Zespół / zbiór

Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych we Włocławku [1975] 1983-1990

W skład województwa włocławskiego weszły: miasta: Włocławek, Aleksandrów Kujawski, Brześć Kujawski, Chodecz, Ciechocinek, Dobrzyń nad Wisłą, Izbica Kujawska, Kowal, Lipno, Lubień Kujawski, Lubraniec, Nieszawa, Radziejów i Rypin, gminy: Bądkowo, Bobrowniki, Boniewo, Brześć Kujawski, Brzuze, Choceń, Chodecz, Chrostkowo, Czernikowo, Dobre, Dobrzyń nad Wisłą, Izbica Kujawska, Kikół, Kłótno, Koneck, Kowal, Lipno, Lubanie, Lubień Kujawski, Lubraniec, Nieszawa, Nowy Dwór, Osięciny, Piotrków Kujawski, Raciążek, Radziejów, Rogowo, Rypin, Skępe, Skrwilno, Służewo, Szpetal Górny, Tłuchowo, Topólka, Wielgie, Włocławek, Zakrzewo i Zbójno (podstawa prawna: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, Dz.U.1975.17.92).

W myśl ustawy z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracji państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych likwidacji uległ dotychczasowy trójstopniowy podział administracyjny kraju. Z części dotychczasowego województwa bydgoskiego zostały utworzone dwa kolejne: toruńskie i włocławskie. To ostatnie o powierzchni 391.544 km² i zamieszkiwane przez około 360.396 tys. osób, będąc ważnym ośrodkiem administracji kościelnej (stolica diecezji) i przemysłowym, stanowiło obiekt szczególnego zainteresowania resortu spraw wewnętrznych. Reforma administracyjna kraju spowodowała konieczność reorganizacji dotychczas istniejących terenowych struktur resortu spraw wewnętrznych. Na podstawie Decyzji nr 03/75 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 8 kwietnia 1975 r. w sprawie opracowania struktur organizacyjnych i zasad funkcjonowania terenowych jednostek resortu spraw wewnętrznych został powołany Centralny Zespół MSW pod kierownictwem gen. Bogusława Stachury, którego zadaniem było wypracowanie modelu funkcjonowania jednostek terenowych MSW. W terenie Centralnemu Zespołowi MSW podlegały Zespoły Wojewódzkie. Za początek funkcjonowania Komendy Wojewódzkiej MO we Włocławku należy uznać dzień 1 czerwca 1975 r., kiedy to zostały zatwierdzone wszystkie etaty oraz objęte cztery główne stanowiska kierownicze. Komendantem Wojewódzkim MO został płk Marian Olczak, który do pomocy miał trzech zastępców: zastępcą komendanta wojewódzkiego MO ds. SB został ppłk Henryk Dojerski; zastępcą komendanta wojewódzkiego ds. MO został ppłk Stanisław Biały, natomiast zastępcą komendanta wojewódzkiego MO ds. Administracyjno-Gospodarczych został ppłk Józef Stachowiak. Komenda Wojewódzka MO była terenową jednostką MSW, podlegającą w zakresie realizacji zadań przez pion Służby Milicji Komendzie Głównej MO, natomiast w zakresie pracy prowadzonej przez pion Służby Bezpieczeństwa kierownictwu SB MSW w Warszawie. Struktura organizacyjno-etatowa KWMO we Włocławku w 1975 r. przedstawiała się w następujący sposób: KOMENDA WOJEWÓDZKA MO WE WŁOCŁAWKU Kierownictwo – 4 etaty Komendant Wojewódzki MO, Zastępca Komendanta Wojewódzkiego MO ds. SB, Zastępca Komendanta Wojewódzkiego MO ds. MO, Zastępca Komendanta Wojewódzkiego MO ds. Administracyjno-Gospodarczych Komórka organizacyjna Liczba etatów Wydziały podlegające nadzorowi Komendanta Wojewódzkiego MO Wydział Inspekcji 7 Wydział Ogólny 19,5 Wydział Kadr 9 Wojewódzkie Stanowisko Kierowania 10 Służba Bezpieczeństwa Inspektorat Analityczno – Informacyjny Zastępcy Komendanta Wojewódzkiego MO ds. SB 1 Wydział II 19 Wydział III 19 Wydział IV 16 Wydział Śledczy 3 Wydział „B” 4 Wydział „C” 4 Wydział „T” 4 Wydział „W” 8 Wydział Paszportów 13 Samodzielna Sekcja „A” 5 Służba Milicji Obywatelskiej Wydział Kryminalny 22 Wydział do walki z Przestępstwami Gospodarczymi 10 Wydział Dochodzeniowo-Śledczy 20 Wydział Prewencji 11 Wydział Ruchu Drogowego 8 Wydział Kryminalistyki 5 Wydział Szkolenia 6 Zmotoryzowany Odwód MO 85 Pion Administracyjno-Gospodarczy Wydział Łączności 23 Wydział Finansowy 9 Wydział Inwestycji i Remontów 6 Wydział Gospodarki Materiałowo-Technicznej 36 Wydział Zdrowia i Spraw Socjalnych 8 i 7 godz. Komenda Wojewódzka MO we Włocławku sprawowała zwierzchność nad terenowymi jednostkami MO na terenie województwa włocławskiego. Były to: Komenda Miejska MO we Włocławku oraz Komisariaty MO w Aleksandrowie Kujawskim (w jego skład wchodził również Komisariat MO w Ciechocinku), w Lipnie, Radziejowie Kujawskim oraz Rypinie. Początkowo na terenie województwa włocławskiego funkcjonowały 34 posterunki gminne MO. Przez pierwsze cztery lata istnienia włocławskiej komendy wojewódzkiej nie przeprowadzono żadnych istotniejszych zmian organizacyjnych, które doprowadziłyby do utworzenia samodzielnych komórek organizacyjnych SB. Dokonywane w tych latach reorganizacje ograniczały się jedynie do niewielkich przesunięć etatowych lub tworzenia nowych stanowisk pracy w ramach istniejących struktur organizacyjnych. Dopiero w 1979 r. dokonano pierwszej istotnej zmiany organizacyjnej w Komendzie Wojewódzkiej MO we Włocławku. W wyniku reorganizacji Wydziału III KWMO, z dniem 1 lipca 1979 r. został utworzony nowy Wydział IIIA KWMO we Włocławku, który liczył ogółem 22 etaty (w tym naczelnik, zastępca naczelnika i 4 kierowników sekcji). Pod koniec 1981 r. została dokonana zmiana nazwy wydziału: Wydział IIIA został przemianowany z dniem 1 grudnia 1981 r. na Wydział V. Z dniem 1 maja 1981 r. w Wydziale IV KWMO utworzono dwie nowe sekcje oraz powołano Grupy Operacyjne tego wydziału w Lipnie (5 osób), Aleksandrowie Kujawskim (4 osoby), Radziejowie Kujawskim i Rypinie (po 3 osoby). Reorganizacja ta była związana z przejęciem przez pion IV zagadnień „ochrony kompleksu gospodarki żywnościowej”. Z dniem 1 sierpnia 1982 r. skomasowano czteroosobowy Wydział „B”, sześcioosobowy Wydział „C”, dwudziestotrzyosobowy Wydział „T”, dziesięcioosobowy Wydział „W”, tworząc Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego SB KWMO we Włocławku, zatrudniający ogółem 43 osoby. Nowo utworzona komórka organizacyjna dzieliła się na trzyosobową Sekcję „B”, sześcioosobową Sekcję „C”, dwudziestodwuosobową Sekcję „T”, dziewięcioosobową Sekcję „W” oraz sekretariat. Poważne zmiany organizacyjne, przeprowadzone w dwóch etapach, dotyczące koncepcji funkcjonowania resortu spraw wewnętrznych zaszły w okresie trwania stanu wojennego. Pierwszy z etapów mający charakter wewnątrzresortowej reorganizacji dotyczył tzw. „rejonizacji” terenowych jednostek Milicji Obywatelskiej. Jedną z głównych przesłanek dla konieczności przeprowadzenia zmian o charakterze strukturalnym w terenowych jednostkach MO była coraz bardziej uwidaczniająca się (szczególnie po powstaniu niezależnych od władzy związków zawodowych i innych inicjatyw społecznych kontestujących ówczesny porządek społeczno-polityczny) dysfunkcjonalność pionu bezpieczeństwa działającego na terenie byłych powiatów. Okazało się bowiem, że likwidacja w 1975 r. Referatów ds. bezpieczeństwa działających w Komendach Powiatowych MO (i Komendach Miejskich i Powiatowych MO działających w miastach wydzielonych) była chybionym rozwiązaniem organizacyjnym. Dlatego też od 1 maja 1981 r. na terenie województwa włocławskiego terenowe grupy operacyjne Wydziału IV Służby Bezpieczeństwa funkcjonowały przy komisariatach MO w Aleksandrowie Kujawskim, Lipnie, Radziejowie Kujawskim i Rypinie. Ostatecznie na terenie województwa włocławskiego rejonizacja jednostek MO nastąpiła z dniem 15 sierpnia 1982 r. Powołano wówczas następujące jednostki rejonowe MO: KMMO we Włocławku, Komisariat MO w Aleksandrowie Kujawskim, Komisariat MO w Lipnie, Komisariat MO w Radziejowie Kujawskim oraz Komisariat MO w Rypinie. Pierwszy etap reorganizacji struktur terenowych resortu spraw wewnętrznych został zakończony wraz z umieszczeniem komórek organizacyjnych Służby Bezpieczeństwa w jednostkach rejonowych MO. W województwie włocławskim nastąpiło to z dniem 1 marca 1983 r., kiedy to w Komisariacie MO w Aleksandrowie Kujawskim utworzono ośmioosobową SB, w Komisariacie MO w Lipnie dziewięcioosobową SB, w Komisariacie MO w Radziejowie Kujawskim siedmioosobową SB oraz w Komisariacie MO w Rypinie ośmioosobową SB. W każdej z tych jednostek funkcjonowały: grupy II, III, IV, V oraz referat paszportów Wydziału Paszportów KW MO/WUSW we Włocławku (przemianowany na grupę paszportów SB z dniem 15 lipca 1984 r.). Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, iż struktur Służby Bezpieczeństwa nie utworzono w Komendzie Miejskiej MO we Włocławku, uznając zapewne za wystarczające istniejące już struktury tej służby we włocławskiej KWMO. Wraz z utworzeniem SB w jednostkach rejonowych MO, likwidacji uległy istniejące od 1 maja 1981 r. grupy operacyjne włocławskiego pionu IV KWMO. Drugi etap zmian, jakie w 1983 r. stały się udziałem resortu spraw wewnętrznych, zapoczątkowała ustawa o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie podległych mu organów z 14 lipca 1983 r. Wprowadzone zostały nowe nazwy jednostek terenowych. Dotychczasowe Komendy Wojewódzkie MO kierowane przez komendantów wojewódzkich MO zostały zastąpione przez Wojewódzkie Urzędy Spraw Wewnętrznych z szefami WUSW na czele, Komendy Miejskie MO z komendantami miejskimi MO i Komisariaty MO z kierownikami natomiast zostały zamienione na Rejonowe (Miejskie) Urzędy Spraw Wewnętrznych z szefami RUSW na czele. Zmiany organizacyjne zostały wprowadzone w życie z dniem 1 sierpnia 1983 r. Warto w tym miejscu zasygnalizować, iż początkowo przez krótki okres czasu (zapewne około miesiąca) dotychczasowa KMMO we Włocławku funkcjonowała jako MUSW. Wkrótce jednostka ta została przemianowana (formalnie nowa nazwa funkcjonowała od 1 sierpnia 1983 r.) na RUSW we Włocławku. Przyczyną owej zmiany nazwy urzędu były obowiązujące przepisy, które określały, iż miejskimi urzędami spraw wewnętrznych (MUSW) mogą być wyłącznie byłe komendy miejskie MO, które działają na terenie miasta (lub miasta i gminy) o tej samej nazwie, co miasto. Natomiast włocławski MUSW/RUSW sprawował nadzór również nad posterunkami gminnymi MO działającymi na terenie byłego powiatu włocławskiego. W poniższej tabeli przedstawiono strukturę organizacyjną Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych we Włocławku w chwili jego powstania w sierpniu 1983 r. Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych we Włocławku Rejonowe Urzędy Spraw Wewnętrznych RUSW we Włocławku Komisariaty MO Komisariat Kolejowy we Włocławku Posterunki MO Brześć Kujawski, Choceń, Chodecz, Fabianki, Kowal, Lubań, Lubień Kujawski, Lubraniec, Posterunek Wodny Włocławek Rejonowe Urzędy Spraw Wewnętrznych RUSW w Aleksandrowie Kujawskim Komisariaty MO Komisariat w Ciechocinku Posterunki MO Bądkowo, Koneck, Nieszawa Rejonowe Urzędy Spraw Wewnętrznych RUSW w Lipnie Posterunki MO Bobrowniki, Czernikowo, Dobrzyń nad Wisłą, Kikół, Skępe, Tłuchowo, Wielgie Rejonowe Urzędy Spraw Wewnętrznych RUSW w Radziejowie Kujawskim Posterunki MO Bytoń, Dobre, Izbica Kujawska, Osięciny, Piotrków Kujawski, Topólka, Zakrzewo Rejonowe Urzędy Spraw Wewnętrznych RUSW w Rypinie Posterunki MO Brzuze z siedzibą w Ostrowitem, Chrostkowo, Rogowo, Skrwilno, Zbójno Z dniem 1 stycznia 1984 r. na mocy decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych Wydział Łączności został wyłączony spod kompetencji zastępcy szefa WUSW ds. administracyjno-gospodarczych we Włocławku i został przekazany do pionu Służby Bezpieczeństwa. Zadania wydziału nie uległy jednak na skutek tej roszady żadnej zmianie. W tym samym roku powstała również nowa komórka Służby Bezpieczeństwa – Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy, która formalnie rozpoczęła działalność z dniem 15 grudnia 1984 r. Z dniem 1 stycznia 1985 r. formalnie (stanowiska kierownicze zostały obsadzone dopiero 16 lutego 1985 r.) utworzono czternastoosobowy Wydział VI Służby Bezpieczeństwa, co wiązało się z reorganizacją pionu IV i V włocławskiego WUSW. Reorganizacja dotknęła również grup IV działających w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych w województwie włocławskim i wiązała się z utworzeniem (również od 1 stycznia 1985 r.) grup VI w poszczególnych RUSW. W ten sposób ukształtowała się struktura organizacyjna Służby Bezpieczeństwa w WUSW we Włocławku i rejonowych urzędach spraw wewnętrznych, która przetrwała do czasu gruntownej reorganizacji w listopadzie 1989 r. Trzeba bowiem podkreślić, iż we włocławskiej Służbie Bezpieczeństwa nie powołano do życia szeregu komórek organizacyjnych działających zazwyczaj w większych województwach. Przykładowo na terenie województwa włocławskiego nie funkcjonowały takie jednostki SB jak: Inspektorat I, Inspektorat 2 czy też Inspektorat Ochrony Przemysłu (IOP). Jednak zakres obowiązków Inspektoratu I był wykonywany przez starszego inspektora przy zastępcy Komendanta Wojewódzkiego MO/Szefa WUSW ds. SB, natomiast obowiązki IOP wykonywał starszy inspektor ds. ochrony przemysłu Zespołu Stanowisk Samodzielnych Wydziału Inspekcji KWMO/WUSW we Włocławku. W tym miejscu warto zasygnalizować, iż formalnie pion ochrony przemysłu stanowił część Służby Bezpieczeństwa od października 1982 r. Natomiast obowiązki Inspektoratu 2 wypełniał de facto pion III i V włocławskiej Służby Bezpieczeństwa. Kolejne zmiany wprowadzono w 1989 r. Zlikwidowano pion „W” zajmujący się kontrolą przesyłek pocztowych. Od dnia 16 czerwca 1989 r. w ramach Wydziału II WUSW we Włocławku rozpoczęła działalność trzyosobowa Grupa ds. Obrotu w Komunikacji, która zastąpiła zlikwidowaną dziewięcioosobową Sekcję „W” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego włocławskiego WUSW. Kolejna reorganizacja została przeprowadzona na podstawie zarządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych nr 075/89 z 24 sierpnia 1989 r. i polegała na rozwiązaniu sześciu pionów operacyjnych Służby Bezpieczeństwa MSW: Departamentu III, IV, V, VI, Inspektoratu Ochrony Przemysłu i Biura Studiów. Dotychczasowy Departament III został zastąpiony przez Departament Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa; dotychczasowy Departament IV i Biuro Studiów zastąpił Departament Studiów i Analiz, natomiast zakres zadań dotychczasowych Departamentów: V, VI i Inspektoratu Ochrony Przemysłu przejął Departament Ochrony Gospodarki. We włocławskim WUSW z dniem 1 listopada 1989 r. zlikwidowano czternastoosobowy Wydział III, dwudziestotrzyosobowy Wydział IV, czterdziestoosobowy Wydział V, dwunastoosobowy Wydział VI, stanowisko starszego inspektora ds. ochrony przemysłu Zespół Stanowisk Samodzielnych Wydział Inspekcji; jednoosobowy Inspektorat Analityczno-Informacyjny Zastępcy Szefa WUSW ds. SB. Jednostki te zostały zastąpione przez: dwunastoetatowy Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, trzydziestoczteroetatowy Wydział Ochrony Gospodarki oraz siedemnastoetatowy Wydział Studiów i Analiz. Zmiany organizacyjne objęły również jednostki Służby Bezpieczeństwa w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych (nadal pozostały grupy II, grupy paszportów i sekretariaty): RUSW w Aleksandrowie Kujawskim – zlikwidowano dwuosobową Grupę III, jednoosobową Grupę IV, jednoosobową Grupę V, trzyosobową Grupę VI; utworzono czteroosobową Grupę SB. RUSW w Lipnie – zlikwidowano jednoosobową Grupę III, jednoosobową Grupę IV, dwuosobową Grupę V, czteroosobową Grupę VI; utworzono pięcioosobowy Referat SB. RUSW w Radziejowie Kujawskim – zlikwidowano: jednoosobową Grupę III, jednoosobową Grupę IV, jednoosobową Grupę V, dwuosobową Grupę VI SB; utworzono czteroosobową Grupę SB. RUSW w Rypinie – zlikwidowano jednoosobową Grupę III SB, jednoosobową Grupę IV, dwuosobową Grupę V, dwuosobową Grupę VI; utworzono czteroosobową Grupę SB. Kolejna reorganizacja nastąpiła w dniu 16 grudnia 1989 r., kiedy to doszło do likwidacji trzydziestoczteroosobowego Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego WUSW we Włocławku. Utworzono wówczas dziesięcioosobowy Wydział „C”, natomiast dotychczasową Sekcję „B” WZO zastąpiła trzyosobowa Grupa „B” Wydziału „B” WUSW w Toruniu z siedzibą we Włocławku, a byłą Sekcję „T” WZO zastąpiła sześcioosobowa Grupa „T” Wydziału „T” WUSW w Bydgoszczy z siedzibą we Włocławku. 1 lutego 1990 r. zlikwidowano wszystkie komórki (sekcje, referaty i grupy) Służby Bezpieczeństwa w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych. Oznaczało to likwidację: 9 stanowisk pracy w RUSW w Lipnie oraz po 8 stanowisk w RUSW w Aleksandrowie Kujawskim, Rypinie i Radziejowie Kujawskim). Ponadto utworzono w każdym RUSW (z wyjątkiem RUSW we Włocławku) jednoosobowe Grupy Paszportów. Oprócz tego zlikwidowano 8 stanowisk w Wydziale Ochrony Gospodarki i 5 stanowisk w Wydziale Studiów i Analiz. Z dniem 15 lutego 1990 r. w WUSW we Włocławku zlikwidowano trzyosobowy Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy oraz stanowisko I Sekretarza KZ PZPR przy włocławskim WUSW. Wejście w życie w dniu 10 maja 1990 r. ustawy o Policji i ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa (obie z 6 kwietnia 1990 r.) oznaczało zakończenie działalności Służby Bezpieczeństwa w Polsce. Tego samego dnia Minister Spraw Wewnętrznych wydał Zarządzenie nr 043/90 o zaprzestaniu działalności przez Służbę Bezpieczeństwa. Przez kolejne niespełna trzy miesiące trwał proces likwidacji i przejmowania pozostałych środków pracy po byłej SB i przekazywania ich do tworzącej się Policji oraz Urzędu Ochrony Państwa. Zadania i struktura wewnętrzna poszczególnych komórek organizacyjnych Służby Bezpieczeństwa w KWMO/WUSW we Włocławku przedstawiały się następująco: Starszy inspektor przy zastępcy komendanta wojewódzkiego MO/szefa WUSW ds. Służby Bezpieczeństwa (stanowisko powstałe 1 grudnia 1976 r.) – zajmował się prowadzeniem działalności wywiadowczej w zakresie politycznym, gospodarczym i naukowo-technicznym oraz wyszukiwaniem i werbowaniem potencjalnych kandydatów do pracy na rzecz Departamentu I MSW. Starszy inspektor Inspektoratu Analityczno-Informacyjnego zastępcy komendanta wojewódzkiego MO/szefa WUSW ds. Służby Bezpieczeństwa – zajmował się przygotowywaniem projektów sprawozdań, analiz i planów pracy jednostek SB, przygotowywaniem materiałów na okresowe narady kierownictwa służbowego SB, przygotowywaniem projektów informacji „problemowych” i „sygnalizacyjnych” na potrzeby instancji partyjnych i władz terenowych, sporządzaniem „meldunków dziennych” do MSW, przygotowywaniem analiz wspólnie z analitykami z innych komórek organizacyjnych SB. Starszy inspektor ds. ochrony przemysłu Zespołu Stanowisk Samodzielnych Wydziału Inspekcji (stanowisko w strukturze Służby Bezpieczeństwa od 1982 r.) – zajmował się nadzorem nad Strażą Przemysłową, Strażą Pocztową, Strażą Bankową, Strażą Leśną, Strażą Ochrony Kolei. Ustalał również w porozumieniu z kierownictwami poszczególnych zakładów pracy (a szczególnie działów produkcji specjalnej) systemy technicznego i fizycznego zabezpieczenia obiektów i organizacji ich ochrony przez Straż Przemysłową. Ponadto współdecydował o wyszkoleniu i uzbrojeniu członków Straży Przemysłowej i Straży Pocztowej. Prowadził też teczki obiektowe na ważniejsze zakłady pracy na terenie województwa włocławskiego. Zespół ds. Służby Bezpieczeństwa Wydziału Inspekcji – zajmował się planowaniem i przeprowadzaniem kontroli kompleksowych, problemowych, doraźnych i sprawdzających pracę poszczególnych komórek SB pod kątem zgodności z obowiązującymi wytycznymi w MSW. Ponadto kontrolował merytoryczne ukierunkowanie pracy, jej organizację, stosowane formy i metody oraz ich celowość i skuteczność w ogniwach organizacyjnych i jednostkach Służby Bezpieczeństwa; opracowywał sprawozdania z dokonanych kontroli i przedkładał wnioski w zakresie usuwania ujawnionych braków, niedociągnięć i nieprawidłowości; sprawdzał wykonanie wniosków pokontrolnych. Informował kierownictwo o stanie realizacji zadań zakresowych przez komórki i jednostki organizacyjne Służby Bezpieczeństwa oraz prowadził dokumentację z zakresu działalności kontrolnej. Wydział II – zajmował się ochroną kontrwywiadowczą województwa włocławskiego przed wrogą działalnością szpiegowską szczególnie ze strony służb państw NATO. Przez krótki okres czasu (luty 1981 r. – listopad 1983 r.) funkcjonariusze Wydziału zajmowali się też problematyką związaną z mediami (publikacje, prasa, radio, telewizja) i zatrudnionymi tam osobami oraz transportem, komunikacją i łącznością. W 1986 r. wydział składał się z Sekcji I (przeciwdziałanie szpiegostwu amerykańskiemu, australijskiemu, brytyjskiemu, kanadyjskiemu, nowozelandzkiemu), Sekcja III (przeciwdziałanie szpiegostwu państw NATO [z wyjątkiem USA], a w szczególności RFN), Sekcja XII (kontrwywiadowcze zabezpieczenie obiektów wojskowo-obronnych), Grupa XIV (właściwie „grupa po zagadnieniu Sekcji XIV” - kontrwywiadowcze zabezpieczenie międzynarodowej wymiany osobowej). Ponadto wydział zajmował się także kontrolą działalności i kontaktów przedsiębiorstw polonijnych, przedstawicielstw firm zagranicznych w kraju, kontrwywiadowczo zabezpieczał obywateli polskich udających się za granicę w ramach realizacji kontraktów eksportowych oraz w celach turystycznych, kontrolował cudzoziemców przebywających w kraju (m.in. lektorzy, stażyści, stypendyści), zabezpieczał krajową i międzynarodową łączność radiową, ujawniał nielegalne kanały przerzutowe materiałów dla opozycji antykomunistycznej, wykrywał osoby powiązane z międzynarodowymi organizacjami terrorystycznymi. Wydział III – zajmował się zwalczaniem wszelkich przejawów opozycji politycznej w środowiskach i instytucjach współodpowiedzialnych za szeroko pojętą sferę tzw. „nadbudowy” oraz wśród pracowników zakładów „gospodarki narodowej”, czyli sferę tzw. „bazy”. Z dniem 1 lipca 1979 r. problematyka „ochrony” środowisk pracowniczych w zakładach przemysłowych została przekazana do utworzonego wtedy Wydziału IIIA. W 1986 r. wydział składał się z Zespołu I analitycznego (przygotowywanie projektów okresowych ocen stanu bezpieczeństwa, planów wydziału, opracowywanie informacji bieżących, współredagowanie meldunków dziennych i operacyjnych oraz informacji dla władz partyjnych i administracyjnych, prowadzenie kasy funduszu operacyjnego, gromadzenie danych statystycznych), Zespołu III (zabezpieczenie obiektów i środowisk szkolnych i uczelnianych, dziennikarzy prasowych i radiowych ), Zespołu IV (zabezpieczenie organizacji społeczno-politycznych oraz obiektów i środowisk związanych z działalnością kulturalno-artystyczną przed nielegalną działalnością wymierzoną w interesy polityczne PRL, zabezpieczenie wakacyjnych akcji wypoczynku dzieci i młodzieży) oraz Zespołu IX (zabezpieczenie obiektów i środowisk związanych z działalnością sportową oraz sanitarno-medyczną, zabezpieczenie środowisk prawniczych i obiektów penitencjarnych, zapobieganie i zwalczanie terroryzmu politycznego). Wydział IV – zajmował się zwalczaniem „antypaństwowej” działalności duchowieństwa świeckiego i zakonnego oraz wszelkich innych związków wyznaniowych niekatolickich, jak również środowisk katolików świeckich. Ponadto wydział ten koordynował działania funkcjonariuszy pionów IV z województw: konińskiego, kaliskiego, sieradzkiego, toruńskiego i płockiego wobec działalności duchowieństwa diecezji włocławskiej, jak również współdziałał z płockim pionem IV w zakresie zabezpieczania działalności duchowieństwa diecezji płockiej. Dodatkowo w okresie od lutego 1981 r. do grudnia 1984 r. funkcjonariusze tego wydziału prowadzili działalność operacyjną wobec szeroko pojętego „kompleksu gospodarki żywnościowej”, w tym również wobec NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”. W 1986 r. wydział składał się z Sekcji II (prowadzenie pracy analityczno-informacyjnej, zabezpieczanie działalności hierarchii włocławskiego kościoła diecezjalnego, wydawnictw kurialnych, działalności Wyższego Seminarium Duchownego, zagadnienia związane z budownictwem sakralnym) i Sekcji IV (zabezpieczanie działalności duszpasterskiej prowadzonej przez duchowieństwo świeckie i zakonne oraz ZK „Caritas”, kontrolowanie działalności katolickich środowisk świeckich oraz niekatolickich związków wyznaniowych). Wydział V (od 1 lipca 1979 r. do 1 grudnia 1981 r. Wydział IIIA) – zajmował się ochroną gospodarki narodowej (zakłady przemysłowe, transportowe, urzędy pocztowe, telekomunikacja, realizowane inwestycje placówek naukowo-badawczych, wybrane zagadnienia w ramach wojewódzkich kompleksów oraz komórek organizacyjnych i agend ruchu związkowego, handlu wewnętrznego i spożywczego) przed prowadzeniem antysocjalistycznej działalności politycznej, operacyjnym zabezpieczeniem nowopowstałych związków zawodowych (NSZZ „Solidarność”), wykrywaniem przyczyn potencjalnych konfliktów społecznych, problemami związanymi z zabezpieczeniem tajemnicy państwowej i służbowej. W 1986 r. wydział składał się z Sekcji I (prowadzenie pracy analityczno-informacyjnej), Sekcji VI (zabezpieczenie Fabryki Lin i Drutu „Drumet”, Kujawskiej Fabryki Manometrów, Zakładów Mechanicznych „Ursus” oraz Włocławskich Fabryk Mebli), Sekcji VIa (zabezpieczenie Zakładów Azotowych oraz podwykonawców realizujących zadania inwestycyjne na terenie zakładów), Sekcji VIb (zabezpieczenie Kujawskiej Fabryki Farb i Lakierów, Włocławskich Zakładów Ceramiki Stołowej, Zakładów Celulozowo-Papierniczych, Specjalistycznego Przedsiębiorstwa Robót Antykorozyjnych „Korchem”, Przedsiębiorstwa Robót Instalacyjnych Przemysłu Chemicznego „Instalchem”), Sekcji VII (zabezpieczenie przedsiębiorstw budowlanych i transportowych, zrzeszenia handlu i usług, spółdzielni pracy, wydziałów budowlanych administracji terenowej, spółdzielni mieszkaniowych, cechów rzemieślniczych), Sekcji VIIa (zabezpieczenie przedsiębiorstw komunalnych, wydziałów: zatrudnienia, spraw socjalnych, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej oraz finansowego administracji terenowej, miejskiego zarządu ulic i mostów, placówek NBP, PKO, Naczelnej Organizacji Technicznej, Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem”, izby skarbowej) oraz Sekcji VIII (przedsiębiorstwa komunikacji publicznej: MPK, PKS, PKP; zakłady energetyczne i łączności). Wydział VI (jednostka powstała 1 stycznia 1985 r.) – zajmował się ochroną kompleksu gospodarki żywnościowej (zagadnienie znajdujące się w latach 1981-1984 w kompetencji Wydziału IV), leśnictwa, przemysłu drzewnego (zagadnienie znajdujące się dotychczas w kompetencjach Wydziału V), ochroną środowiska i gospodarki wodnej (zagadnieniem tym dotychczas zajmował się Wydział III) oraz przede wszystkim organizacji społeczno-politycznych działających na wsi. Wydział nie dzielił się na mniejsze komórki organizacyjne, a poszczególne zagadnienia znajdujące się w kompetencjach pionu były bezpośrednio realizowane przez starszych inspektorów i inspektorów. Wydział Śledczy – zajmował się prowadzeniem postępowań przygotowawczych w sprawach o przestępstwa skierowane przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym PRL, w sprawach o przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu o podłożu politycznym, w sprawach o przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu (katastrofy, eksplozje, pożary o znacznych rozmiarach); w sprawach dot. niszczenia mienia oraz niszczenia i uszkodzenia urządzeń technicznych z pobudek politycznych; w sprawach o karalną niegospodarność oraz nadużycia uprawnień przez funkcjonariusza publicznego; w sprawach o naruszenie tajemnicy państwowej i służbowej; w sprawach o przestępstwa w zakresie dokumentów paszportowych. Ponadto funkcjonariusze wydziału podejmowali czynności sprawdzające w sprawach będących w zainteresowaniu jednostek operacyjnych SB, dokonywali analiz spraw i materiałów jednostek operacyjnych SB, prowadzili nadzór nad postępowaniami w sprawach o wykroczenia popełnione przez kler i aktyw świecki, udzielali pomocy prawnej jednostkom operacyjnym SB oraz reprezentowali interesy SB przed organami prokuratury, sądów i służby więziennej. Wydział „B” – zajmował się przeprowadzaniem obserwacji zewnętrznej osób rozpracowywanych przez wydziały operacyjne, podczas których dokonywano również innych ustaleń pomocnych w prowadzonych postępowaniach (wywiady na osoby, ustalanie adresów i osób utrzymujących kontakty z osobą poddawaną inwigilacji). Funkcjonariusze wydziału byli również odpowiedzialni za organizację Zakrytych Punktów Obserwacyjnych (umieszczanych w budynkach znajdujących się w tzw. węzłowych punktach lub budynków znajdujących się pod stała ochroną SB, np. gmachy instancji partyjnych i organów administracji publicznej) służących do stałej obserwacji. Miejscem działania funkcjonariuszy wydziału były również placówki hotelowe (sprawa obiektowa „Rysy” na hotel „Kujawy” we Włocławku), gdzie dokonywano obserwacji osób wynajmujących pokoje oraz zbierano informacje od sieci agenturalnej złożonej z pracowników obsługi hotelowej (pokojówki, kelnerzy, etc.). Stałym zadaniem pracowników pionu „B” było również obserwowanie ruchu pojazdów należących do przedstawicielstw dyplomatycznych krajów zachodnich i ustalanie ich numerów rejestracyjnych oraz przebiegu pobytu dyplomatów na terenie województwa. Nadzór i kontrolę nad operacyjnym zabezpieczeniem terenu województwa włocławskiego organizowano w ramach sprawy obiektowej „Spirala”. W okresie swej działalności wydział przeszedł dwie reorganizacje. Z dniem 1 sierpnia 1982 r. Wydział „B” został przekształcony w Sekcję „B” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego KWMO/WUSW we Włocławku. Natomiast z dniem 16 grudnia 1989 r., wraz z likwidacją Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego WUSW we Włocławku, powstała Grupa „B” Wydziału „B” WUSW w Toruniu z siedzibą we Włocławku. Wydział „C” (Wydział ds. Koordynacji Ochrony Tajemnicy, Wydział Archiwum) – zajmował się prowadzeniem ewidencji i statystyki sieci agenturalno-informacyjnej jednostek operacyjnych Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej, spraw operacyjnych, kartotek osób będących w zainteresowaniu SB i MO, prowadzeniem statystyki i ewidencji kleru rzymsko-katolickiego, prowadzeniem kartotek: ogólno-informacyjnej, zainteresowań tematycznych, zagadnieniowej, statystycznej; gromadzeniem i opracowywaniem zbiorów archiwalnych; udzielaniem informacji i odpowiedzi upoważnionym komórkom SB, MO, WSW, Zarządu Zwiadu WOP, Zarządowi II Sztabu Generalnego z zachowaniem zasad koordynacji; sporządzaniem analiz problemowych; koordynowaniem zainteresowań operacyjnych między jednostkami; wydawaniem zaświadczeń na podstawie posiadanej dokumentacji, mikrofilmowaniem dokumentów archiwalnych, porządkowaniem, brakowaniem i niszczeniem akt archiwalnych, koordynowaniem ochrony tajemnicy państwowej i służbowej (współudział w opracowywaniu kandydatów do prac stanowiących tajemnicę, kontrola przestrzegania przez instytucje i zakłady przepisów dotyczących organizacji i ochrony tajemnicy). W okresie swej działalności wydział przeszedł dwie reorganizacje. Z dniem 1 sierpnia 1982 r. Wydział „C” został przekształcony w Sekcję „C” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego KWMO/WUSW we Włocławku. Natomiast z dniem 16 grudnia 1989 r., wraz z likwidacją Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego WUSW we Włocławku, odtworzono Wydział „C” WUSW we Włocławku. Wydział „T” – zajmował się wytwarzaniem, instalowaniem i obsługą urządzeń „techniki operacyjnej” służących zdobywaniu informacji o osobach i środowiskach rozpracowywanych przez wydziały operacyjne. Zdobywanie informacji polegało na dokonywaniu podsłuchów pokojowych i telefonicznych, jak również fotografowaniu i filmowaniu zachowań osoby rozpracowywanej. Pracownicy pionu „T” dokonywali również pozorowanych lub tajnych wejść do mieszkań i przeszukań. W okresie swej działalności wydział przeszedł dwie reorganizacje. Z dniem 1 sierpnia 1982 r. Wydział „T” został przekształcony w Sekcję „T” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego KWMO/WUSW we Włocławku. Natomiast z dniem 16 grudnia 1989 r., wraz z likwidacją Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego WUSW we Włocławku, powstała Grupa „T” Wydziału „T” WUSW w Bydgoszczy, z siedzibą we Włocławku. Wydział „W” – zajmował się perlustracją (kontrolą) korespondencji osób znajdujących się w operacyjnym zainteresowaniu wydziałów SB i MO. Podstawowa część pracy dokonywana była w urzędach pocztowych, gdzie pracownicy pionu „W” pracujący w trybie trzyzmianowym przez siedem dni w tygodniu dokonywali selekcji przesyłek pocztowych i dokonywali poufnego otwierania i kopiowania zawartości kopert. Takie kopie (tzw. dokumenty „W”) przekazywano tym spośród jednostek operacyjnych KWMO/WUSW, które zgłosiły wcześniej (tzw. „złożenie zamówienia”) zapotrzebowanie na kontrolę korespondencji określonych osób. Ponadto funkcjonariusze Wydziału „W” prowadzili również sieć agenturalną złożoną przede wszystkim z pracowników placówek pocztowych i telekomunikacyjnych. Wydział w okresie swej działalności przeszedł dwie reorganizacje. Z dniem 1 sierpnia 1982 r. Wydział „W” został przekształcony w Sekcję „W” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego KWMO/WUSW we Włocławku. Natomiast z dniem 16 czerwca 1989 r. Sekcja „W” WZO WUSW we Włocławku uległa likwidacji, a zadania przez nią realizowane przejął Zespół ds. Obrotu w Komunikacji w Wydziale II włocławskiego WUSW. Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego (jednostka powstała 1 sierpnia 1982 r.) – realizował dotychczasowe zadania wydziałów „B”, „C”, „T” i „W”. Składał się z czterech sekcji: Sekcji „B” (obserwacja zewnętrzna), Sekcji „C” (ewidencja operacyjna i archiwum), Sekcji „T” (technika operacyjna) i Sekcji „W” (perlustracja korespondencji). Z dniem 16 czerwca 1989 r. likwidacji uległa Sekcja „W”, natomiast w dniu 16 grudnia 1989 r. likwidacji uległ cały wydział. Wydział Paszportów – zajmował się wydawaniem dokumentów paszportowych, podejmowaniem decyzji w sprawach wydawania książeczek żeglarskich i rybackich uprawniających do przekraczania granicy, wydawaniem przepustek granicznych jednokrotnych i wielokrotnych, opiniowaniem osób ubiegających się o prowadzenie działalności gospodarczej na terenie województwa (dot. firm polonijnych), przedłużaniem i wymianą paszportów, opiniowaniem spraw związanych ze zwalnianiem z obywatelstwa polskiego oraz przyznawaniem cudzoziemcowi – bezpaństwowcowi obywatelstwa polskiego, realizowaniem zadań związanych z przyjazdami cudzoziemców na pobyty czasowe lub stałe (udzielanie wiz cudzoziemcom, przedłużanie pobytu posiadaczom paszportów konsularnych), prowadzeniem wstępnego operacyjnego rozpoznania wśród obywateli PRL wyjeżdżających za granicę oraz cudzoziemców i bezpaństwowców z państw zachodnich przebywających czasowo i na pobycie stałym, posiadaczy polskich paszportów konsularnych, analizowaniem występujących negatywnych zjawisk w międzynarodowej wymianie osobowej mającej wpływ na rozwój gospodarki narodowej i sytuację społeczno-polityczną w kraju, sprawowaniem nadzoru nad grupami paszportowymi RUSW (w tym także kwestiami materiałowo-technicznymi). Wydziałowi podlegały czteroosobowe Referaty Paszportów w komisariatach MO w Aleksandrowie Kujawskim, Radziejowie Kujawskim, Lipnie i Rypinie. Wydział Łączności (od 1 stycznia 1984 r. w strukturach Służby Bezpieczeństwa) – funkcjonariusze tego wydziału zajmowali się obsługą i konserwacją urządzeń łączności telefonicznej i radiowej oraz ekspedycją poczty specjalnej, tj. przesyłek klauzulowanych. Wydział składał z Sekcji I Przewodowej, Sekcji II Radiowej oraz Poczty Specjalnej. Samodzielna Sekcja „A” – realizowała zadania w zakresie zapewnienia bezawaryjnego funkcjonowania łączności szyfrowo-kodowej i telegraficznej wszystkich komórek organizacyjnych KWMO/WUSW we Włocławku. Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy (jednostka powstała 15 grudnia 1984 r.) – zajmował się zwalczaniem przypadków przestępczości pospolitej (o charakterze kryminalnym, korupcyjnym i aferalnym) wśród funkcjonariuszy oraz stał na straży ich „prawomyślności politycznej” zagrożonej przez m.in. nieformalne kontakty z przedstawicielami opozycji. Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa (jednostka powstała 1 listopada 1989 r.) – powstał na bazie wydziału III. W praktyce funkcjonariusze wydziału zajmowali rozpracowywaniem osób krytycznie nastawionych do sytuacji politycznej i żądających rozliczenia przedstawicieli władz i instytucji wspierających władze (w tym resort spraw wewnętrznych). Wydział Ochrony Gospodarki (jednostka powstała 1 listopada 1989 r.) – powstał na bazie wydziałów V, VI i stanowiska starszego inspektora ds. ochrony przemysłu Zespołu Stanowisk Samodzielnych Wydziału Inspekcji. Wydział Studiów i Analiz (jednostka powstała 1 listopada 1989 r.) – powstał na bazie dotychczasowego Wydziału IV i Inspektoratu Analityczno-Informacyjnego Zastępcy Szefa WUSW ds. SB. Zajmował się prowadzeniem działalności studyjnej, analitycznej i informacyjnej odnoszącej się do obszarów działania Wydziału Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa i Wydziału Ochrony Gospodarki (ujawnianie tendencji zmierzających do obalenia przemocą konstytucyjnego ustroju państwa, wypracowywanie koncepcji oraz przedsięwzięć profilaktycznych służących rozpoznawaniu i zapobieganiu działalności mogącej godzić w konstytucyjny porządek państwa); podejmowaniem na podstawie dokonywanych analiz i ocen, w oparciu o przewidziane prawem środki pracy SB, przedsięwzięć mających na celu ujawnianie zdarzeń i nastrojów w wybranych grupach i środowiskach, mogących prowadzić do osłabienia gospodarki lub bezpieczeństwa państwa, albo godzić w konstytucyjne prawa i wolności obywateli; uzyskiwaniem, gromadzeniem oraz opracowywaniem informacji, analiz i prognoz dla organów państwowych z zakresu działania SB; „operacyjna ochrona” masowych ruchów społeczno-zawodowych przed wrogą infiltracją oraz rozpoznawaniem radykalnych grup.

Wytworzona przez struktury SB dokumentacja podlegała archiwizacji w Wydziale „C” Komendy Wojewódzkiej MO we Włocławku (od 1 sierpnia 1982 r. Sekcji „C” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego). Zasady funkcjonowania archiwów w resorcie spraw wewnętrznych regulowało Zarządzenie nr 034/74 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 maja 1974 roku w sprawie postępowania z aktami w resorcie spraw wewnętrznych oraz Zarządzenie nr 030/79 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 lipca 1979 roku zmieniające zarządzenie w sprawie zasad i sposobu postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. Do archiwum trafiały akta spraw zakończonych, prowadzonych przez struktury terenowe resortu spraw wewnętrznych nowoutworzonego w połowie 1975 r. województwa włocławskiego, a więc dokumentacja pochodząca z Komendy Miejskiej MO we Włocławku, Komisariatów MO w Aleksandrowie Kujawskim, Ciechocinku, Lipnie, Radziejowie oraz Rypinie. Kolejne wytyczne dotyczące postępowania z aktami zostało wprowadzone w 1985 r. Zarządzeniem nr 049/85 z dnia 8 lipca 1985 r. w sprawie organizacji i zasad postępowania z materiałami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. Określało ono zasady przekazywania do wydziałów „C” dokumentacji posiadającej kategorię powyżej „B-5” z rejonowych, miejskich urzędów spraw wewnętrznych, komisariatów i posterunków Milicji Obywatelskiej oraz na mocy porozumienia z 17 listopada 1981 r. pomiędzy Służbą Bezpieczeństwa a Szefostwem WSW, akta tajnych współpracowników Wojskowej Służby Wewnętrznej. Wspomniane Zarządzenie nr 049/85 nakładało obowiązek opracowania pod względem archiwalnym przechowywanej w archiwum dokumentacji. Oprócz zewidencjonowania akt w inwentarzach archiwalnych, należało sporządzić karty rejestracyjne i skorowidzowe dotyczące osób, zdarzeń i zagadnień oraz dokonać krótkiego streszczenia i charakterystyki głównych figurantów. Do teczki powinna być dołączona notatka informacyjna zawierająca streszczenie sprawy i zapis jakiego rodzaju karty ewidencyjne i skorowidzowe zostały wypełnione na poszczególne osoby przechodzące w sprawie. W Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych we Włocławku nie w pełni przestrzegano zasad opracowania, w części teczek brak streszczenia sprawy. Podobnie jak w całym kraju, w latach 1989-1990 zasób archiwalny Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych we Włocławku poddany został masowemu brakowaniu. Wykazy akt wybrakowanych świadczą o niszczeniu akt Służby Bezpieczeństwa w sposób wyraźnie celowy z uwzględnieniem pewnych grup akt, z których nie zachowała się nawet jedna teczka. Część zniszczonych materiałów operacyjnych zachowała się w postaci mikrofilmu. W wyniku likwidacji Służby Bezpieczeństwa w 1990 r., jej spuścizna aktowa trafiła do Delegatury Urzędu Ochrony Państwa w Bydgoszczy, gdzie była przechowywana do momentu przekazania jej do Delegatury IPN w Bydgoszczy - zgodnie z ustawą z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Nastąpiło w 2001 i 2002 roku. Do IPN trafiło wówczas 50 mb. akt b. WUSW we Włocławku. Ponieważ zasób ten zawierał materiały niejawne, początkowym miejscem przechowywania akt przejętych z Urzędu Ochrony Państwa były magazyny Oddziału IPN w Gdańsku. Po otwarciu zaplombowanych pudeł, przeglądzie akt i weryfikacji klauzul tajności, stopniowo materiały jawne przewożone były do Delegatury IPN w Bydgoszczy. Proces ten trwał od 2003 r. do 2005 r. Kartoteki zostały przewiezione z Gdańska do Bydgoszczy w maju 2007 r. Inaczej postępowano z aktami osobowymi b. funkcjonariuszy. Pozostały one w archiwum Policji, skąd w latach 2002–2010 przekazywano je do IPN. Przegląd zasobu policyjnych archiwów spowodował, że Komenda Wojewódzka Policji w Bydgoszczy i podległe jej Powiatowe Komendy Policji z terenu b. województwa włocławskiego, przekazały jeszcze do IPN w ostatnich latach nieduże partie, głównie akt administracyjnych b. WUSW we Włocławku.

Dla omawianego zespołu akt przyjęta została nazwa Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych we Włocławku. Jego nazwę, strukturę i kompetencje określała ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie podległych mu organów. Zespół tworzą akta wytworzone w latach 1975–1990. Sprawy rozpoczęte przed wprowadzeniem reformy administracyjnej i kontynuowane w późniejszych latach oraz przejęcie do Wydziału „C” wcześniejszych materiałów, przesuwa granicę chronologiczną aż do 1945 r. Zarządzenie nr 030/79 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 lipca 1979 roku zmieniające zarządzenie w sprawie zasad i sposobu postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych nakazywało przekazać do wydziałów „C” komend wojewódzkich MO kopie kartotek dotyczących osób zamieszkałych na terenie województwa, akta osobowe zwolnionych funkcjonariuszy SB, MO, ORMO zamieszkałych na terenie tego województwa, teczki personalne i pracy wyeliminowanych tajnych współpracowników, którzy nie brali bezpośrednio udziału w rozpracowaniu reakcyjnego podziemia, bandytyzmu lub szpiegostwa. Tym samym w zespole znalazły się liczne anteriora. Obszar działania Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych we Włocławku (w latach 1975–1983 Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej we Włocławku) obejmował dawne województwo włocławskie. Materiały archiwalne zgromadzone w Wydziale „C” (od 1 sierpnia 1982 r. w Sekcji „C” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego) wytworzone zostały w wyniku działalności struktur wojewódzkich i podległych jednostek terenowych MO i SB a więc Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej we Włocławku, od wejścia w życie ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. – Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych we Włocławku i podległych mu Rejonowych Urzędów Spraw Wewnętrznych w Aleksandrowie Kujawskim, Lipnie, Radziejowie, Rypinie i Włocławku. Wprawdzie w latach 1975 – 1983 nie istniały odrębne struktury SB w jednostkach terenowych KWMO we Włocławku, powołano jednak do realizacji zadań Służy Bezpieczeństwa grupy operacyjne działające przy komisariatach MO, które dały początek tworzącym się od marca 1983 r. strukturom SB w terenie. Na zawartość zespołu akt Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych we Włocławku składają się poniższe grupy rzeczowe akt: Materiały operacyjne: - teczki personalne i teczki pracy osobowych źródeł informacji Służby Bezpieczeństwa, tj. tajnych współpracowników, kontaktów operacyjnych, konsultantów, dysponentów lokali kontaktowych, teczki kandydatów na tajnych współpracowników oraz teczki tajnych współpracowników WSW i Zwiadu WOP, - akta spraw operacyjnego sprawdzenia, operacyjnego rozpracowania dotyczące osób środowisk, wydarzeń, kwestionariusze ewidencyjne dotyczące osób, - akta spraw śledczych i przygotowawczych prowadzonych przez Wydział Śledczy przeciwko osobom lub środowiskom. - akta spraw obiektowych dotyczących zakładów pracy, organizacji, wydarzeń, Akta osobowe: - teczki akt osobowych funkcjonariuszy SB, MO i pracowników cywilnych Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych we Włocławku oznaczone symbolami V, VI, VII. Materiały administracyjne: - zarządzenia, rozkazy, regulaminy, etaty, wytyczne MSW, KGMO, Komendanta Wojewódzkiego MO, Szefa WUSW we Włocławku, dzienniki korespondencyjne, podawcze, rejestry przesyłek, spisy akt wybrakowanych, listy obecności, dokumentacja funduszu operacyjnego, dokumentacja postępowań związanych z dopuszczeniem do prac obronnych stanowiących tajemnice państwową itp. Materiały obronne: - korespondencja w sprawach obronnych, plany, meldunki, zestawienia, przygotowania do działań na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa.

Instrukcje kancelaryjne, wytyczne w zakresie opracowywania akt organów bezpieczeństwa państwa stanowiły podstawę metod pracy przyjętych podczas opracowywania tego zespołu akt. Samo opracowanie rozpoczęto od studiów wstępnych. Zastosowana została uproszczona metoda opracowania, bez systematyzacji i brakowania dokumentów wewnątrz teczek. Wszystkie akta wpisane zostały do elektronicznego systemu NEXUS posiadającego indeks osobowy i geograficzny. Przy opracowaniu zespołu zastosowano metodę schematyczno-rzeczową, zalecaną przy opracowywaniu zespołów fragmentarycznych, z wykorzystaniem ostatniej resortowej instrukcji archiwalnej z 1985 r. Zgodnie z nią wyszczególnione zostały cztery zasadnicze grupy akt: operacyjne, osobowe, administracyjne i o charakterze obronnym. Do materiałów operacyjnych zaliczono wszystkie rodzaje spraw operacyjnych i teczki osobowych źródeł informacji wytworzone przez Służbę Bezpieczeństwa, Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza, Zarząd WSW. Również przepisy i wytyczne dotyczące pracy operacyjnej wspomniana instrukcja zaliczała do akt operacyjnych. Grupę akt osobowych tworzą teczki osobowe funkcjonariuszy SB, MO i pracowników cywilnych. Akta obronne to materiały związane z przygotowaniem na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny. Do akt administracyjnych zaliczono wszelkiego rodzaju normatywy i dokumenty wytworzone w związku z działalnością jednostek organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych. W WUSW we Włocławku zarządzenia dotyczące pracy operacyjnej znalazły się w grupie akt administracyjnych, gdzie usytuowano je jeszcze w okresie przechowywania w Wydziale „C”/Sekcji „C” Wydziału Zabezpieczenia operacyjnego. Ułożone wg inwentarzy archiwalnych i nadanych im numerów inwentarza akta, utworzyły oznaczone cyframi rzymskimi podserie: I – akta osobowych źródeł informacji, II – akta rozpracowań operacyjnych, III – akta postępowań przygotowawczych, IV – akta obiektowe, V – akta osobowe funkcjonariuszy SB, VI – akta osobowe funkcjonariuszy MO, VII – akta osobowe pracowników cywilnych. W przypadku akt osobowych nie zawsze oznaczenie rzymskie odpowiada zawartości teczki. Zdarzają się przypadki funkcjonariuszy służących w UB, wpisanych do inwentarza VI. Funkcjonariusze pełniący okresowo służbę w SB i MO figurują przeważnie w inwentarzu oznaczonym VI. W tytułach teczek uwidoczniono tzw. epizody SB zapisem „funkcjonariusz SB/MO”. Akta administracyjne usystematyzowano wg wydziałów Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych we Włocławku oraz wg rejonowych urzędów spraw wewnętrznych. Część akt administracyjnych pochodzących z dawnych powiatowych komend MO włączono jako anteriora do Wydziału „C” WUSW we Włocławku. W Wydziale „C” znalazły się one tuż po reformie administracyjnej w 1975 r., przed utworzeniem w 1983 r. rejonowych urzędów spraw wewnętrznych. Materiały obronne uporządkowano zgodnie z wewnętrzną strukturą twórcy akt.

I Źródła archiwalne AIPN BU 01258/151, Zarządzenie nr 030/79 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 lipca 1979 roku zmieniające zarządzenie w sprawie zasad i sposobu postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych; AIPN By, 77/603, Zarządzenia i rozkazy MSW za lata 1983– 1986; AIPN By 077/461, t. 3, Zarządzenia, rozkazy, wytyczne MSW za lata 1974–1980; AIPN By 080/2, Zarządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych, instrukcje, przepisy Komendy Głównej MO za lata 1964–1973; AIPN By 080/595, Zarządzenie nr 034/74 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 10 maja 1974 roku w sprawie postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych; AIPN By 080/457, Protokoły brakowania i niszczenia akt za lata 1987–1990; AIPN By 080/458, Protokoły brakowania i niszczenia akt za lata 1985–1990; AIPN By 080/459, Protokoły brakowania i niszczenia akt za lata 1986–1990; AIPN By 080/518, Protokoły brakowania i niszczenia akt za lata 1989–1990; AIPN By 080/519, Protokoły brakowania i niszczenia akt za 1989 r.; AIPN By 080/520, Protokoły brakowania i niszczenia akt za 1989 r.; AIPN By 285/215, Akty prawne ministra spraw wewnętrznych oraz materiały Wojewódzkiego Zespołu ds. Organizacji Jednostek Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa dotyczące organizacji Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Toruniu i jednostek podległych 1975; AIPN By 285/231, Rozkazy organizacyjne KW MO we Włocławku za 1977; AIPN By 285/233, Rozkazy organizacyjne KW MO we Włocławku za 1979; AIPN By 285/235, Rozkazy organizacyjne KW MO we Włocławku za 1981; AIPN By 285/236, Rozkazy organizacyjne KW MO we Włocławku za 1982; AIPN By 285/237, Rozkazy organizacyjne WUSW we Włocławku 1983-85; AIPN By 285/238, Rozkazy organizacyjne WUSW we Włocławku za lata 1985-1990; AIPN By 285/239, Rozkazy organizacyjne WUSW we Włocławku za lata 1986-1990; AIPN By 285/245, Etaty KM MO we Włocławku za 1975; AIPN By 285/246, Etaty KW MO we Włocławku za 1975; AIPN By,285/261, Zakresy działania wydziałów SB WUSW w latach 1986-1987; AIPN Sz 0012/368, Porozumienie między Służbą Bezpieczeństwa resortu spraw wewnętrznych a Szefostwem Wojskowej Służby Wewnętrznej w zakresie wykorzystywania tajnych współpracowników, 17 listopada 1981 r. II Źródła publikowane Dz. U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. Dz. U. 1983, nr 38 poz. 172, Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie podległych mu organów. Dz. U. 1998, nr 98, poz. 1016, Ustawa z dnia 19 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. III Opracowania Białek S., Brakowanie i niszczenie dokumentacji SB w województwie opolskim w latach 1987–1990, „ Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2009, t. II. Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944-1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997; Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944-1990 w świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000; Dudek A., Paczkowski A., Poland [w:] A handbook of the Communist Security Apparatus In East Central Europe 1944-1989, red. K. Persak, Ł. Kamiński, Warsaw 2005; Gontarczyk P., Aparat represji w PRL – wyjaśnienie pojęć i modus operandi, „Glaukopis” 2005, nr 2/3; Graduszewski Lech, Madziarska Anna, Rybarczyk Piotr „Wstęp do inwentarza zespołu akt Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Toruniu [1945]1975 – 1990” maszynopis Delegatura IPN w Bydgoszczy; Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej, red. J. Bednarek, R. Leśkiewicz, Warszawa 2009; Jasiński M., Teczki osobowych źródeł informacji i ich stan zachowania w zasobie archiwalnym Oddziału IPN w Łodzi [w:] W kręgu „teczek”. Z badań nad zasobem i funkcjami archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Łódź 2006. Kochański A., Polska 1944-1991. Informator historyczny, t. III: Podział administracyjny. Ważniejsze akty prawne, decyzje i enuncjacje państwowe (1971-1982, 1982-1991), Warszawa 2005); Konarski K. Podstawowe zasady archiwistyki, „Archeion” 1951, t. 19/20. Lisiecka K. Zagadnienie wyodrębnienia zespołów archiwalnych na przykładzie zasobu archiwum Oddziału IPN w Gdańsku [w:] W kręgu „teczek”. Z badań nad zasobem i funkcjami archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Łódź 2006. Majer P., Milicja Obywatelska 1944-1957. Geneza, organizacja, działalność, miejsce w aparacie władzy, Olsztyn 2004; Majer P., Milicja Obywatelska w systemie organów PRL (zarys problematyki i źródła), Toruń 2003; Metodyka pracy archiwalnej, red. S. Nawrocki, S. Sierpowski, Poznań 1992. Perzyna P., Polańska-Bergman M., Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – aspekty prawne funkcjonowania i udostępniania materiałów archiwalnych w latach 200-2007, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2008, t. I. Perzyna P., Problematyka rozpoznania struktury zasobu i zespołowości akt cywilnych organów bezpieczeństwa oraz informatycznego opisu, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2009, t. II. Piotrowski P., Służba Bezpieczeństwa w latach 1975-1990 [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3: 1975-1990, red. P. Piotrowski, Warszawa 2008; Piotrowski P., Struktury Służby Bezpieczeństwa MSW 1975-1990, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 1; Polski słownik archiwalny, red. W. Maciejewska, Warszawa 1974. Siarkiewicz K., Reforma terenowych organów władzy i administracji w PRL, „Zeszyty Naukowe ASW” 1975, nr 11; Szymaniak M., Struktury Służby Bezpieczeństwa w województwach bydgoskim, toruńskim i włocławskim w latach 1975-1990 [w:] Twarze bezpieki 1945-1990. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwach pomorskim/bydgoskim, toruńskim i włocławskim. Informator personalny, red. M. Szymaniak, Bydgoszcz-Gdańsk 2010; Terlecki R., Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944-1990, Kraków 2007; Robótka H., Opracowanie i opis archiwaliów, Podręcznik akademicki, Toruń 2010. Robótka H., Ryszewski B., Tomczak A., Archiwistyka, Warszawa 1989. Ryszewski B., Z zagadnień zespołu archiwalnego. Problem zespołów archiwalnych pochodzących z registratur dziedziczących. Zagadnienie złożonych zespołów archiwalnych, [w:] Acta Universitatis Nicolai Copernici, Nauki Humanistyczno – Społeczne zeszyt 54, Historia t.8, Toruń1973. Ura E., Zaborowski J., Reforma terenowych organów władzy i administracji w latach 1972-1975, Warszawa 1976; W kręgu „teczek”. Z badań nad zasobem i funkcjonowaniem archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Łódź 2006; Wokół teczek bezpieki – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006.