Zespół / zbiór

Archiwum rodzinne: Wacław i Halina Waliccy

Polska, Litwa, Białoruś

Materiały dotyczą Wacława Walickiego, Haliny Walickiej z domu Rytel i Filomeny Rytel, a także Anieli Czarnieckiej. Wacław Walicki urodził się 11 października 1903 r. w Mińsku Mazowieckim. W 1920 r. ukończył tam szkołę powszechną. W okresie dwudziestolecia międzywojennego pracował jako nauczyciel w publicznej szkole powszechnej w Snowiu w powiecie nieświeskim. Na początku lat 30. wstąpił do Związku Harcerstwa Polskiego. Od września 1938 r. studiował na Wydziale Pedagogicznym Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. Od jesieni 1939 r. był członkiem Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej, w której pełnił funkcję oficera wywiadu Dzielnicy „D” konspiracyjnego garnizonu miasta Wilno. Używał pseudonimu „Poręba”. W 1944 r. został mianowany oficerem informacyjnym sztabu Inspektoratu „A” Okręgu Wilno AK, a następnie partyzanckiego Zgrupowania nr 1 Okręgu Wilno AK pod dowództwem ppłk. Antoniego Olechnowicza ps. „Pohorecki”. W dniu 7 lipca tr. udał się na rozmowy z oficerami wkraczającej do Wilna Armii Czerwonej na czele delegacji oficerów sztabowych zgrupowania. Został rozbrojony i aresztowany. Przebywał w więzieniu na Łukiszkach w Wilnie do maja 1945 r. Po wyjściu z więzienia we wrześniu tr. został repatriowany do Polski, gdzie w został adiutantem, a w sierpniu 1946 r. – zastępcą komendanta reaktywowanego Okręgu Wileńskiego AK. W ramach działalności Ośrodka Mobilizacyjnego Okręgu Wileńskiego AK zorganizował i kierował siatką konspiracyjną składającą się z żołnierzy wileńskiej AK zamieszkałych na terenie Ziem Odzyskanych oraz Łodzi, Poznania i Katowic. Używał wtedy pseudonimów „111”, „Druh Michał”, „Tessaro”. W styczniu 1948 r. osiedlił się w Solicach-Zdroju (późniejszym Szczawnie-Zdroju). W wyniku choroby wycofał się z aktywnej działalności w konspiracji. W dniu 23 czerwca tr. został aresztowany w Szczawnie-Zdroju w trakcie ogólnopolskiej akcji „X”, wymierzonej w konspirację wileńską. Przeszedł okrutne śledztwo prowadzone przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie w dniu 8 października 1949 r. skazał go na karę śmierci. Najwyższy Sąd Wojskowy utrzymał wyrok w mocy decyzją z dnia 30 listopada tr., a Prezydent RP Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok wykonano w dniu 22 grudnia 1949 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Latem 2012 r. szczątki Wacława Walickiego zostały odnalezione przez pracowników Instytutu Pamięci Narodowej w kwaterze „na Łączce” Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie. W dniu 27 września 2015 r. zostały one uroczyście pochowane w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych – Niezłomnych na Powązkach w Warszawie. Halina Walicka z domu Rytel była żoną Wacława Walickiego. Urodziła się w dniu 1 maja 1923 r. w Wilnie. W okresie dwudziestolecia międzywojennego należała do Związku Harcerstwa Polskiego. Podczas okupacji niemieckiej mieszkała w Wilnie. Po zakończeniu II wojny światowej wraz z matką została repatriowana do Polski, gdzie zamieszkały w Tuszynie, a następnie Solicach-Zdroju (późniejszym Szczawnie-Zdroju). Działała wraz z mężem w konspiracji antykomunistycznej w charakterze łączniczki. Ukończyła liceum i podjęła studia prawnicze na Uniwersytecie Łódzkim. W dniu 23 czerwca 1948 r. Halina Walicka została aresztowana wraz z mężem i matką. Początkowo przebywała w różnych aresztach, po czym osadzono ją w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie, gdzie w dniu 21 stycznia 1949 r. urodziła córkę Elżbietę. Od dnia 28 kwietnia tr. przebywała w więzieniu w Łodzi. Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi skazał ją na karę 12 lat więzienia. W maju 1956 r., w wyniku amnestii, wyszła na wolność. Zamieszkała z powrotem w Tuszynie. Dalsze losy nie są znane. O Filomenie Rytel, matce Haliny Walickiej, wiadomo niewiele. Urodziła się w dniu 8 września 1887 r. w Wilnie. W okresie okupacji niemieckiej mieszkała wraz z córką w Wilnie. Po zakończeniu II wojny światowej zostały obie repatriowane do Polski, gdzie zamieszkały w Tuszynie, a następnie Solicach-Zdroju (późniejszym Szczawnie-Zdroju). W dniu 23 czerwca 1948 r. Filomena Rytel została aresztowana wraz z córką i jej mężem. W dniu 27 kwietnia 1949 r. została zwolniona z powodu umorzenia śledztwa. Wychowywała wnuczkę Elżbietę, pod nieobecność jej matki, Haliny Walickiej, przebywającej w więzieniu. Dalsze losy nie są znane. O Anieli Czarneckiej – poza faktem zamieszkania w marcu 1949 r. w Rudzie Pabianickiej – brak jakichkolwiek informacji.

Dokumentacja została w dniach 26 marca i 9 maja 2019 r. przekazana do Archiwum IPN przez Elżbietę Walicką, córkę Wacława i Haliny Walickich.

Materiały zawierają dokumenty osobiste Wacława Walickiego (związane z nauką, pracą nauczycielską i szkoleniami pedagogicznymi w okresie międzywojennym), a także pisma urzędowe dotyczące repatriacji do Polski w 1945 r. Ważną część zespołu stanowi dokumentacja związana z pobytem w więzieniu Wacława i Haliny Walickich oraz urodzin w warunkach więziennych córki przez Halinę Walicką na przełomie lat 40. i 50. XX w. Na dokumentację fotograficzną składają się zdjęcia Wacława i Haliny Walickich z okresu międzywojennego i II połowy lat 40. XX w.

Materiały zostały przyjęte w stanie nieuporządkowanym (rozsyp) i bez ewidencji. Z dokumentacji uformowano jednostki archiwalne, które następnie usystematyzowano w układzie rzeczowo-chronologicznym.

Informacje na temat Wacława Walickiego i innych członków rodziny Walickich zaczerpnięto z opracowywanych materiałów (IPN BU 3875), kart kartotecznych pochodzących z zasobu archiwalnego IPN, a także z następujących stron internetowych: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wac%C5%82aw_Walicki http://zolnierzeniezlomni.com.pl/niezlomni/waclaw-walicki https://poszukiwania.ipn.gov.pl/bbp/odnalezieni/513,Waclaw-Walicki.html http://www.magwil.lt/archiwum/archiwum/2007/mag-7/lipc-11.htm