Słownik pojęć

(1) termin obejmujący zespół instrumentów służących do rejestrowania, ewidencjonowania i przechowywania informacji operacyjnych (przede wszystkim kartoteki, pomoce ewidencyjne oraz archiwa i zespoły akt), a także kompleks zadań związanych z zarządzaniem ww. instrumentami, tj. czynności dokonywanych w tych instrumentach i procedur rejestracji; wg definicji Konspektu 1976c, „ewidencja operacyjna” „[…] zawiera informacje o osobach, wrogich faktach i zjawiskach, które są lub były przedmiotem zainteresowań jednostek operacyjnych SB […] prowadzona jest w formie kartotek i archiwów, w których zgromadzono materiał informacyjny powstały w wyniku pracy jednostek operacyjnych SB”. „Ewidencja operacyjna” miała zapewniać dostęp jednostkom SB do potrzebnych informacji o osobach i dokumentach, umożliwiać przedstawienie statystycznych informacji i analiz dotyczących „stanu pracy operacyjnej” (tj. działalności SB, w szczególności liczby spraw operacyjnych i współpracowników oraz dynamiki zmian) oraz „form i metod wrogiej działalności”. Istotnym elementem funkcjonowania „ewidencji operacyjnej” było zachowanie przechowywanych informacji w tajemnicy i kontrolowanie dostępu do nich (koordynacja). Na funkcjonowanie „ewidencji operacyjnej” składały się procedury rejestracji, archiwizacji, udzielania informacji jednostkom SB o „osobach, faktach, zjawiskach”, udostępniania akt, okazywanie do wglądu, przekazywanie analiz, wyciągów, odpisów, sporządzanie informacji statystycznych i analiz dla kierownictwa MSW; (2) terminem „ewidencja operacyjna” określano również jednostki SB („C”, pion) zajmujące się prowadzeniem kartotek i archiwów.

TERMINY POWIĄZANE: Rejestracja, Koordynacja, Archiwizacja, "C", pion, Konspekt 1976c,

Departament I MSW (i struktury poprzedzające jego powołanie: Departament VII MBP 1947-1954 i Departament I KdsBP 1954-1956) dysponował własnym archiwum i kompleksem instrumentów ewidencyjnych, niezależnym od kartotek i innych pomocy Biura „C” MSW (uprzednio Departamentu II MBP 1945-1954, Departamentu X KdsBP 1954-1956, Biura Ewidencji Operacyjnej MSW 1956-1963). Wg Instrukcji 1980a, w początku lat osiemdziesiątych funkcjonowały: kartoteka osobowa (operacyjna) Departamentu I MSW, kartoteka obiektowa Departamentu I MSW, rejestr spraw operacyjnych i dokumentacji operacyjnej, kartoteka kryptonimowa spraw operacyjnych i dokumentacji operacyjnej, karty ewidencyjne prowadzonych spraw operacyjnych i dokumentacji operacyjnej przydzielonych oficerom Departamentu I MSW (tj. „konta” pracowników, EO-48). Jako dodatkowy instrument ewidencyjny funkcjonował tam również odrębny dziennik archiwalny. Przyczyną utrzymywania ewidencji operacyjnej osobno od pionu „C” SB była konieczność zapewnienia szczególnej konspiracji „zainteresowań operacyjnych” Departamentu I MSW, czyli utrzymania w tajemnicy osobowych źródeł informacji i spraw operacyjnych prowadzonych przez wywiad SB, także przed innymi jednostkami SB i wewnątrz Departamentu I MSW. Do dokonywania sprawdzeń w kartotece osobowej Departamentu I MSW uprawnione były nie tylko jednostki Departamentu I MSW, ale również jednostki operacyjne SB, Zwiadu WOP (kontrwywiadu granicznego), Szefostwa WSW (kontrwywiadu wojskowego) oraz Zarządu II Sztabu Generalnego WP (wywiadu wojskowego); w przypadku gdy osoby, o których informacji zasięgały inne jednostki SB lub inne ww. struktury aparatu bezpieczeństwa, były „w aktualnym zainteresowaniu operacyjnym” Departamentu I MSW, informacji udzielano wyłącznie po konsultacji z wydziałem, który osobę taką rejestrował.

TERMINY POWIĄZANE: Biuro "C" MSW, Rejestr spraw operacyjnych i dokumentacji operacyjnej Departamentu I MSW, Dziennik archiwalny, "C", pion, Osobowe źródło informacji (OZI), Kartoteki, Instrukcja 1980a,

efektywne prowadzenie bezpośredniej inwigilacji osób, obiektów i pojazdów wymagało gromadzenia informacji o szerokim i specyficznym zakresie, co wymuszało odnotowywanie danych nie uwzględnianych w kartotekach i instrumentach ewidencyjnych pionu „C”, oraz porządkowanie ich według pragmatyki działań operacyjnych pionu „B”. Na „Ewidencję operacyjną pionu »B«” składały się środki ewidencyjne (oraz od 1984 r. odpowiadający im w założeniu elektroniczny system), w których rejestrowano obserwowane przez pion „B” SB osoby, adresy, samochody i wydarzenia (zaobserwowane spotkania, kontakty). Ewidencja operacyjna była prowadzona w Wydziale XI Biura „B” MSW, składała się z trzech kartotek („układów”): osobowej (prowadzonej alfabetycznie według nazwisk rejestrowanych osób; skorowidz imienny), adresowej (prowadzonej alfabetycznie według miast i nazw ulic rejestrowanych adresów; skorowidz adresowy), samochodowej (prowadzonej wg numerów rejestracyjnych samochodów) oraz skorowidza sprawdzeń. Do 1986 r. funkcjonowała również kartoteka prowadzona wg pseudonimów nadawanych rejestrowanym osobom (skorowidz figurantów). W 1984 r. wprowadzono system elektroniczny rejestrowania zainteresowań operacyjnych oraz osób i pojazdów notowanych przez jednostki pionu „B”, który miał w założeniu być zintegrowany z systemem ZSKO Biura „C” MSW (co miało skutkować dostępnością danych zbieranych przez pion „B” także dla innych jednostek SB). W celu dostosowania środków ewidencyjnych pionu „B” do wprowadzania danych do systemu elektronicznego, wprowadzono nowe karty ewidencyjne, służące do ewidencjonowania i zgłaszania do systemu danych dotyczących obserwowanych osób, pojazdów, osób kontaktujących się z nimi, oraz ich pojazdów, osób odmawiających współpracy (np. przy organizacji ZPO) oraz wprowadzania zmian do dokonanych już zapisów i sprawdzania uprzednio zarejestrowanych danych. Do czasu pełnego uruchomienia systemu ewidencja miała być prowadzona jednocześnie w systemie elektronicznym oraz w „układzie ręcznym”. Lokalne jednostki pionu „B” rejestrowały osoby i zdarzenia w skorowidzu ruchomym osób i zdarzeń, odpisy kart wysyłając do Wydziału VIII Biura „B” MSW w celu włączenia do odpowiednich skorowidzów (kartotek) prowadzonych dla całego kraju. Zob. również: skorowidz ruchomy (Instrukcja 1984a; Instrukcja 1986; Wytyczne 1988.

TERMINY POWIĄZANE: "C", pion, "B", pion, Skorowidz imienny (w pionie "B"), Skorowidz adresowy (w pionie "B"), Skorowidz sprawdzeń (w pionie "B"), Skorowidz figurantów (w pionie "B"), Zakryty punkt obserwacyjny (ZPO), Skorowidz ruchomy (w pionie "B"), Kartoteki, Biuro "C" MSW, Instrukcja 1984a, Instrukcja 1986a, Wytyczne 1988,

„ewidencja wewnętrzna” pionu „W” MSW była zespołem instrumentów ewidencyjnych, w których odnotowywano składane przez jednostki operacyjne SB zlecenia na kontrolę korespondencji kierowanej na „podejrzane” adresy (adresy, co do których podejrzewano, że są skrzynkami kontaktowymi organizacji i środowisk opozycyjnych, względnie służą do działalności wywiadowczej), przekazanie dokumentów „W” do jednostek operacyjnych SB i zatrzymanie (konfiskatę) przesyłek pocztowych. Instrumenty ewidencyjne i dokumentacja pionu „W” nie podlegała rejestracji w środkach ewidencyjnych i kartotekach pionu „C” (za wyjątkiem akt osób zaufanych, które traktowane były jak wszystkie pozostałe OZI). W Biurze „W” MSW prowadzono następujące instrumenty ewidencyjne: skorowidz przesyłek w obrocie z zagranicą zatrzymanych na podstawie postanowień prokuratury lub sądu, kartotekę aktualnych zamówień jednostek operacyjnych na przesyłki zagraniczne, kartotekę podejrzanych zagranicznych kontaktów korespondencyjnych, rejestr spraw własnych, rejestr zatrzymanych przesyłek w obrocie z zagranicą, rejestr przekazanych do wykorzystania operacyjnego dokumentów i materiałów „W”; z kolei jednostki lokalne pionu „W” prowadziły: skorowidz przesyłek w obrocie krajowym zatrzymanych na podstawie postanowień prokuratury lub sądu, kartotekę aktualnych zamówień jednostek operacyjnych na przesyłki krajowe, kartotekę podejrzanych krajowych kontaktów korespondencyjnych, rejestr spraw własnych, rejestr zatrzymanych przesyłek w obrocie krajowym, rejestr przekazanych do wykorzystania operacyjnego dokumentów i materiałów „W”. Instrukcja 1982a, §38-39.

TERMINY POWIĄZANE: "W", pion, Dokument "W":, "C", pion, Osobowe źródło informacji (OZI), Osoba zaufana (OZ), Instrukcja 1982a,