Podzespół

Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Włocławku 1983 - 1990

W skład województwa włocławskiego weszły: miasta: Włocławek, Aleksandrów Kujawski, Brześć Kujawski, Chodecz, Ciechocinek, Dobrzyń nad Wisłą, Izbica Kujawska, Kowal, Lipno, Lubień Kujawski, Lubraniec, Nieszawa, Radziejów i Rypin, gminy: Bądkowo, Bobrowniki, Boniewo, Brześć Kujawski, Brzuze, Choceń, Chodecz, Chrostkowo, Czernikowo, Dobre, Dobrzyń nad Wisłą, Izbica Kujawska, Kikół, Kłótno, Koneck, Kowal, Lipno, Lubanie, Lubień Kujawski, Lubraniec, Nieszawa, Nowy Dwór, Osięciny, Piotrków Kujawski, Raciążek, Radziejów, Rogowo, Rypin, Skępe, Skrwilno, Służewo, Szpetal Górny, Tłuchowo, Topólka, Wielgie, Włocławek, Zakrzewo i Zbójno (podstawa prawna: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, Dz.U.1975.17.92).

Ustawa o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie podległych mu organów z 14 lipca 1983 r. wprowadziła nowe nazwy jednostek terenowych, a mianowicie dotychczasowe Komendy Wojewódzkie MO kierowane przez komendantów wojewódzkich MO zostały zastąpione przez Wojewódzkie Urzędy Spraw Wewnętrznych z szefami WUSW na czele, Komendy Miejskie MO z komendantami miejskimi MO i Komisariaty MO z kierownikami natomiast zostały zamienione na Rejonowe (Miejskie) Urzędy Spraw Wewnętrznych z szefami RUSW na czele. Zmiany organizacyjne zostały wprowadzone w życie z dniem 1 sierpnia 1983 r. Warto w tym miejscu zasygnalizować, iż początkowo przez krótki okres czasu (zapewne około miesiąca) dotychczasowa KMMO we Włocławku funkcjonowała jako MUSW. Wkrótce jednostka ta została przemianowana (formalnie nowa nazwa funkcjonowała od 1 sierpnia 1983 r.) na RUSW we Włocławku. Przyczyną owej zmiany nazwy urzędu były obowiązujące przepisy, które określały, iż miejskimi urzędami spraw wewnętrznych (MUSW) mogą być wyłącznie byłe komendy miejskie MO, które działają na terenie miasta (lub miasta i gminy) o tej samej nazwie, co miasto. Natomiast włocławski MUSW/RUSW sprawował nadzór również nad posterunkami gminnymi MO działającymi na terenie byłego powiatu włocławskiego. Poniżej przedstawiono strukturę organizacyjną Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych we Włocławku w chwili jego powstania w sierpniu 1983 r. Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych we Włocławku: 1. Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych we Włocławku: Komisariat Kolejowy we Włocławku; Posterunek MO: Brześć Kujawski, Choceń, Chodecz, Fabianki, Kowal, Lubań, Lubień Kujawski, Lubraniec, Posterunek Wodny Włocławek; 2. Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Aleksandrowie Kujawskim: Komisariat w Ciechocinku; Posterunek MO: Bądkowo, Koneck, Nieszawa; 3. Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Lipnie: Posterunek MO: Bobrowniki, Czernikowo, Dobrzyń nad Wisłą, Kikół, Skępe, Tłuchowo, Wielgie; 4. Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Radziejowie Kujawskim: Posterunek MO: Bytoń, Dobre, Izbica Kujawska, Osięciny, Piotrków Kujawski, Topólka, Zakrzewo; 5. Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Rypinie: Posterunek MO: Brzuze z siedzibą w Ostrowitem, Chrostkowo, Rogowo, Skrwilno, Zbójno. Z dniem 1 stycznia 1984 r. na mocy decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych Wydział Łączności został wyłączony spod kompetencji zastępcy szefa WUSW ds. Administracyjno-Gospodarczych we Włocławku i został przekazany do pionu Służby Bezpieczeństwa. Zadania wydziału nie uległy jednak na skutek tej roszady żadnej zmianie. W tym samym roku powstała również nowa komórka Służby Bezpieczeństwa – Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy, która formalnie rozpoczęła działalność z dniem 15 grudnia 1984 r. Z dniem 1 stycznia 1985 r. formalnie (stanowiska kierownicze zostały obsadzone dopiero 16 lutego 1985 r.) utworzono czternastoosobowy Wydział VI Służby Bezpieczeństwa, co wiązało się z reorganizacją pionu IV i V włocławskiego WUSW. Reorganizacja dotknęła również grup IV działających w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych w województwie włocławskim i wiązała się z utworzeniem (również od 1 stycznia 1985 r.) grup VI w poszczególnych RUSW. W ten sposób ukształtowała się struktura organizacyjna Służby Bezpieczeństwa w WUSW we Włocławku i rejonowych urzędach spraw wewnętrznych, która przetrwała do czasu gruntownej reorganizacji w listopadzie 1989 r. Trzeba bowiem podkreślić, iż we włocławskiej Służbie Bezpieczeństwa nie powołano do życia szeregu komórek organizacyjnych działających zazwyczaj w większych województwach. Przykładowo na terenie województwa włocławskiego nie funkcjonowały takie jednostki SB jak: Inspektorat I, Inspektorat 2 czy też Inspektorat Ochrony Przemysłu (IOP). Jednak zakres obowiązków Inspektoratu I był wykonywany przez starszego inspektora przy zastępcy Komendanta Wojewódzkiego MO/Szefa WUSW ds. SB, natomiast obowiązki IOP wykonywał starszy inspektor ds. ochrony przemysłu Zespołu Stanowisk Samodzielnych Wydziału Inspekcji KWMO/WUSW we Włocławku. W tym miejscu warto zasygnalizować, iż formalnie pion ochrony przemysłu stanowił część Służby Bezpieczeństwa od października 1982 r. Natomiast obowiązki Inspektoratu 2 wypełniał de facto pion III i V włocławskiej Służby Bezpieczeństwa. Kolejne zmiany wprowadzono w 1989 r. Zlikwidowano pionu „W” zajmujący się kontrolą przesyłek pocztowych. Od dnia 16 czerwca 1989 r. w ramach Wydziału II WUSW we Włocławku rozpoczęła działalność trzyosobowa Grupa ds. Obrotu w Komunikacji, która zastąpiła zlikwidowaną dziewięcioosobową Sekcję „W” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego włocławskiego WUSW. Kolejna reorganizacja została przeprowadzona na podstawie zarządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych nr 075/89 z 24 sierpnia 1989 r. i polegała na rozwiązaniu sześciu pionów operacyjnych Służby Bezpieczeństwa MSW: Departamentu III, IV, V, VI, Inspektoratu Ochrony Przemysłu i Biura Studiów. Dotychczasowy Departament III został zastąpiony przez Departament Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa; dotychczasowy Departament IV i Biuro Studiów zastąpił Departament Studiów i Analiz, natomiast zakres zadań dotychczasowych Departamentów: V, VI i Inspektoratu Ochrony Przemysłu przejął Departament Ochrony Gospodarki. We włocławskim WUSW z dniem 1 listopada 1989 r. zlikwidowano czternastoosobowy Wydział III, dwudziestotrzyosobowy Wydział IV, czterdziestoosobowy Wydział V, dwunastoosobowy Wydział VI, stanowisko starszego inspektora ds. ochrony przemysłu Zespół Stanowisk Samodzielnych Wydział Inspekcji; jednoosobowy Inspektorat Analityczno-Informacyjny Zastępcy Szefa WUSW ds. SB. Jednostki te zostały zastąpione przez: dwunastoetatowy Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, trzydziestoczteroetatowy Wydział Ochrony Gospodarki oraz siedemnastoetatowy Wydział Studiów i Analiz. Zmiany organizacyjne objęły również jednostki Służby Bezpieczeństwa w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych (nadal pozostały grupy II, grupy paszportów i sekretariaty): RUSW w Aleksandrowie Kujawskim – zlikwidowano dwuosobową Grupę III, jednoosobową Grupę IV, jednoosobową Grupę V, trzyosobową Grupę VI; utworzono czteroosobową Grupę SB; RUSW w Lipnie – zlikwidowano jednoosobową Grupę III, jednoosobową Grupę IV, dwuosobową Grupę V, czteroosobową Grupę VI; utworzono pięcioosobowy Referat SB; RUSW w Radziejowie Kujawskim – zlikwidowano: jednoosobową Grupę III, jednoosobową Grupę IV, jednoosobową Grupę V, dwuosobową Grupę VI SB; utworzono czteroosobową Grupę SB; RUSW w Rypinie – zlikwidowano jednoosobową Grupę III SB, jednoosobową Grupę IV, dwuosobową Grupę V, dwuosobową Grupę VI; utworzono czteroosobową Grupę SB. Kolejna reorganizacja nastąpiła w dniu 16 grudnia 1989 r., kiedy to doszło do likwidacji trzydziestoczteroosobowego Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego WUSW we Włocławku. Utworzono wówczas dziesięcioosobowy Wydział „C”, natomiast dotychczasową Sekcję „B” WZO zastąpiła trzyosobowa Grupa „B” Wydziału „B” WUSW w Toruniu z siedzibą we Włocławku, a byłą Sekcję „T” WZO zastąpiła sześcioosobowa Grupa „T” Wydziału „T” WUSW w Bydgoszczy z siedzibą we Włocławku. 1 lutego 1990 r. zlikwidowano wszystkie komórki (sekcje, referaty i grupy) Służby Bezpieczeństwa w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych. Oznaczało to likwidację: 9 stanowisk pracy w RUSW w Lipnie oraz po 8 stanowisk w RUSW w Aleksandrowie Kujawskim, Rypinie i Radziejowie Kujawskim). Ponadto utworzono w każdym RUSW (z wyjątkiem RUSW we Włocławku) jednoosobowe Grupy Paszportów. Oprócz tego zlikwidowano 8 stanowisk w Wydziale Ochrony Gospodarki i 5 stanowisk w Wydziale Studiów i Analiz. Z dniem 15 lutego 1990 r. w WUSW we Włocławku zlikwidowano trzyosobowy Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy oraz stanowisko I Sekretarza KZ PZPR przy włocławskim WUSW. Wejście w życie w dniu 10 maja 1990 r. ustawy o Policji i ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa (obie z 6 kwietnia 1990 r.) oznaczało zakończenie działalności Służby Bezpieczeństwa w Polsce. Tego samego dnia Minister Spraw Wewnętrznych wydał Zarządzenie nr 043/90 o zaprzestaniu działalności przez Służbę Bezpieczeństwa. Przez kolejne niespełna trzy miesiące trwał proces likwidacji i przejmowania pozostałych środków pracy po byłej SB i przekazywania ich do tworzącej się policji oraz Urzędu Ochrony Państwa. Zasady archiwizowania akt regulowało Zarządzenie nr 034/74 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 maja 1974 roku w sprawie postępowania z aktami w resorcie spraw wewnętrznych oraz będące jego nowelizacją Zarządzenie nr 030/79 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 lipca 1979 roku zmieniające zarządzenie w sprawie zasad i sposobu postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. Dalsze regulacje w tym zakresie wprowadziło Zarządzenie nr 049/85 MSW z dnia 8 lipca 1985 r. w sprawie organizacji i zasad postępowania z materiałami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. Do wydziałów Wydziale „C” (od 1 sierpnia 1982 r. w Sekcji „C” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego) przekazywana była dokumentacja posiadająca kategorię powyżej „B-5” z rejonowych, miejskich urzędów spraw wewnętrznych, komisariatów i posterunków Milicji Obywatelskiej oraz akta tajnych współpracowników Wojskowej Służby Wewnętrznej. Współpracę z Wojskową Służbą Wewnętrzną w tym zakresie regulowało porozumienie pomiędzy Szefostwem WSW a Służbą Bezpieczeństwa podpisane 17 listopada 1981 r. Zgromadzony w Wydziale „C” zasób w zasadzie nie był opracowywany pod względem archiwalnym mimo, iż § 8 Zarządzenia nr 049/85 mówił o obowiązku opracowania materiałów archiwalnych zgodnie z zasadami archiwistyki. Dokumentację ewidencjonowano w inwentarzach archiwalnych, sporządzano karty rejestracyjne i skorowidzowe dotyczące osób, zdarzeń i zagadnień oraz dokonywano krótkiego streszczenia i charakterystyki głównych figurantów sprawy. Do tak opracowanej teczki dołączano notatkę informacyjną, zawierającą streszczenie sprawy, wymieniano w niej również jakiego rodzaju karty ewidencyjne i skorowidzowe zostały wypełnione na poszczególne osoby przechodzące w sprawie. Dokumentacja została uporządkowana wg inwentarzy archiwalnych i nadanych im numerów inwentarza w Wydziale „C” (od 1 sierpnia 1982 r. w Sekcji „C” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego), z zachowaniem oznaczenia podserii cyframi rzymskimi: I - akta osobowych źródeł informacji, II – akta rozpracowań operacyjnych, III – akta postępowań przygotowawczych, IV – akta obiektowe, V – akta osobowe funkcjonariuszy SB, VI – akta osobowe funkcjonariuszy MO, VII – akta osobowe pracowników cywilnych. Akta administracyjne usystematyzowano wg komórek organizacyjnych / wydziałów Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych we Włocławku i podległych mu rejonowych urzędów spraw wewnętrznych w: Aleksandrowie Kujawskim, Lipnie, Radziejowie, Rypinie i Włocławku. Akta administracyjne: przepisy i dokumenty jednostek organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych wytworzone w związku z ich działalnością. W tej grupie akt znalazły się zaliczone w instrukcji do materiałów operacyjnych wytyczne, korespondencja i zarządzenia dotyczących pracy operacyjnej z uwagi na ich wcześniejsze tam usytuowanie. Podobny układ zastosowano w stosunku do materiałów o charakterze obronnym posiłkując się wewnętrzną strukturą twórcy akt. Akta obronne to wszelkie materiały związane z przygotowaniem do działań na wypadek zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny.