Słownik pojęć

Słownik pojęć

Instrukcja / Zakres danych / Działy Archiwum  / Słownik / Informator / Przegląd archiwalny / O projekcie / Informacje

Słownik najważniejszych pojęć używanych przez organa bezpieczeństwa PRL, które można znaleźć w opisach materiałów archiwalnych

Słownik
A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | W | Z

Wyczyść

SEGREGATOR MATERIAŁÓW WSTĘPNYCH (SMW)

kategoria prowadzonej w Departamencie I MSW (wywiadzie SB) wstępnej sprawy operacyjnej oraz sposobu przechowywania dotyczących jej akt; SMW zakładano „dla jednolitego gromadzenia wymagających sprawdzenia i pogłębienia początkowych materiałów operacyjnych na osoby, wobec których brak jest dostatecznych podstaw do założenia innych kategorii spraw operacyjnych” (Instrukcja 1972a, §13.8) SMW były prowadzone przez sekretariaty odpowiednich Wydziałów Departamentu I MSW, materiały operacyjne włączane były do SMW na podstawie decyzji naczelnika lub zastępcy naczelnika wydziału, oznaczane numerem rejestracyjnym SMW, a następnie przekazywane oficerowi operacyjnemu, którego obowiązkiem było ich „operacyjne sprawdzenie i dalsze opracowanie”, po sprawdzeniu zakładano odpowiednią sprawę operacyjną; w wypadku, gdy nie było możliwe przekwalifikowanie materiałów wchodzących do SMW na inną kategorię sprawy operacyjnej, materiały te składano z powrotem w SMW lub niszczono. SMW w chwili archiwizacji winien zawierać: wniosek o zarchiwizowanie, wykaz spraw wstępnych złożonych w segregatorze, wykaz osób (funkcjonariuszy) znających sprawę, spis dokumentów, wykaz osób wymienionych w materiałach operacyjnych sprawy („przechodzących”), korespondencję w sprawie (w tym karty E-14 i E-15), arkusz poniesionych wydatków z dokumentami (rachunkami, pokwitowaniami), oraz notatkę końcową, zawierającą numer rejestracyjny, numer archiwalny, daty rozpoczęcia i zakończenia sprawy, jednostki Departamentu I, które sprawę rozpoczęły i złożyły do archiwum, dane personalne osoby zarejestrowanej w ramach SMW; w ramach SMW niejednokrotnie gromadzono dokumenty dotyczące planowanego werbunku agenta, KI lub KO, odpowiadające częściowo dokumentacji KTW w innych pionach SB. W przypadku, gdy werbunek nie doszedł do skutku, bądź nie przekwalifikowano sprawy na inną kategorię operacyjną, akta składano w archiwum Departamentu I MSW jako SMW. (Instrukcja 1972a, § 13.8, Instrukcja 1980a, § 2.1.6 i załączniki 18 i 35).

SKOROWIDZ ADRESOWY (W PIONIE "B")

kartoteka prowadzona w jednostkach pionu „B” SB, przy pomocy kart wzoru B-7, od 1984 r. na kartach wzoru EKB-1/84, z podziałem na skorowidze adresów warszawskich i pozostałych oraz skorowidz pojazdów. W skorowidzu adresowym rejestrowano adresy osób obserwowanych i osób, które skontaktowały się z nimi podczas prowadzonej obserwacji, właścicieli mieszkań wykorzystywanych jako ZPO, SPZ, oraz numery rejestracyjne samochodów i dane ich właścicieli (także instytucji); do 1986 r. karty dot. samochodów należących do cudzoziemców niszczono po dwóch latach od wyjazdu cudzoziemca z PRL, pozostałe w pięć lat po zakończeniu obserwacji. Instrukcja 1986 r. (§27.1.1.) ustaliła wprowadzenie odrębnego skorowidza samochodów.

SKOROWIDZ ALFABETYCZNY

kartoteka złożona z kart wzoru E-59, wypełnianych przy archiwizacji akt spraw operacyjnych i współpracowników SB. Skorowidz alfabetyczny służył ewidencjonowaniu zarchiwizowanych akt w składnicy akt jednostki pionu „C” (w MSW w Wydziale II Biura „C” MSW) wg nazwisk osób będących ”figurantami” zarchiwizowanych spraw operacyjnych wzgl. nazwisk współpracowników (w kolejności alfabetycznej). Karty E-59 wypełniano na każdą z osób wymienionych w postanowieniu o zakończeniu sprawy operacyjnej/wyeliminowaniu współpracownika z sieci agenturalnej i w notatce z opracowania akt, w karcie umieszczano nazwisko i imię osoby, datę urodzenia, numer archiwalny akt i skrót nazwy jednostki operacyjnej, która prowadziła sprawę/współpracownika, ponadto, w przypadku, gdy dane tej osoby umieszczono na karcie E-14 (E-14/1) wypełnionej przy archiwizacji akt i włączonej do kartoteki ogólnoinformacyjnej, w lewym górnym rogu karty E-59 umieszczano zapis „E-14”. Skorowidz alfabetyczny umożliwiał szybkie odnalezienie w archiwum pionu „C” akt dotyczących konkretnych osób.

SKOROWIDZ FIGURANTÓW (W PIONIE "B")

kartoteka prowadzona w jednostkach pionu „B” SB przy pomocy kart wzoru B-9. W skorowidzu figurantów ujmowano wszystkie osoby obserwowane przez pion „B”, skorowidz był prowadzony wg kolejności alfabetycznej pseudonimów nadanych osobom inwigilowanym. Instrukcja 1986a nie wymienia skorowidza figurantów wśród instrumentów ewidencyjnych pionu „B” (wskazano tam skorowidze: imienny [alfabetyczny], adresowy obywateli polskich i cudzoziemców oraz samochodów), jednakże w §27.1.1 wskazuje, że m.in. karty wzoru B-9 (uprzednio służących w skorowidzu figurantów) mają być zastąpione kartami „B”, tj. kartami wzoru EKB-1/84, co oznaczałoby, że dane umieszczane uprzednio w skorowidzu figurantów mogły znaleźć się w skorowidzu imiennym. Dostosowanie danych umieszczanych w kartach wzorów EKB do używania w systemach komputerowych i prowadzenie sprawdzeń za pomocą kart wzoru „A”, tj. kart EKB-2/84 mogło spowodować, że prowadzenie odrębnego skorowidza figurantów mogło zostać zarzucone.

SKOROWIDZ IMIENNY (W PIONIE "B")

kartoteka prowadzona w jednostkach pionu „B” SB, przy pomocy kart wzoru B-8, od 1984 r. na kartach wzoru EKB-1/84, z podziałem na skorowidz imienny obywateli polskich i cudzoziemców. W skorowidzu imiennym ujmowano osoby obserwowane (figurantów), osoby, które w trakcie prowadzonej przez jednostkę pionu „B” inwigilacji kontaktowały się z osobą obserwowaną, właścicieli mieszkań służących jako ZPO, SPZ (karty tych ostatnich miały być oznaczane przekreśleniem czerwoną ukośną linią). Do kart w skorowidzu imiennym dołączano również fotografie legitymacyjne osób inwigilowanych (uzyskiwane z jednostek wydających dowody osobiste) i fotografie zrobione potajemnie podczas inwigilacji.

SKOROWIDZ RUCHOMY (W PIONIE "B")

tj. skorowidz kart ruchomych (tj. nie książkowy), zbiorcze określenie kartotek prowadzonych w pionie „B” SB, obejmujące skorowidz imienny, skorowidz adresowy (tj. do 1986 r. kartotekę adresową i pojazdów, od 1986 r. kartotekę adresową), skorowidz figurantów, skorowidz samochodów, skorowidz sprawdzeń. Karty w kartotekach skorowidza ruchomego były przechowywane przez 30 lat od zakończenia inwigilacji, z wyjątkiem kart skorowidza adresowego dotyczących samochodów i skorowidza samochodów. Instrukcja 1984a, Instrukcja 1986a, §27.

SKOROWIDZ SAMOCHODÓW (W PIONIE "B")

kartoteka prowadzona w jednostkach pionu „B” przy pomocy kart wzoru EKB-1/84 (do 1986 r. funkcjonowała w ramach skorowidza adresowego). W skorowidzu samochodów rejestrowano samochody odnotowane podczas inwigilacji wzgl. zidentyfikowane przez jednostki pionu „B”. W Instrukcji 1986a (§27.11) ustalono, że karty ewidencyjne dotyczące samochodów należy niszczyć po trzydziestu latach przechowywania (zniszczeniu miały podlegać jedynie sporządzane na podstawie rejestracji wykazy samochodów należących do cudzoziemców – o rejestracjach zaczynających się od liter „WZ” i „I” oraz samochodów o rejestracjach zaczynających się od liter „WA”, tj. należących do MSW). Instrukcja 1986a, §27.

SKOROWIDZ SPRAWDZEŃ (W PIONIE "B")

kartoteka składająca się z kart „A”, tj. kart wzoru EKB-2/84, służących do sprawdzeń w skorowidzach imiennym, adresowym i samochodów pionu „B”. Karta wzoru EKB-2/84, służąca do sprawdzeń w ewidencji operacyjnej pionu „B” nie zawierała miejsca na odpowiedź dla jednostki operacyjnej pionu „B” i nie była zwracana – zamiast niej miał być zwracany wydruk z elektronicznego systemu ewidencji pionu „B”. Karty EKB-2/84 były składane do skorowidza sprawdzeń, gdzie były przechowywane, najprawdopodobniej by uniknąć dekonspiracji prowadzonych inwigilacji (zarówno inwigilacji osób, wobec których prowadzono sprawy operacyjne i zlecano ich obserwację, jak i osób, które się z nimi kontaktowały, co zostało odnotowane przez jednostkę pionu „B”) oraz prawdopodobnie dla dokumentowania i kontrolowania, które osoby, kiedy i przez którą jednostkę pionu „B” były sprawdzane w kartotekach pionu „B”. Instrukcja 1986a, §27.1.2.

SKRZYNKA ADRESOWA (SA)

forma współpracy z SB, polegająca na udostępnieniu adresu dla celów korespondencji SB. Właściciel SA był pozyskiwany i rejestrowany na zasadach właściwych dla współpracowników SB (rejestracja), przed rejestracją sprawdzano właściciela mieszkania w kartotece tematycznej (adresowej) czy w rejonie planowanej SA zamieszkuje czynny tajny współpracownik. W przypadku, gdy w mieszkaniu, którego adres planowano wykorzystywać jako SA, mieszkał TW, powiadamiano o planowanej rejestracji jednostkę operacyjną SB, która prowadziła współpracownika, w celu wykluczenia ewentualnej dekonspiracji TW lub planowanej SA.

SKRZYNKA KONTAKTOWA (SK) [WSW]

wg Instrukcji WSW 1984 „miejsca służące do przekazywania przez współpracowników pisemnych meldunków […] oraz do wzajemnego porozumiewania się [z oficerami WSW] za pomocą ustalonych uprzednio znaków”; SK organizowano „w celu utrzymywania bezosobowej łączności ze współpracownikami” WSW. SK odpowiadała w praktyce SB martwej skrzynce i skrzynce adresowej, z tym, że mógł nią być nie tylko fikcyjny bądź specjalny adres pocztowy, ale również specjalny utajony schowek. Każda SK miała służyć kontaktom tylko z jednym współpracownikiem WSW i to wyłącznie, gdy bezpośrednie kontakty z oficerem WSW miały być utrudnione lub niemożliwe. Instrukcja WSW 1984, §55.

SPECJALNY PUNKT ZAKRYTY (SPZ)

pomieszczenie lub miejsce, z którego w sposób konspiracyjny obserwowano i fotografowano osoby inwigilowane oraz budynki i mieszkania (SPZ mieściły się w lokalu konspiracyjnym, mieszkaniu konspiracyjnym bądź specjalnie zaaranżowanym pomieszczeniu/lokalności). Fotografie wykonane z SPZ były przekazywane do jednostki operacyjnej SB, która umieszczała je w odpowiednich aktach spraw operacyjnych; negatywy były przechowywane w komórce fotograficznej pionu „B” przez pięć lat, po czym były niszczone.

SPIS AKT PRZEKAZANYCH

spis zdawczo-odbiorczy, sporządzany w dwóch egzemplarzach przez jednostkę SB przy archiwizowaniu materiałów administracyjnych lub materiałów operacyjnych nie będących aktami współpracowników lub spraw operacyjnych. Spis akt przekazanych był formularzem (oznaczonym wzorem E-42/74) formatu A4, zawierającym miejsce na pieczęć nagłówkową jednostki MSW przekazującej akta (wzgl. wpisanie jej nazwy), miejsce i datę sporządzenia, następnie z nadrukiem klauzuli „tajne (po wypełnieniu)” oraz nagłówkiem „Spis akt przekazanych nr … (nadaje archiwum) do … (wymienić nazwę archiwum) dnia …” oraz tabelą z dziesięcioma rubrykami: 1. „l.p.”, 2-3. „Nr teczki wg: [2] wykazu akt, [3] opisu”, 4. „Tytuł teczki (księgi)”, 5-6. „Data [5] rozpoczęcia [6] zakończenia”, 7. „Ilość kart”, 8. „Kategoria”, 9. „Nr i data protokołu zniszczenia lub przekazania”, 10. „Uwagi”. Instrukcja 1985a, § 31.3, § 36, wzór nr 2.

SPRAWA AGENTURALNA GRUPOWA

kategoria sprawy operacyjnej i akt jej dotyczących, forma „agenturalnego rozpracowania”. Sprawa agenturalna grupowa została formalnie zdefiniowana w Instrukcji 1955a (§ 6, pkt 1), wszczynano ją wobec „[…] grupy osób związanych ze sobą wspólnymi wrogimi poglądami, uprawiających lub podejrzanych o uprawianie zorganizowanej przestępczej działalności”. Poprzednik sprawy operacyjnego rozpracowania.

SPRAWA AGENTURALNA NA OSOBĘ

kategoria sprawy operacyjnej i akt jej dotyczących, forma „agenturalnego rozpracowania”. Sprawa agenturalna na osobę została formalnie zdefiniowana w Instrukcji 1955a (§ 6, pkt 2), wszczynano ją wobec „[…] jednej osoby uprawiającej lub podejrzanej o uprawianie aktywnej wrogiej działalności”. Poprzednik sprawy operacyjnego rozpracowania.

SPRAWA AGENTURALNA POSZUKIWAWCZA

kategoria sprawy operacyjnej i akt jej dotyczących, forma „agenturalnego rozpracowania”. Sprawa agenturalno-śledcza została formalnie zdefiniowana w Instrukcji 1955a (§ 6, pkt 4), wszczynano ją „[…] na uprawiającą lub podejrzaną o uprawianie wrogiej działalności pojedynczą osobę, której miejsce pobytu jest nieznane organom bezpieczeństwa publicznego. Sprawy agenturalno-poszukiwawcze zakłada się na ukrywających się przed odpowiedzialnością karną szpiegów wywiadów imperialistycznych, terrorystów, dywersantów, wysłanników ośrodków zagranicznych, członków zlikwidowanych podziemnych organizacji, grup i politycznych band, dezerterów z WP z bronią oraz na poważnych przestępców antypaństwowych, ktorzy uciekli z więzienia. […] Sprawę agenturalno-poszukiwawczą prowadzi się w celu wykrycia i aresztowania lub agenturalnego rozpracowania ukrywających się przestępców antypaństwowych”. W Instrukcji 1960a nie utworzono kategorii sprawy operacyjnej odpowiadającej sprawie agenturalnej poszukiwawczej.

TERMINY POWIĄZANE: Instrukcja 1955a, Instrukcja 1960a,

SPRAWA AGENTURALNEGO SPRAWDZENIA

kategoria sprawy operacyjnej i akt jej dotyczących. Sprawa agenturalnego sprawdzenia została formalnie zdefiniowana w Instrukcji 1955a (§ 8), zakładano ją w celu „w celu sprawdzenia wiarygodności i obiektywności wpływających materiałów wstępnych” wzgl. „sygnałów”, tj. informacji (doniesień) niepotwierdzonych na tyle, by móc natychmiast wszcząć „rozpracowanie operacyjne” (sprawa agenturalna grupowa, sprawa agenturalna na osobę, sprawa agenturalno-śledcza, sprawa agenturalna poszukiwawcza). Sprawy agenturalnego sprawdzenia miały być prowadzone „w szybkim tempie” i z wykorzystaniem tych samych środków pracy operacyjnej, co „rozpracowania operacyjne”, nie dłużej niż sześć miesięcy. Sprawa agenturalnego sprawdzenia miała prowadzić do aresztowania osób podejrzanych, a w przypadku, gdy „otrzymano dane potwierdzające uprawianie wrogiej działalności przez osoby podejrzane, lecz brak dostatecznych podstaw dla aresztowania ich lub zachodzi konieczność wyjaśnienia pewnych okoliczności”, do wszczęcia jednej ze spraw „rozpracowania operacyjnego”. Gdy ustalono, że osoba/osoby inwigilowane w ramach sprawy agenturalnego sprawdzenia ma/mają „zdecydowanie wrogi stosunek do PRL, lecz z braku podstaw nie podlega aktywnemu rozpracowaniu agenturalnemu”, wszczynano sprawę ewidencyjno-obserwacyjną. Poprzednik sprawy operacyjnego sprawdzenia.

SPRAWA AGENTURALNO-ŚLEDCZA

kategoria sprawy operacyjnej i akt jej dotyczących, forma „agenturalnego rozpracowania”. Sprawa agenturalno-śledcza została formalnie zdefiniowana w Instrukcji 1955a (§ 6, pkt 3), wszczynano ją „[…] w związku z dokonanymi aktami dywersji, terroru, kolportażu antypaństwowych ulotek, faktami zaginięcia dokumentów stanowiących tajemnicę państwową lub w związku z innymi dokonanymi czynami noszącymi znamiona świadomej wrogiej działalności – wówczas, gdy sprawcy tych aktów nie są znani”. Osoby podejrzane o dokonanie czynów objętych sprawą były w jej ramach rejestrowane, gdyby zaś zbiegły, wszczynano wobec nich sprawy agenturalno-poszukiwawcze. Sprawy agenturalno-śledcze miały być zamykane wraz z aresztowaniem osób uznanych za winne czynów objętych sprawą. Poprzednik sprawy operacyjnego sprawdzenia.

SPRAWA EWIDENCYJNO-OBSERWACYJNA

kategoria sprawy operacyjnej i akt jej dotyczących, formalnie zdefiniowana w Instrukcji 1955a (§ 21-22), zakładano ją w celu „agenturalno-operacyjnej obserwacji konkretnych osób, z których zachowania wynika, że są przeciwnikami ustroju ludowego, a które – ze względu na obce pochodzenie społeczne i przynależność klasową, przestępczą działalność polityczną w przeszłości lub z innych względów – mogą w każdej chwili wszcząć lub wznowić wrogą działalność, jak również mogą być wykorzystane przez wywiady imperialistyczne, ośrodki reakcyjnej emigracji i niedobitki wrogiego podziemia w kraju przy realizowaniu przestępczych zamierzeń przeciwko PRL”. Kategorie osób objętych z urzędu sprawą ewidencyjno-obserwacyjną wymieniono w załączniku do Instrukcji 1955a. Poprzednik sprawy obserwacji operacyjnej, kwestionariusza ewidencyjnego.

SPRAWA OBIEKTOWA

kategoria sprawy operacyjnej i akt jej dotyczących. Sprawy obiektowe wszczynano wobec „[…] działających przeciwko PRL za granicą wrogich instytucji i organizacji, np. ośrodków wywiadowczych, ośrodków dywersji ideologiczno-politycznej, syjonistycznej, aktywnych ośrodków nowej emigracji, instytutów naukowo-badawczych zajmujących się problematyką krajów socjalistycznych, organizacji rewizjonistycznych w NRF, placówek państw kapitalistycznych w Polsce (ambasad, konsulatów, biur podróży), […] niektórych instytucji Kościoła katolickiego i związków wyznaniowych (kurie, prowincje zakonne, parafie, zbory, gminy); elementów nacjonalistycznych spośród mniejszości narodowościowych; innych grup osób, usiłujących wykorzystać przynależność do legalnych organizacji i stowarzyszeń dla prowadzenia wrogiej działalności, […] instytucji i zakładów narażonych na penetrację wywiadowczą albo wymagających z innych względów ochrony operacyjnej przed wrogą działalnością, np. niektórych instytutów naukowych, wyższych uczelni, zakładów specjalnych i kluczowych, biur podróży itp.”. Sprawy obiektowe zakładano również na redakcje gazet, nielegalne organizacje opozycyjne oraz kongresy, zjazdy i konferencje organizacji społecznych, w tym również satelickich wobec PZPR stronnictw politycznych. Celem wszczęcia sprawy obiektowej było objęcie trwałą i systematyczną inwigilacją istotnych dla państwa instytucji, zakładów i organizacji, oraz środowisk, które uważano za „wrogie” bądź stwarzające warunki dla działalności opozycyjnej. Z założenia obejmowano inwigilacją w ramach spraw obiektowych zakłady pracy objęte nomenklaturą KC i komitetów wojewódzkich PZPR. Wielka liczba kategorii instytucji obejmowanych sprawami obiektowymi i zróżnicowana pragmatyka działania pionów prowadzących owe sprawy prowadziła do dużego zróżnicowania pomiędzy celami ich prowadzenia i wytwarzaną dokumentacją. W przypadku inwigilacji „z pozycji krajowych” uważanych za wrogie PRL instytucji i organizacji zagranicznych, prowadzono aktywne rozpracowanie owych instytucji i osób kontaktujących się z nimi, w przypadku zakładów pracy i instytutów naukowo-badawczych zwracano rutynowo uwagę na zachowywanie przepisów dotyczących tajemnicy państwowej i służbowej, oraz w coraz poważniejszym zwłaszcza od wydarzeń czerwcowych 1976 r. stopniu na obserwację osób wypowiadających nieprawomyślne opinie bądź prowadzących działalność opozycyjną. Inwigilacja w ramach spraw obiektowych instytucji zajmujących się handlem zagranicznym miała na celu kontrolę kontaktów ich pracowników z cudzoziemcami oraz „prawidłowości” (z punktu widzenia socjalistycznego systemu gospodarczego) zawieranych kontraktów. W przypadku instytutów kościelnych i organizacji społecznych inwigilacja w ramach spraw obiektowych miała na celu intensywne rozpracowanie tych związków pod pozorem ich „ochrony” przed osobami mogącymi wykorzystać je dla działań opozycyjnych. Inwigilacja przedstawicielstw dyplomatycznych miała służyć rozpoznaniu ewentualnych politycznych bądź wywiadowczych zamierzeń dyplomatów krajów spoza bloku sowieckiego oraz ustaleniu osób kontaktujących się z nimi. W ramach spraw obiektowych stosowano wszelkie dostępne środki operacyjne, szczególnie agenturę nastawioną na długoletnie zatrudnienie, udział bądź członkostwo w obserwowanych „obiektach”, gromadzono również wszelkiego rodzaju materiały operacyjne, w szczególności doniesienia agenturalne, materiały pochodzące z niejawnych kwerend, oraz oficjalne bądź wewnętrzne materiały obserwowanych „obiektów” – w szczególności teksty statutowe i protokoły zebrań organizacji społecznych, pisma problemowe i organizacyjne, wewnętrzną korespondencję, memoranda i uchwały. Wykrycie w ramach sprawy obiektowej działalności opozycyjnej lub niepożądanej w „ochranianym obiekcie”, bądź uzyskanie informacji nasuwających podejrzenia co do takowej miało, zgodnie z postanowieniami instrukcji o pracy operacyjnej SB z 1970a r., skutkować zakładaniem SOR i SOS na podejrzane o taką działalność osoby (w przeciwieństwie do regulacji Instrukcji z 1960a r., która nakazywała prowadzenie postępowania właściwego dla SOS w ramach sprawy obiektowej). Akta spraw obiektowych były archiwizowane w Biurze „C” MSW wzgl. Wydziałach „C” terenowych jednostek SB i rejestrowane w dzienniku archiwalnym o sygnaturze IV. Należy zaznaczyć, że wobec „wrogich obiektów” znajdujących się poza granicami PRL sprawy obiektowe były prowadzone przez jednostki operacyjne SB „z pozycji krajowych”, tj. analizowano przede wszystkim potencjalny lub rzeczywisty wpływ „obiektów” na sytuację w kraju, usiłowano neutralizować ich działanie wobec środowisk krajowych, prowadzono inwigilację osób podejrzanych o kontakty z środowiskami i instytucjami uznanymi za „wrogie obiekty”, werbowano do współpracy osoby, które z racji wyjazdu za granicę mogły wejść w kontakty z takowymi środowiskami i instytucjami. Istotną rolę odrywały tu również możliwości „dezintegracji wrogich obiektów” (tj. szkodzenia im) poprzez działania wobec związanych z nimi środowisk krajowych. W odróżnieniu od spraw obiektowych prowadzonych przez piony II, III, IV, V, VI etc. SB, jednostki Departamentu I MSW (wywiadu SB) prowadziły przy pomocy zagranicznej agentury rozpracowania obiektowe – nie tylko wobec „obiektów” uznawanych za „wrogie”, ale również wobec instytucji i środowisk będących przedmiotami klasycznych działań wywiadowczych. (Instrukcja 1970a, § 23.4) Do prowadzenia sprawy obiektowej stosowano formularz wzoru EO-150/82. W skład EO-150/82 wchodziły okładki teczki i formularze pogrupowane na cztery części. W części I znajdował się wniosek o wszczęcie sprawy i wykaz funkcjonariuszy, którzy zapoznali się z aktami, ponadto włączano tam charakterystykę operacyjną „obiektu” (która zasadniczo miała być aktualizowana co roku), oraz opis punktów newralgicznych „obiektu”, jego plan, informacje o innych jednostkach zaangażowanych w kontrolę bezpieczeństwa w „obiekcie” (Straż Przemysłowa, MO, Ochotnicza Rezerwa MO, Wojskowa Służba Wewnętrzna); w części II umieszczano formularze: wykaz tajnych współpracowników i kontaktów operacyjnych [wykorzystywanych w sprawie], wykaz elementu podejrzanego [tj. osób uprzednio karanych za przestępstwa kryminalne lub z tego powodu inwigilowanych przez MO, oraz osób karanych z powodów politycznych lub inwigilowanych przez SB], wykaz prowadzonych spraw [operacyjnych wobec pracowników/członków „obiektu”], wykaz osób utrzymujących kontakty z zagranicą, wykaz cudzoziemców przyjeżdżających lub utrzymujących kontakty z obiektem, wykaz faktów wrogiej działalności, wykaz osób dopuszczonych do wykonywania prac tajnych; część III winna zawierać zasadnicze dokumenty zgromadzone w sprawie, tj. plany przedsięwzięć operacyjnych, materiały operacyjne złożone w sprawie, karty sprawdzeń dokonanych w kartotekach pionu „C”, dokumentację „działalności zapobiegawczej” (notatki z rozmów profilaktyczno-ostrzegawczych, informacje o działaniach represyjnych lub profilaktycznych dokonanych przez samą administrację „obiektu” i ogniwa partyjne), dokumentację „działalności represyjnej” (odpisy wniosków o wszczęcie śledztw i aktów oskarżenia); część IV miała zawierać dokumentację ogólną dotyczącą „obiektu”, tj. „materiały oficjalne” (np. informacje o statucie „obiektu”, dokumentację wytworzoną przez sam „obiekt”, np. korespondencję, protokoły, itd.), opracowania, notatki informacyjne, korespondencję jednostki SB prowadzącej sprawę obiektową na temat „obiektu” (np. w sprawie dopuszczenia do tajemnic państwowych pracowników objętego sprawą zakładu pracy), „plan obiektu z uwzględnieniem możliwości dotarcia w p[przypadku] naruszenia porządku i bezpieczeństwa publicznego”, odpisy opinii dotyczących osób zatrudnionych w „obiekcie”, formularz wniosku o zakończenie sprawy obiektowej. Wszystkie części sprawy obiektowej zawierały spisy zawartości (tj. wykazy dokumentów złożonych w sprawie). Pierwsza strona formularza EO-150/82 zawierała nadruk „Sprawa obiektowa” oraz rubryki na kryptonim i numer rejestracyjny sprawy, adnotacje o dacie rozpoczęcia i zakończenia sprawy, oraz tabelkę na numer archiwalny i kategorię materiałów archiwalnych (wypełnianą po zarchiwizowaniu sprawy). Karta kontrolna – wykaz funkcjonariuszy prowadzących sprawę i osób, które zapoznały się z materiałami sprawy był oznaczony numerem rejestracyjnym, zawierał tabelę z pięcioma kolumnami: liczba porządkowa, stopień, nazwisko i imię, stanowisko służbowe [funkcjonariusza], data od-do [tj. okres prowadzenia sprawy przez funkcjonariusza], uwagi. Wniosek o wszczęcie sprawy obiektowej zawierał formułę „zatwierdzam” z miejscem na podpis zwierzchnika jednostki prowadzącej sprawę i datę, oraz rubrykami: kryptonim, nazwa zagadnienia [którego dotyczyła sprawa obiektowa] lub obiektu, cel założenia, podpis i pieczęć kierownika jednostki SB wnioskującej o założenie sprawy obiektowej. Wykaz TW i KO był oznaczony numerem rejestracyjnym sprawy, zawierał tabelę z czterema kolumnami: liczba porządkowa, pseudonim [współpracownika], kategoria [współpracy], uwagi. Wykaz „elementu podejrzanego” był oznaczony numerem rejestracyjnym sprawy i zawierał tabelę z pięcioma kolumnami: liczba porządkowa, nazwisko, imię, imię ojca [osoby podejrzanej], data urodzenia, podejrzany o:, data rejestracji w Biurze „C” i numer [rejestracyjny] sprawy [dotyczącej osoby odnotowanej w wykazie]. Wykaz prowadzonych [w „obiekcie” spraw [operacyjnych] był oznaczony numerem rejestracyjnym i zawierał tabelę z pięcioma kolumnami: liczba porządkowa, kategoria sprawy, kryptonim, numer rejestracyjny, uwagi. Wykaz osób utrzymujących kontakty z zagranicą był oznaczony numerem rejestracyjnym sprawy, zawierał tabelę z pięcioma kolumnami: liczba porządkowa, nazwisko, imię, imię ojca, data urodzenia, kraj i nazwiska osób, z którymi [osoba wymieniona w wykazie] utrzymuje kontakt, charakter kontaktu. Wykaz cudzoziemców przyjeżdżających i utrzymujących kontakty z osobami zatrudnionymi na [sic] obiekcie był oznaczony numerem rejestracyjnym sprawy, zawierał tabelę z pięcioma kolumnami: liczba porządkowa, nazwisko, imię, imię ojca i data urodzenia, nazwa kraju [i] miejsce pracy, cel przyjazdu lub kontaktu z obiektem, uwagi. Wykaz faktów wrogiej działalności był oznaczony numerem rejestracyjnym, zawierał tabelę z pięcioma kolumnami: liczba porządkowa, opis faktu wrogiej działalności [np. kolportaż ulotek, podburzające/antypaństwowe napisy, strajk, sabotaż, awaria lub wypadek itd.], ustalenie przyczyny wypadku, przedsięwzięcia [i] środki [przeciwdziałania] [kolumna opatrzona objaśnieniem: „jeżeli założono sprawę , podać rodzaj sprawy, kryptonim i numer”], uwagi. Wykaz osób dopuszczonych do wykonywania prac tajnych był oznaczony numerem rejestracyjnym sprawy, zawierał tabelę z pięcioma kolumnami: liczba porządkowa, nazwisko, imię i imię ojca, rodzaj pracy tajnej, data podjęcia pracy tajnej, uwagi. Wniosek o zakończenie (zaniechanie) sprawy obiektowej zawierał formułę „zatwierdzam” z miejscem na podpis zwierzchnika jednostki SB prowadzącej sprawę i datę, oraz rubryki: kryptonim, nazwę obiektu, streszczenie zebranych materiałów, powód zakończenia (zaniechania), postanowienia [tu wpisywano wnioski o archiwizacji akt, wzgl. włączeniu ich do innej sprawy, pozostawieniu danych osób zarejestrowanych w sprawie w kartotekach pionu „C”, utrzymaniu wydanych zakazów („zastrzeżeń”) wyjazdów zagranicznych, zarejestrowaniu figurantów sprawy w kartotece MO], podpis i pieczęć kierownika jednostki SB wnioskującej o zakończenie sprawy. Formularz EO-150/82 był dostosowany do spraw obiektowych prowadzonych wobec instytucji, legalnie działających stowarzyszeń i zakładów pracy, był jednakże wykorzystywany (z pominięciem nieodpowiadających formularzy) do prowadzenia spraw obiektowych wobec środowisk opozycyjnych, organizacji nielegalnych i innych grup (vide supra). Niejednokrotnie akta sprawy obiektowej zawierają informacje wychodzące poza wymagane formularzem dane, np. wykazy współpracowników czynnych w „obiekcie” wraz z bliższymi danymi personalnymi itd.

SPRAWA OBSERWACJI OPERACYJNEJ

kategoria sprawy operacyjnej i akt jej dotyczących, wprowadzona w Instrukcji 1960a (dział II, rozdz. II), zastąpiła sprawę ewidencyjno-obserwacyjną. Sprawę obserwacji operacyjnej wszczynano wobec osób znanych z „wrogiej postawy”, które mogłyby rozpocząć działalność opozycyjną. Sprawę obserwacji operacyjnej można było z chwilą uzyskania konkretnych informacji o działalności opozycyjnej, przekształcić w sprawę operacyjnego rozpracowania. Poprzednik kwestionariusza ewidencyjnego.

SPRAWA OPERACYJNEGO POSZUKIWANIA (SOP) [WSW]

kategoria sprawy operacyjnej WSW; wg Instrukcji 1987, SOP wszczynano „[…] w związku z dokonaniem czynu przestępczego, gdy sprawca (sprawcy) przestępstwa nie jest ustalony lub ujęty albo nie odzyskano przedmiotów przestępstwa oraz zachodzi potrzeba wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności zaistniałego czynu”. SOP rozpoczynano najczęściej w przypadku dezercji wzgl. ucieczki osoby podejrzewanej o działalność polityczną wzgl. wywiadowczą lub przestępczą w wojsku. SOP formalnie podlegała zakończeniu gdy: „a. ustalono i ujęto osobę (osoby) poszukiwaną lub odzyskano przedmioty przestępstwa oraz zakończono postępowanie karne; b. zachodzi konieczność dalszego rozpoznawania zakresu i metod przestępczej działalności oraz zabezpieczenia dowodów drogą stosowania środków pracy kontrwywiadowczej w ramach sprawy [operacyjnej] innego rodzaju; c. wyczerpano wszelkie możliwości zmierzające do ustalenia i ujęcia osoby (osób) poszukiwanej lub odzyskania przedmiotów przestępstwa, a podejmowanie dalszych czynności nie rokuje perspektyw na osiągnięcie celu poszukiwań”. Instrukcja WSW 1984, §76, §86.1.3.

SPRAWA OPERACYJNEGO ROZPOZNANIA (SOR) [WSW]

kategoria sprawy operacyjnej WSW; wg Instrukcji WSW 1984, SOR wszczynano „[…] na podstawie sprawdzonych materiałów [tj. dokumentów, doniesień itp.]” wobec „[…] osoby (grupy osób), która przygotowuje lub prowadzi przestępczą (wrogą) działalność i zachodzi potrzeba rozpoznania kierunków i zasięgu tej działalności, stosowanych metod przestępczych oraz zabezpieczenia dowodów procesowych – drogą stosowanych środków pracy kontrwywiadowczej”. SOR formalnie podlegała zakończeniu, gdy: „a. rozpoznano i udokumentowano przestępczą działalność podejrzanej osoby (osób) i zakończono postępowanie karne; b. kierowanie sprawy na drogę postępowania karnego jest niecelowe z uwagi na znikomą szkodliwość społeczną czynu przestępczego; c. zachodzą okoliczności (ucieczka, zaginięcie osoby podejrzanej) uzasadniające przekształcenie w sprawę operacyjnego poszukiwania”. Odpowiednik sprawy operacyjnego rozpracowania w praktyce SB. Instrukcja WSW 1984, §75, §86.1.2.

SPRAWA OPERACYJNEGO ROZPRACOWANIA (SOR)

kategoria sprawy operacyjnej oraz dotyczących jej akt, o najwyższym stopniu zaangażowania operacyjnego prowadzącej ją jednostki SB. SOR była wszczynana, gdy właściwa jednostka SB otrzymywała pewne informacje o „antypaństwowej”, „antypartyjnej”, „przestępczej” etc. działalności osoby lub grupy osób, bądź zmieniano kategorię uprzednio prowadzonych wobec wspomnianej/wspomnianych osób spraw operacyjnych (SOS, KE) w przypadku wykrycia takowej jej/ich działalności w toku sprawy. SOR wszczynano również w przypadku stwierdzenia przez SB, że „dokonano czynu przestępnego z pobudek wrogich”, sprawcy takiego czynu są nieznani, a rzecz ze względu na ciężar owego czynu wymaga wszechstronnego zbadania. Celem prowadzenia SOR było uzyskanie dokładnych informacji o „wrogiej działalności” (oraz prowadzących ją osobach) i jej utrudnienie bądź zastopowanie. Założenie i prowadzenie SOR wymagało wykorzystania wszystkich dostępnych prowadzącej ją jednostce SB środków operacyjnych, w szczególności wykorzystywano współpracowników wszelkich kategorii, kontrolę korespondencji, podsłuchy telefoniczne i pokojowe, oraz niejawną kwerendę archiwalną, w szczególności wykorzystywano archiwalne materiały ewidencyjne i operacyjne SB, akta pracownicze osób objętych inwigilacją, akta paszportowe, akta dot. wystawienia dowodów tożsamości, akta studenckie, etc. Akta oznaczone jako SOR mogą zawierać akta uprzednio prowadzonych wobec osób podlegających rozpracowaniu spraw operacyjnych (SOS, KE) których kategorię zmieniono po uzyskaniu informacji o „wrogiej działalności”, bądź wyciągi z nich, także materiały lub wyciągi z akt agenturalnych, jeżeli osoby rozpracowywane były uprzednio współpracownikami SB. Na dokumentację gromadzoną w aktach SOR składają się zazwyczaj: wniosek o założenie sprawy (zmianę kwalifikacji innej kategorii sprawy operacyjnej), kopie lub wyciągi z akt dotyczących osoby inwigilowanej, doniesienia współpracowników SB, plany działań operacyjnych, meldunki operacyjne, dokumenty „W” (sfotografowaną lub skonfiskowaną korespondencję), komunikaty „T” (stenogramy lub wyciągi z podsłuchów), meldunki z obserwacji i wykonane podczas niej potajemnie fotografie, wniosek o zakończenie prowadzenia sprawy lub zmianę jej kategorii. Akta SOR archiwizowane były we właściwych Wydziałach „C” terenowych jednostek SB, bądź Biurze „C” MSW, jeżeli były prowadzone przez jednostki operacyjne MSW, rejestrowano je w dzienniku archiwalnym o sygnaturze II. (Instrukcja 1970a, § 23.3). Do prowadzenia SOR stosowano formularz wzoru EO-73/78. W skład EO-73/78 wchodziły okładki teczki oraz formularze: wniosek o wszczęcie SOR, kwestionariusz osoby rozpracowywanej/sprawdzanej, wykaz osobowych źródeł informacji wykorzystywanych w sprawie, wykaz kontaktów osoby rozpracowywanej (osób rozpracowywanych), wykaz osób, które zapoznały się z materiałami, wniosek o zakończenie (zaniechanie) sprawy. Okładki teczki były oznaczone nadrukiem „sprawa operacyjnego rozpracowania” oraz rubrykami na wpisy wskazujące numer tomu, kryptonim, numer rejestracyjny, daty rozpoczęcia i zakończenia sprawy (teczki), a także tabelą na adnotacje czynione przy archiwizacji teczki – numer archiwalny, kategoria akt (kategoria materiałów archiwalnych). Wniosek o wszczęcie SOR był oznaczony numerem rejestracyjnym, zawierał formułę „zatwierdzam” z miejscem na datę, podpis i pieczęć zwierzchnika funkcjonariusza zakładającego sprawę, nagłówek „wniosek o wszczęcie sprawy operacyjnego rozpracowania kryptonim [tu miejsce na wpisanie kryptonimu sprawy] przeciwko:”, dalej następowały rubryki na dane personalne osób inwigilowanych: nazwisko i imię, imię ojca, data i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania, zawód, stanowisko, miejsce pracy (liczba rubryk dopuszczała wpisanie maksymalnie siedmiu osób, w przypadku, gdyby osób inwigilowanych było więcej, powielano dodatkowo stronę formularza), następnie rubryki: podstawa wszczęcia sprawy (podać istotną część informacji, na podstawie których wszczęto sprawę i określić podejrzenia), cel rozpracowania (określić jaki cel zamierza się osiągnąć w tym rozpracowaniu), stopień, imię, nazwisko i podpis funkcjonariusza wnioskującego o wszczęcie SOR, podpis i pieczęć przełożonego zatwierdzającego wniosek. Wykaz kontaktów był oznaczony numerem rejestracyjnym, zawierał nagłówek „wykaz kontaktów osoby (osób) rozpracowywanej(ych) (z odsyłaczem: „zapisywać tylko te osoby, które zasługują na uwagę z punktu widzenia operacyjnego”) oraz tabelę z pięcioma kolumnami: liczba porządkowa, nazwisko i imię, określenie kontaktu (rodzinny, stały, towarzyski, stały z miejsca pracy itp.), numer strony [w aktach], uwagi. Wniosek o zakończenie SOR zawierał formułę „zatwierdzam” z miejscem na datę, podpis i pieczęć przełożonego funkcjonariusza prowadzącego sprawę, numer rejestracyjny sprawy, nagłówek „wniosek o zakończenie (zaniechanie) sprawy operacyjnego rozpracowania kryptonim [tu miejsce na kryptonim sprawy] dotyczącej [tu miejsce na personalia osoby inwigilowanej]” oraz rubryki: sposób zakończenia, po której następowała formuła: „w związku powyższym postanowiono” z miejscem na wpisanie decyzji o zarchiwizowaniu sprawy, zmianie kategorii rejestracji, innych postanowień, opatrzonym wskazówką: „w punkcie tym ustosunkować się także do następujących spraw: które osoby zostawić w ewidencji »C« którym zastrzec wydanie paszportu, kogo spośród figurantów zarejestrować w Kartotece MO i czy sprawa ta może być wykorzystana dla celów szkoleniowych”.

SPRAWA OPERACYJNEGO SPRAWDZENIA (SOS)

kategoria sprawy operacyjnej i akt jej dotyczących. SOS była wszczynana, gdy odpowiednia jednostka SB otrzymywała niepotwierdzoną informację o prowadzeniu „antypaństwowej” etc. działalności lub przygotowań do takowej przez osobę lub grupę osób, bądź informację o przestępstwie lub niepokojącym zjawisku, które należało zbadać dla ustalenia, czy nie były skutkiem działalności „antypaństwowej”. Prowadzenie SOS wymagało zastosowania dostępnych środków pracy operacyjnej (doniesień agentury, kontroli korespondencji, podsłuchu, niejawnej kwerendy), niechętnie widziano jednak specjalne pozyskiwanie nowych współpracowników do tego celu. Celem prowadzenia SOS było potwierdzenie lub ustalenie „wrogiego” politycznie charakteru podlegającej rozpracowaniu działalności i osób ją prowadzących. W zależności od wyników sprawy zmieniano jej kategorię na SOR lub KE, względnie podejmowano decyzję o jej zaprzestaniu. W aktach SOS wchodziły materiały operacyjne lub uzyskane w ramach niejawnej kwerendy (zob. SOR). Akta SOS po archiwizacji rejestrowano w dzienniku archiwalnym Biura „C” MSW lub właściwego Wydziału „C” pod sygnaturą II (akta operacyjne). Do prowadzenia SOS stosowano formularz wzoru EO-77/79. W skład EO-77/79 wchodziły okładki teczki oraz formularze: wniosek o wszczęcie SOS, kwestionariusz osoby rozpracowywanej/sprawdzanej, wykaz osobowych źródeł informacji wykorzystywanych w sprawie, wykaz osób mających związek ze sprawą, wykaz osób, które zapoznały się z materiałami, wniosek o zakończenie (zaniechanie) SOS. Okładki teczki były oznaczone nadrukiem „sprawa operacyjnego sprawdzenia” oraz rubrykami na wpisy wskazujące numer tomu, kryptonim, numer rejestracyjny, daty rozpoczęcia i zakończenia sprawy (teczki), a także tabelą na adnotacje czynione przy archiwizacji teczki – numer archiwalny, kategoria akt (kategoria materiałów archiwalnych). Wniosek o wszczęcie SOS był oznaczony numerem rejestracyjnym, zawierał formułę „zatwierdzam” z miejscem na datę, podpis i pieczęć zwierzchnika funkcjonariusza zakładającego sprawę, nagłówek „wniosek o wszczęcie sprawy operacyjnego sprawdzenia kryptonim [tu miejsce na wpisanie kryptonimu sprawy]”, dalej następowały rubryki: opis zdarzenia (w tym punkcie podać źródła i datę posiadanych materiałów oraz ująć najistotniejsze elementy zdarzenia, opinie biegłych, specjalistów itp.), zasadność wszczęcia sprawy operacyjnego sprawdzenia oraz cel jaki zamierza się osiągnąć w tej sprawie (w tym punkcie podać ocenę posiadanych informacji – po uprzednim skonsultowaniu jej z pionem śledczym – oraz wyszczególnić okoliczności jakie zamierza się wyjaśnić np. ustalenie przyczyn zdarzenia, wykrycia sprawców czynu przestępnego itp.), stopień, nazwisko i podpis funkcjonariusza wnioskującego o założenie sprawy, uwagi przełożonego, podpis i pieczęć przełożonego. Wykaz osób mających związek ze sprawą był oznaczony numerem rejestracyjnym, zawierał tabelę z czterema kolumnami: liczba porządkowa, nazwisko i imię, numer strony [w aktach], uwagi, z adnotacją, że należy doń „wpisywać te osoby, które zasługują na uwagę z punktu widzenia operacyjnego”. Wniosek o zakończenie SOS zawierał formułę „zatwierdzam” z miejscem na datę, podpis i pieczęć przełożonego funkcjonariusza prowadzącego sprawę, numer rejestracyjny sprawy, nagłówek „wniosek o zakończenie (zaniechanie) sprawy operacyjnego sprawdzenia kryptonim [tu miejsce na kryptonim sprawy]” oraz rubryki: streszczenie materiałów, proponowane rozwiązanie sprawy [tu wskazywano planowaną zmianę kategorii sprawy lub jej archiwizację], czasokres przechowywania materiałów w archiwum (określić kategorię akt zgodnie z obowiązującymi w tym względzie przepisami) [tu wpisywano kategorie materiałów archiwalnych, wzgl. postanowienie „pozostawić w archiwum na … lat”], spośród osób zarejestrowanych w sprawie pozostawić w kartotece [tu wymieniano m.in. osoby, wobec których poczyniono ustalenia operacyjne, których nie można było potwierdzić dowodami procesowymi, oraz takie, wobec których podejrzewano, że mogą np. ze względu na swoje kontakty prowadzić działalność opozycyjną również w przyszłości], po których następowała formuła: „wydawać-nie wydawać [z archiwum] bez porozumienia z jednostką składająca materiały w archiwum” i miejsce na stopień, imię, nazwisko i podpis funkcjonariusza wnioskującego o zamknięcie sprawy.

SPRAWA OPERACYJNEGO WYJAŚNIENIA (SOW) [WSW]

kategoria sprawy operacyjnej WSW; wg Instrukcji WSW 1984, SOW wszczynano w przypadku, gdy „[…] z analizy danych o zachowaniu się określonej osoby (grupy osób), jej kontaktów oraz innych okoliczności wynikają uzasadnione przypuszczenia, ze prowadzo ona lub przygotowuje przestępczą (wrogą) działalność” lub gdy „[…] zdarzenie lub zjawisko będące przedmiotem sprawdzenia kontrwywiadowczego daje podstawę do podejrzeń, iż jest wynikiem przestępczej (wrogiej) działalności”. SOW formalnie podlegała zakończeniu, gdy: „a. potwierdzono podejrzenia i w związku z tym założono sprawę operacyjnego rozpoznania lub też wszczęto i zakończono postępowanie karne; b. nie potwierdzono podejrzeń, w oparciu o które założono sprawę”. Odpowiednik sprawy operacyjnego sprawdzenia w praktyce SB. Instrukcja WSW 1984, §74, §86.1.1.

SYSTEM ELEKTRONICZNEGO PRZETWARZANIA INFORMACJI WYWIADOWCZEJ (EPIW)

System Elektronicznego Przetwarzania Informacji Wywiadowczej (EPIW) – elektroniczny bank danych umożliwiający ewidencje, analizę, sortowanie, ocenę i dystrybucję informacji zdobywanych przez jednostki operacyjne Departamentu I MSW (wywiadu SB).

SZYFROGRAM

zaszyfrowany telegram lub teleks, którym jednostki operacyjne SB wymieniały między sobą, wzgl. z jednostkami nadrzędnymi (z MSW, Gabinetem Ministra Spraw Wewnętrznych, stanowiskami dowodzenia) i jednostkami pionu „C” informacje tajne wymagające szybkiego przekazania. Szyfrogramami przekazywano dzienne meldunki o wydarzeniach i stanie bezpieczeństwa z jednostek lokalnych do MSW, zawiadamiano (w miejsce zwykłej procedury rejestracji) jednostki pionu „C” o mających zostać w krótkim terminie dokonanymi aresztowaniami, zastawieniu zasadzek i założeniu ZPO. Szyfrogramami jednostki operacyjne SB zwracały się do jednostek pionu „C” o dokonanie szybkiego sprawdzenia (w miejsce zwykłego przesyłania karty wzoru E-15; zapytanie).

TERMINY POWIĄZANE: Zapytanie (sprawdzenie), "C", pion,