Zespół / zbiór

Wojskowa Prokuratura 1 Korpusu Pancernego w Gdańsku [1949] 1955-1956

W 1949 r. w Wojsku Polskim powołano jednostki taktyczne na szczeblu korpusu, tj. wyższego od dywizji, pośredniego pomiędzy dywizją a armią. Przy tych jednostkach zorganizowano także prokuratury wojskowe, tj. Wojskową Prokuraturę 1 Korpusu Pancernego w Gdańsku. W 1950 r. 1 Korpus Pancerny przemianowano na 1 Korpus Zmechanizowany w Gdańsku, a nazwę prokuratury zmieniono na: Wojskowa Prokuratura 1 Korpusu Zmechanizowanego w Gdańsku. W 1955 r., w związku z przeformowaniem 1 Korpusu Zmechanizowanego na 1 Korpus Pancerny, uległa również zmianie nazwa działającej przy tej jednostce prokuratury, która od tego momentu, aż do jej rozformowania w 1956 r., nosiła nazwę: Wojskowa Prokuratura 1 Korpusu Pancernego w Gdańsku.

W wyniku działalności omawianej prokuratury powstała dokumentacja stanowiąca cenny materiał badawczy, którego najciekawszą część stanowią akta spraw karnych, rozkazy dzienne prokuratora i okresowe sprawozdania z działalności kierowanej przez niego instytucji. Akta prokuratorskie pozwalają m.in. na ustalenie danych osób z aparatu śledczego, które nadużyły swojej władzy, a dla historyków stanowią materiał do badań nad działalnością sądownictwa i prokuratury wojskowej w Polsce Ludowej. Z kolei sprawozdania statystyczne i opisowe działalności prokuratury oraz rozkazy prokuratora i naczelnych organów sądownictwa wojskowego (Departamentu Służby Sprawiedliwości MON, Zarządu Sądownictwa Wojskowego, Naczelnej Prokuratury Wojskowej) są niezbędne dla poznania jej struktury organizacyjnej oraz zasad funkcjonowania. Poza tym umożliwiają ustalenie, jakiego rodzaju charakter miały kontakty, które rzeczona prokuratura utrzymywała z innymi instytucjami np. z dowództwem miejscowych jednostek wojskowych. Można w nich także odnaleźć opisy sytuacji społeczno-politycznej na podległym terenie.

Ze względu na rodzaj dokumentacji zgromadzonej w omawianym zespole, wyodrębniono następujące serie: akta administracyjne, akta spraw prokuratorskich oraz pomoce ewidencyjne. Jeżeli chodzi o metodę porządkowania zdecydowano, że najodpowiedniejszą dla tej dokumentacji metodą będzie odtworzenie układu pierwotnego w wariancie ścisłym, polegającym na rekonstrukcji układu zarejestrowanego za pomocą sygnatur. Dla odtworzenia układu akt w poszczególnych seriach posłużono się repertoriami (akta spraw prokuratorskich), opisami teczek (akta administracyjne) oraz wykazem pomocy kancelaryjnych z Tymczasowego regulaminu urzędowania sądów i prokuratur wojskowych (pomoce ewidencyjne). Po wyodrębnieniu z zasobu archiwalnego gdańskiego oddziału IPN dokumentacji, których twórcą była prokuratura wojskowa w Gdańsku przystąpiono do jej segregacji na serie, zgodnie z podziałem opracowanym podczas studiów wstępnych. Następnie przeprowadzono systematyzację jednostek w seriach, zgodnie z pierwotnym układem kancelaryjnym. W ramach serii: Akta administracyjne w pierwszej kolejności ułożono akta jawne, a następnie niejawne (tajne, ściśle tajne). Pomoce ewidencyjne ułożono według układu opartego na wykazie zamieszczonym w Tymczasowym regulaminie urzędowania sądów i prokuratur wojskowych. Systematyzację ostatniej serii akt, którą stanowią akta spraw prokuratorskich, przeprowadzono w oparciu o ich sygnatury, stanowiące odbicie układu kancelaryjnego zarejestrowanego w repertoriach prokuratury. Po wykonaniu omówionych czynności ułożono serie akt w ramach zespołu. Na początku umieszczono akta administracyjne, następnie pomoce ewidencyjne, w postaci m.in. repertoriów i skorowidzów, a na końcu akta spraw prokuratorskich. Zgodnie z zasadami metodyki archiwalnej po ułożeniu serii należałoby przeprowadzić sygnowanie jednostek archiwalnych w obrębie zespołu (jednostkom powinno się nadać sygnaturę ciągłą cyframi arabskimi w kolejności zgodnej z układem przyjętym w czasie porządkowania), jednak zgodnie z przyjętą w IPN metodą ewidencjonowania, akta prokuratury w momencie włączenia ich do zasobu otrzymały sygnatury składające się z oznaczenia: literowego przewidzianego dla oddziału IPN w Gdańsku (IPN Gd) i liczbowego stanowiącego numer kolejnego wpływu, łamanego na liczbę porządkową. Jeżeli chodzi o kwestie opracowywania technicznego poszczególnych jednostek archiwalnych to akta gdańskiej prokuratury nie są opracowywane systematycznie, ale opracowuje się je w momencie przygotowywania do wypożyczenia.

Burczyk D., Metody opracowania i rekonstrukcji zespołu archiwalnego: Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku (1946-1955), „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, nr 3; Burczyk D., Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku 1946-1955. Inwentarz idealny, Gdańsk 2012; Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999; Muszyński J., Zasady ustrojowe sądownictwa wojskowego i prokuratury wojskowej w Polsce Ludowej, Warszawa 1964; Romanowska E., Karzące ramię sprawiedliwości ludowej. Prokuratury wojskowe w Polsce w latach 1944-1955, Warszawa 2012; Skoczek Z., Organizacja pracy w sądach i prokuraturach wojskowych, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1948, nr 1-2; Zaborski M., Ustrój sądów wojskowych w Polsce w latach 1944-1955, Lublin 2005.