopniu zaangażowania operacyjnego (niższym od tajnych współpracowników, tam rozumianych w znaczeniu agentów, oraz informatorów) – KP wg tamtejszej definicji miał być osobą, które „[…] z tytułu pracy lub miejsca zamieszkania, funkcji społecznej czy zawodowej, znajomości języka albo zagadnienia – mogą wyświadczać doraźne usługi bądź to w postaci informacji, bądź przez udzielanie pomocy w różnych operacyjnych przedsięwzięciach”. Wspomniane wytyczne wskazywały, że KP nie należy rejestrować w kartotekach (ich ewidencję mieli prowadzić zastępcy komendantów wojewódzkich MO ds. SB – w lokalnych jednostkach SB, lub naczelnicy wydziałów w Departamencie II MSW), a osoby znajdujące się „na eksponowanych stanowiskach” miały w ogóle ni być ujmowane w jakiejkolwiek ewidencji. Od KP nie pobierano również pisemnych zobowiązań do współpracy, ani nie żądano od nich własnoręcznego sporządzenia życiorysu (jak w przypadku tajnych współpracowników, rezydentów, agentów, informatorów), nie wybierali sobie również pseudonimów (pseudonim nadawał im oficer operacyjny SB bez wiedzy KP). Instrukcja 1960a nie wymieniała KP wśród kategorii współpracy z SB, mieścił się on jednak w umieszczonej tam definicji pomocy obywatelskiej i podlegał właściwym dla niej zasadom rejestracji. Kategoria KP była stosowana do końca lat 60. XX w. jako kategoria współpracy (i rejestracji) równolegle z kategoriami kontaktu obywatelskiego i kontaktu służbowego. Kategoria KP znajdowała zastosowanie wobec osób, które ze względów formalnych nie mogły być zwerbowane jako TW (członków PZPR, osób na stanowiskach), z którymi utrzymywano „luźny kontakt”, bądź ewentualnie nie mogły być zwerbowane jako TW z powodów „operacyjnych”.

KONTAKT SŁUŻBOWY (KS)

kategoria współpracy z SB. Jako KS określano pracownika zakładu pracy lub urzędu (najczęściej pełniącego funkcje kierownicze), udzielającego SB informacji niejako z racji sprawowanego stanowiska; Kategoria KS wywodziła się od „pomocy obywatelskiej” ujętej w Instrukcji 1960a; wg definicji Instrukcji 1970a: „kontakty służbowe z pracownikami zakładów pracy, urzędów i innych instytucji, mające na celu współdziałanie na określonych odcinkach w zakresie ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego, powinny być utrzymywane na odpowiednich szczeblach służbowych. Kontakty te winny polegać na przeprowadzaniu rozmów dotyczących zjawisk interesujących SB, wyjaśnianiu problemów związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa publicznego i wyczulaniu rozmówców na przejawy szkodliwej działalności oraz przyjmowaniu od nich interesujących Służbę informacji ustnych lub pisemnych”. Od KS nie wymagano składania pisemnego zobowiązania do współpracy z SB. W praktyce KS były typową formą kontaktów SB z przełożonymi bądź funkcyjnymi pracownikami w instytucjach objętych sprawami obiektowymi, bądź w ramach inwigilacji (lub opracowania jako KTW) ich podwładnych. Jako KS traktowano również członków PZPR, sprawujących funkcje kierownicze.

KONTRWYWIAD

działalność mająca na celu neutralizowanie poczynań obcych służb wywiadowczych, zmierzająca do zwalczania szpiegostwa, akcji dywersyjnych i sabotażowych, mająca na celu ochronę informacji niejawnej, wojskowej, gospodarczej i innych przed penetracją obcego wywiadu.

KOORDYNACJA

zespół czynności zmierzających do ustalenia zakresu odpowiedzialności jednostek operacyjnych SB za prowadzenie spraw operacyjnych wzgl. werbunek/prowadzenie współpracownika. Koordynacja miała na celu uniknięcie zdekonspirowania zainteresowań operacyjnych i podwójnej rejestracji tych samych osób przez różne jednostki operacyjne SB (a tym samym niepotrzebnego mnożenia wysiłku operacyjnego jednostek SB). Jednostką dokonującą koordynacji pomiędzy jednostkami SB (jednostkami SB a innymi jednostkami MSW) były jednostki pionu „C”. W chwili wpływu do jednostki pionu „C” karty E-15 dotyczącej osoby zarejestrowanej w ramach czynnej (bieżącej) sprawy operacyjnej, wzgl. współpracownika SB, po sprawdzeniu w kartotece ogólnoinformacyjnej powyższej okoliczności, pracownik jednostki pionu „C” powiadamiał za pomocą karty E-17 jednostkę, która zarejestrowała osobę (tzw. gospodarza rejestracji) o sprawdzaniu osoby przez inną jednostkę SB, by następnie postąpić wg dyspozycji wydanej przez ‘gospodarza rejestracji’. Jednostka, która uprzednio zarejestrowała osobę wymienioną w zapytaniu, decydowała o zakresie i charakterze udzielanej informacji. Jedynie jednostka nadrzędna w stosunku do rejestrującej miała prawo dokonać sprawdzenia bez konieczności koordynacji. Czynności koordynacyjne jednostka pionu „C” odnotowywała w dzienniku koordynacyjnym. Niejednokrotnie jednostki nadrzędne (np. Wydziały Departamentów MSW wobec jednostek terenowych SB) polecały zataić swoje rejestracje przed jednostkami niższego rzędu; z reguły miano nie udzielać jednostkom MO informacji o rejestracjach dokonanych przez jednostki SB, praktyka jednak wykazuje, że w takich sytuacjach o poinformowaniu bądź nie jednostki MO decydowała jednostka SB według swojej własnej dowolnej decyzji. Wydział III Biura „C” MSW informował również jednostki operacyjne o złożeniu wniosków o wydanie paszportów przez osoby, które były przez nie zarejestrowane (pozostawały w „aktualnym zainteresowaniu operacyjnym”), także w przypadku, gdy nie były one objęte zastrzeżeniem wyjazdów zagranicznych. Procedura taka, mogła poskutkować koordynacją działań pomiędzy jednostkami operacyjnymi SB a Biurem Paszportów MSW/Wydziałami Paszportów lokalnych ogniw SB, m.in. w celu wniesienia zastrzeżenia wyjazdów zagranicznych itp. Wytyczne 1985, §15.

KRYPTONIM (KR., KRYPT.)

wyraz, którym nazywano sprawę operacyjną, obiekt, środek techniki operacyjnej lub działalność dla ukrycia informacji mogących je zidentyfikować. Kryptonimy nadawane sprawom operacyjnym były również stosowane jako pseudonimy osób inwigilowanych w tych sprawach (nazywano je wówczas określeniem „figurant ps. …” lub „figurant sprawy krypt. …”). Kryptonim nadawano także lokalom kontaktowym, mieszkaniom konspiracyjnym, martwym skrzynkom itp., inwigilowanym obiektom (sprawa obiektowa), prowadzonym podsłuchom pokojowym i podsłuchom telefonicznym oraz obiektom w których podsłuch zainstalowano, kombinacjom operacyjnym i innym potajemnym akcjom jednostek operacyjnych SB.

KSIĄŻKA EWIDENCJI TAŚM NAGRANYCH Z PP

księga, w której jednostka pionu „T” odnotowywała nagrania dokonane za pomocą podsłuchu pokojowego, ich opracowanie w postaci grafiku rozmów, oraz dane dotyczące przechowywania taśm. W księdze rejestrowano tylko te taśmy magnetofonowe, które opracowano w celu przekazania informacji z PP jednostce operacyjnej SB, która założenie podsłuchu zleciła.

KSIĄŻKA EWIDENCJI ZAMÓWIEŃ I EKSPLOATACJI PP OBIEKTÓW "H"

księga, prowadzona w jednostkach pionu „T”, w której odnotowywano założenie i używanie urządzeń podsłuchowych w pokojach hotelowych. Książki były prowadzone przez komórki jednostki pionu „T” zajmujące się instalacją urządzeń podsłuchowych i przez komórki obsługujące urządzenia podsłuchowe.

TERMINY POWIĄZANE: "T", pion,

KSIĄŻKA EWIDENCJI ZAMÓWIEŃ NA INSTALACJĘ OBIEKTU – OBIEKTÓW EKSPLOATOWANYCH PP, PT, PTG, PDF

księga prowadzona w jednostkach pionu „T”, w której odnotowywano wpływ wniosków (zamówień) jednostek operacyjnych SB dotyczących założenia podsłuchu pokojowego, podsłuchu telefonicznego, podsłuchu telegraficznego, podglądu i dokumentacji fotograficznej, oraz ich wykonanie. Ksiązki były prowadzone przez komórki jednostki pionu „T” zajmujące się instalacją urządzeń podsłuchowych i podglądowych (wówczas operowano nazwą ksiązki ewidencji zamówień na instalację obiektu) i przez komórki obsługujące urządzenia podsłuchowe (wówczas operowano nazwą książki ewidencji obiektów eksploatowanych).

KSIĄŻKA KONTROLI DEPOZYTÓW (E-26)

księga, w której wpisywano przyjęcie w depozyt UB/SB rzeczy zabranych osobom aresztowanym, wzgl. zajętym podczas rewizji, itp., oraz ich wydanie osobom upoważnionym lub przekazanie do innych jednostek UB. Księga wzoru E-26 była w latach 50. XX w. wykorzystywana w MSW jako dziennik archiwalny.

TERMINY POWIĄZANE: Dziennik archiwalny,

KSIĄŻKA REJESTRACJI MATERIAŁÓW Z EKSPLOATACJI OBIEKTÓW PP, PT, PDF, PTG, TP

księga prowadzona w jednostkach pionu „T”, w której odnotowywano sporządzenie notatek, wyciągów, informacji etc. (dokument „T”) z przeprowadzonego podsłuchu pokojowego, podsłuchu telefonicznego, podsłuchu telegraficznego, podglądu i dokumentacji fotograficznej, tajnego przeszukania, oraz przekazanie ich do wnioskującej o PP, PT, PTG, PDF, TP jednostki operacyjnej SB. Każdy dokument zawierający informacje uzyskane środkami techniki operacyjnej przekazywany poza jednostkę pionu „T” winien być zarejestrowany w tej księdze. Instrukcja 1980b, pkt 4.

KSIĘGA EWIDENCJI KORZYSTAJĄCYCH Z AKT I WYPOŻYCZAJĄCYCH AKTA

inwentarz akt wypożyczonych, księga, w której odnotowywano wypożyczenia zarchiwizowanych akt operacyjnych przez jednostkę SB z Wydziału II Biura „C” MSW lub składnicy akt Wydziału „C” jednostki terenowej SB (lub wgląd do nich na miejscu).

KSIĘGA WPŁYWU I RUCHU AKT W ARCHIWUM OPERACYJNYM (E-21)

księga, zasadniczo przeznaczona do odnotowywania wpływu i ekspedycji korespondencji i akt w archiwach UB i SB w latach 50. i 60. XX w. (tj. dziennik korespondencyjny), stosowana jednakże również na dużą skalę w charakterze dziennika archiwalnego. W przypadku posłużenia się E-21 jako dziennikiem archiwalnym, liczba porządkowa dziennika w połączeniu z jego symbolem służyła jako numer archiwalny, w kolumnie „Od kogo” wskazywano jednostkę, która składała akta do archiwum, w kolumnie „Treść aktu” wpisywano nazwisko osoby, której akta dotyczyły, następne kolumny (w szczególności „Treść załatwienia”) służyły wnoszeniu uwag o „komasacji” wzgl. brakowaniu akt.

KWESTIONARIUSZ EWIDENCYJNY (KE)

kategoria sprawy operacyjnej i akt jej dotyczących. KE zakładano na osoby nie prowadzące w chwili wszczęcia sprawy „wrogiej” działalności, które jednak: „[…] były w przeszłości karane za wrogą działalność, były podejrzane o organizowanie wrogich manifestacji, wystąpień, podsycanie nastrojów niezadowolenia, prowadzenie wrogiej propagandy, swoim zachowaniem i postawą nasuwają uzasadnione podejrzenie, że mogą podjąć wrogą działalność w chwili powstania sprzyjających ku temu warunków, zajmowały eksponowane stanowiska w instytucjach i organizacjach prowadzących lub inspirujących działalność przeciwko PRL albo innym krajom socjalistycznym”. KE były również z reguły zakładane przez jednostki pionu II SB na dyplomatów krajów zachodnioeuropejskich i USA, w niektórych uzasadnionych przypadkach zakładano KE na informatorów SB, którzy zerwali współpracę. Celem prowadzenia KE było rutynowe kontrolowanie działalności osób znajdujących się niegdyś w zainteresowaniu operacyjnym SB, bądź notowanych za „antypaństwowe” wystąpienia, kategorie osób podlegających inwigilacji w ramach KE „z klucza” określali w odrębnych dla każdego z pionów SB zarządzeniach dyrektorzy departamentów II, III i IV MSW. KE jako forma pracy operacyjnej został formalnie wprowadzony w instrukcji o pracy operacyjnej SB z 1970 r. (Instrukcja 1970a) (zastąpił sprawę obserwacji operacyjnej), jednakże funkcjonował jako kategoria sprawy operacyjnej i rejestracji już od 1966 r. Zwykle przy prowadzeniu KE nie stosowano wszystkich dostępnych środków operacyjnych, a pozyskiwanie nowej agentury sposobnej do wykorzystywania w tej kategorii spraw następowało, gdy nowy informator mógł donosić na wielu „figurantów” KE i innych spraw operacyjnych. Akta KE archiwizowano w Biurze „C” MSW wzgl. Wydziałach „C” jednostek terenowych SB, rejestrowano je w dzienniku archiwalnym o sygnaturze II lub niekiedy IV (Instrukcja 1970a). Do prowadzenia KE stosowano formularz EO-17/80 (uprzednio identyczny pod względem treści EO-17/66), w skład którego wchodziły okładki, wniosek o założenie KE (z „arkuszem kronikarskim” jako jego integralną częścią), wykaz osobowych źródeł informacji wykorzystywanych w sprawie, wniosek o zaniechanie prowadzenia KE; w skład akt KE wchodziły ponadto materiały operacyjne SB, zwykle sprowadzające się do wyciągu bądź wyciągów z uprzednio prowadzonych spraw operacyjnych i doniesienia agenturalne. Okładki teczki były oznaczone nadrukiem „kwestionariusz ewidencyjny” oraz rubrykami na wpisy wskazujące numer rejestracyjny, daty rozpoczęcia i zakończenia sprawy (teczki), a także tabelą na adnotacje czynione przy archiwizacji teczki – numer archiwalny i kategorię akt.

KWESTIONARIUSZ OSOBOWY NA CZŁONKA NIELEGALNEJ ORGANIZACJI – BANDY

formularz, stanowiący część tzw. „faktologii” (charakterystyka 2.), tj. opracowań historycznych sporządzanych w Wydziałach „C” KW MO i w Biurze „C” MSW na podstawie zarchiwizowanych w pionie „C” akt spraw operacyjnych i śledztw dotyczących działalności organizacji, oddziałów i grup niepodległościowych, istniejących w latach 1944-1956. Kwestionariusz osobowy włączano do charakterystyk - „faktologii” zazwyczaj w kolejności alfabetycznej nazwisk członków organizacji (oddziału, grupy) niepodległościowej, nadawano im kolejne numery (wewnątrz charakterystyki).

TERMINY POWIĄZANE: Charakterystyka,

KWESTIONARIUSZ OSOBOWY NA CZŁONKA-POMOCNIKA NIELEGALNEJ ORGANIZACJI-BANDY

formularz pełniący funkcję identyczną jak "kwestionariusz osobowy na członka nielegalnej organizacji-bandy” i „kwestionariusz osobowy na pomocnika nielegalnej organizacji-bandy”; zawartość była identyczna.

KWESTIONARIUSZ OSOBOWY NA POMOCNIKA NIELEGALNEJ ORGANIZACJI – BANDY

formularz, stanowiący część tzw. „faktologii” (charakterystyka 2.), tj. opracowań historycznych sporządzanych w Wydziałach „C” KW MO i w Biurze „C” MSW na podstawie zarchiwizowanych w pionie „C” akt spraw operacyjnych i śledztw dotyczących działalności organizacji, oddziałów i grup niepodległościowych, istniejących w latach 1944-1956. Kwestionariusz osobowy włączano do charakterystyk - „faktologii” zazwyczaj w kolejności alfabetycznej nazwisk członków organizacji (oddziału, grupy) niepodległościowej, nadawano im kolejne numery (wewnątrz charakterystyki).

TERMINY POWIĄZANE: Charakterystyka,