Archiwa IPN

Ustawa z 18.12.1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U.2023.102), ustawa z 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U.2023.342).

Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (dalej: OAIPN w Rzeszowie) regularne gromadzenie zasobu archiwalnego rozpoczęło w sierpniu 2001 r. W obrębie oddziaływania rzeszowskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej znalazły się tereny byłych województw: krośnieńskiego, przemyskiego, rzeszowskiego i tarnobrzeskiego. Stan zasobu na dzień 31 grudnia 2020 r. wynosi 3039,84 mb. Na zasób archiwalny OAIPN w Rzeszowie składają się materiały przekazywane przez: Delegaturę Urzędu Ochrony Państwa, następnie jej sukcesora - Delegaturę Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Rzeszowie, są to akta operacyjne, kontrolno-śledcze oraz administracyjne; Podkarpacką Komendę Wojewódzką Policji w Rzeszowie oraz podległe jej komendy powiatowe i miejskie, znajdują się tu akta Milicji Obywatelskiej z lat 1944-1954 oraz akta Służby Bezpieczeństwa, które znalazły się w archiwach policyjnych, akta osobowe funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa PRL: Służby Bezpieczeństwa z lat 1944-1990 oraz funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej przyjętych do służby w latach 1944-1954, akta operacyjne, śledcze oraz administracyjne wytworzone przez jednostki Milicji Obywatelskiej w latach 1944-1954, Komendę Wojewódzką Milicji Obywatelskiej w Rzeszowie oraz podległe jej komendy powiatowe, komisariaty i posterunki MO oraz akta paszportowe wytworzone przed 1990 r. Wśród materiałów przejętych z Zakładów karnych i aresztów śledczych z woj. podkarpackiego, znajdują się akta osobowe funkcjonariuszy więziennictwa przyjętych do służby w latach 1944-1956 (areszty i więzienia były w latach 1944-1954 podporządkowane Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, a następnie w latach 1954-1956 wchodziły w skład struktur podległych Ministerstwu Spraw Wewnętrznych), akta osób internowanych w okresie stanu wojennego przejęte z Aresztów Śledczych w: Rzeszowie i Nisku oraz Zakładów Karnych w: Łupkowie i Uhercach; akta penitencjarne osób aresztowanych lub skazanych za działalność polityczną i osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych na terenie obecnego województwa podkarpackiego głównie w latach 70. i 80. oraz księgi więzienne z lat 1944-1956 (większość z nich została przejęta przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Rzeszowie w 1990 r. i przekazana do zasobu Instytutu Pamięci Narodowej wraz z pozostałymi aktami Komisji w 2001 r.). Organy wymiaru sprawiedliwości reprezentowane są przez materiały przejęte z sądów okręgowych i rejonowych, podległych Sądowi Apelacyjnemu w Rzeszowie oraz prokuratur okręgowych i rejonowych, podległych Prokuraturze Apelacyjnej w Rzeszowie. Można wymienić wśród nich akta prokuratorskie, akta spraw o charakterze politycznym prowadzonych przed sądami powszechnymi w okresie PRL oraz akta sądowych spraw cywilnych „o uznanie za zmarłego” z drugiej połowy lat 40, zawierające m.in. zebraną dokumentację dotyczącą osób, które zginęły w czasie działań wojennych lub zostały zamordowane w wyniku represji hitlerowskich w obozach, gettach i publicznych egzekucjach. Archiwa państwowe użyczyły materiały sądów i prokuratur wojskowych działających na terenie objętym działalnością rzeszowskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej, a które orzekały w sprawach prowadzonych także przeciwko osobom cywilnym prowadzącym działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego. Są to akta Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Rzeszowie obejmujące lata 1946-1955 oraz akta procesowe sądów wojskowych, m.in. Wojskowego Sądu Rejonowego w Rzeszowie, obejmujące lata 1946-1954, Wojskowych Sądów Garnizonowych w: Rzeszowie i Przemyślu z lat 1945-1946 oraz Wojskowego Sądu Grupy Operacyjnej „Wisła” z 1947 r. Wśród materiałów Okręgowej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Rzeszowie znajdują się głównie akta administracyjne, badawcze i dokumentacyjne, ale też część akt śledczych oraz zbiory zgromadzone przez Okręgową Komisję w Rzeszowie, działającą w latach 1965-2000, oraz jej poprzednika działającego w latach 1945-1948 czyli Okręgową Komisję Badania Zbrodni Niemieckich w Rzeszowie -Tarnowie. W skład zbiorów zgromadzonych przez Okręgową Komisję wchodziły m.in.: akta Wydziału Więziennictwa Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie (akta administracyjne, księgi więzienne oraz odpisy wyroków śmierci wydanych głównie przez sądy wojskowe wobec osób prowadzących działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego w latach 1944-1949); akta Centralnego Więzienia w Rzeszowie z lat 1954-1956 (akta administracyjne, księgi więzienne oraz akta penitencjarne osób skazanych w sprawach politycznych); afisze i obwieszczenia niemieckich władz okupacyjnych z lat 1939-1944; akta prokuratorskie i sądowe spraw prowadzonych w okresie powojennym przeciwko zbrodniarzom hitlerowskim; akta i kartoteki niemieckich instytucji okupacyjnych z lat 1939-1944; ankiety sporządzone przez różne instytucje państwowe dokumentujące rozmiar hitlerowskich zbrodni wojennych. Darowizny stanowią stosunkowo niewielką, ale cenną grupę materiałów przekazanych przez osoby prywatne. Zbiór ten stanowią różnorodne dokumenty oraz fotografie dotyczące zarówno osobistego życia darczyńców i ich rodzin jak również ważnych wydarzeń historycznych tj.: strajki, stan wojenny, działalność NSZZ „Solidarność”, wizyty papieża Jana Pawła II.

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie [w:] Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej (stan na dzień 31 grudnia 2008 roku), pod red. Jerzego Bednarka i Rafała Leśkiewicza, Warszawa 2009, s. 923-961.

sierpień oraz dni ustawowo wolne od pracy

Siedziba oddziału IPN usytuowana jest w centrum miasta, dojazd ułatwiają tablice informacyjne rozmieszczone na terenie miasta.

Na podstawie ustawy z 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 102) oraz ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2023 r. poz. 342), IPN realizuje następujące typy wniosków: (1) o udostępnienie do wglądu dokumentów dotyczących wnioskodawcy lub nieżyjącej osoby najbliższej (2) o udostępnienie oraz wydanie kopii dokumentów osobowych dotyczących pracownika lub funkcjonariusza organów bezpieczeństwa państwa (3) o udostępnienie dokumentów na potrzeby prowadzenia badań naukowych oraz publikacji materiału prasowego; (4) o udostępnienie dokumentów w celu wykonywania zadań ustawowych; (5) o udostępnienie do wglądu kopii akt spraw lustracyjnych; (6) o udostępnienie informacji zawartych w dokumentach organów bezpieczeństwa państwa dotyczących osób pełniących funkcje publiczne; Udostępnienie wybranych kolekcji, zespołów i zbiorów archiwalnych warunkują również dwustronne umowy zawierane pomiędzy IPN i instytucjami współpracującymi, w szczególności zagranicznymi, oraz osobami prywatnymi (dot. kolekcji, zbiorów oraz archiwów prywatnych i rodzinnych). Nie udostępnia się oryginałów materiałów w złym stanie technicznym oraz poddanych czynnościom cyfryzacji. Wnioski są realizowane przez Oddziały zgodnie z właściwością miejscową określone wg zasięgu sadów apelacyjnych.