Podzespół

Komenda Wojewódzka Milicji Obywatelskiej w Bielsku-Białej 1975 - 1983

W 1975 r. na mocy Ustawy z dnia 25 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych powstało nowe województwo bielskie (Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91), składające się z gmin i miast (powiaty zlikwidowano). Powstało w wyniku połączenia południowej części byłego województwa katowickiego (powiat miejski Bielsko-Biała, powiat miejski Cieszyn, 8 jednostek – czyli miast lub gmin – z powiatu bielskiego i 12 z cieszyńskiego) oraz wschodniej byłego województwa krakowskiego (całe powiaty: wadowicki i żywiecki oraz 2 jednostki z powiatu chrzanowskiego, 10 z oświęcimskiego i 7 z suskiego). W skład województwa weszło zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 30 maja 1975 r. 18 miast i 52 gminy (Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92). Dnia 11 czerwca 1975 r. powołano Komendę Wojewódzką Milicji Obywatelskiej, której według załącznika nr 2 do Zarządzenia nr 03/77 Komendanta Wojewódzkiego MO w Bielsku-Białej z dnia 20 stycznia 1977 r. podlegało pięć Komend Miejskich MO (Bielsko-Biała, Cieszyn, Oświęcim, Wadowice, Żywiec), osiem komisariatów MO, 38 posterunków, jeden komisariat kolejowy i dwa posterunki kolejowe MO. W ramach KWMO działały dwa piony: MO i SB. W 1979 r. w skład pionu milicyjnego wchodziły (według Zarządzenia nr 037/79 Komendanta Wojewódzkiego MO w Bielsku-Białej z dnia 15 października 1979 r.): Wydział Inspekcji, Kadr, Ogólny, Prewencji, Inwestycji i Remontów, Dochodzeniowo-Śledczy, Kryminalny, do walki z Przestępstwami Gospodarczymi, Kryminalistyki, Finansowy, Szkolenia, Ruchu Drogowego, Gospodarki Materiałowo-Technicznej, Łączności, Zdrowia i Spraw Socjalnych, Wojewódzkie Stanowisko Kierowania, Zmotoryzowany Odwód MO oraz Ośrodek Szkolenia w Suchej Beskidzkiej. W 1980 r. funkcjonował już też Wydział Inwestycji i Remontów. W pionie SB były: Wydział II – kontrwywiad, Wydział III – „ochrona gospodarki oraz przeciwstawianie się działalności opozycyjnej”, Wydział IV – sprawy wyznaniowe, Wydział Śledczy, Wydział „B” – obserwacja, Wydział „C” – archiwum, Wydział „T” – instalacja aparatury podsłuchowej i podglądowej, Wydział Paszportów, Samodzielna Sekcja „A” – szyfry; ponadto w 1976 r. utworzono Wydział „W” – perlustracja korespondencji, w 1979 r. z Wydz. III wydzielono Wydział III „A” (przemianowany w 1981 r. na Wydział V) – rozpracowanie zakładów pracy, a w 1982 r. utworzono Inspektorat Ochrony Przemysłu. Trudne do uchwycenia jest pojawienie się Starszego inspektora po Departamencie I (wywiad): występuje w najstarszym odnalezionym materiale, przedstawiającym strukturę pionu SB KWMO w Bielsku-Białej, ale jak już wspomniano, dokument ten pochodzi dopiero z roku 1979. Podobna trudność przedstawia się w przypadku Inspektoratu Analityczno-Informacyjnego: pierwszy raz występuje w zarządzeniu Komendanta Wojewódzkiego MO z 1982 r. Od 1981 r. istniał też – niezależnie od wymienionych dwóch pionów – Wydział Polityczno-Wychowawczy, którego funkcjonariusze dopiero na mocy Instrukcji Przewodniczącego Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej z dnia 25 czerwca 1990 r. uzyskali status taki, jaki mieli funkcjonariusze pionu SB. Po likwidacji powiatów i jednostek powiatowych MO i SB funkcjonariusze SB działali tylko w KWMO. Ewentualne zadania wykonywane w terenie podejmowane były na zasadzie oddelegowania. Powstanie rejonowych jednostek administracji państwowej spowodowało w 1982 r. utworzenie pośredniego ogniwa w strukturze MO, co nie wpłynęło na zmianę w organizacji pracy pionu SB, ale spowodowało powstanie Komend Rejonowych MO w Andrychowie, Bielsku-Białej, Cieszynie, Oświęcimiu, Suchej Beskidzkiej, Wadowicach i Żywcu. Nowe województwo zostało złożone z terenów podlegających przed reformą dwóm różnym jednostkom administracyjnym. W nowych warunkach tworzono urzędy na szczeblu wojewódzkim; jednym z tych urzędów była Komenda Wojewódzka MO w Bielsku-Białej. W jej strukturach działał Wydział „C”, a więc archiwum gromadzące akta spraw zakończonych. W myśl obowiązujących w resorcie przepisów archiwalnych (Zarządzenie nr 034/74 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 maja 1974 r. w sprawie postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych oraz nowelizujące je Zarządzenie nr 030/79 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 lipca 1979 r. zmieniające zarządzenie w sprawie zasad i sposobu postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych) w zasobie archiwum miały się znaleźć materiały wytworzone w KWMO, dokumenty byłych komend powiatowych MO dotyczące nie zakończonych działań Służby Bezpieczeństwa oraz teczki personalne i pracy czynnych tajnych współpracowników milicji. Komendy Wojewódzkie MO z Katowic i Krakowa zostały zobowiązane do przekazania nowej KWMO kopii kartotek dotyczących osób zamieszkałych na terenie nowo utworzonego województwa bielskiego, akt osobowych zwolnionych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, MO, ORMO, zamieszkałych na terenie tegoż województwa, teczek personalnych i pracy wyeliminowanych tajnych współpracowników, którzy uczestniczyli w rozpracowaniu podziemia niepodległościowego, szpiegostwa czy przestępstw kryminalnych, a zamieszkiwali w województwie bielskim. Do Wydziału „C” KWMO w Bielsku-Białej trafiły też kopie opracowań monograficznych dotyczących terenu nowego województwa. Komendy miast, komisariaty i posterunki MO prowadziły przy właściwych kancelariach tych jednostek tzw. składnice akt, które gromadziły akta wytworzone przez te jednostki. W składnicach tych mogły być przechowywane tylko akta kategorii archiwalnej „B” (akta kategorii „A” przechowywano wyłącznie w archiwach Biura „C” lub Wydziałów „C” KWMO). Poza Wydziałem „C”, w jednostkach terytorialnych, przechowywano też materiały paszportowe, wytworzone w tych jednostkach oraz materiały ORMO. Te dwie grupy akt nie zostały zarchiwizowane w Wydziale „C”. Daty krańcowe podzespołu stanowią lata 1975–1983, niemniej jednak w archiwum tym znalazły się dokumenty jeszcze z 1899 r. (anteriora). Materiały uporządkowano według następujących serii: materiały administracyjne Milicji Obywatelskiej, administracyjne Służby Bezpieczeństwa oraz materiały jednostek terenowych. Akta operacyjne, osobowe, obronne oraz paszportowe zostały przyporządkowane podzespołowi „WUSW w Bielsku-Białej”.