Zespół / zbiór

Wojskowa Prokuratura Garnizonowa w Elblągu [1945] 1962-1990

W 1945 r. powołano Wojskową Prokuraturę 16 Dywizji Piechoty w Gdańsku (od 1947 r. z określeniem Kaszubska). W 1949 r., w związku z przeniesieniem dywizji do Elbląga i przeformowaniu jej w Dywizję Pancerną, prokuraturę rozwiązano. Na mocy rozkazu nr 090/org Sztabu Generalnego WP z 30 kwietnia 1949 r. powołano w Elblągu Wojskową Prokuraturę Garnizonową. Zlikwidowano ją w 1950 r., a jej obowiązki przejęła Prokuratura 16 Kaszubskiej Dywizji Zmechanizowanej w Elblągu.

W wyniku działalności Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w Elblągu oraz jej prawnych poprzedniczek, powstała dokumentacja stanowiąca ciekawy materiał badawczy, którego najistotniejszą część stanowią akta spraw prokuratorskich oraz okresowe sprawozdania z działalności prokuratur wchodzących w skład omawianego zespołu. Akta spraw prokuratorskich pozwalają m.in. na ustalenie danych osób z aparatu śledczego, które nadużyły swojej władzy oraz mogą stanowić materiał dowodowy w postępowaniach sądowych o unieważnienie wyroku i przyznanie odszkodowania za doznane represje. Z kolei sprawozdania statystyczne i opisowe działalności z prokuratury są niezbędne dla poznania jej struktury organizacyjnej oraz zasad funkcjonowania.

Ze względu na rodzaj zgromadzonej w tym zespole dokumentacji, w poszczególnych podzespołach wchodzących w jego skład, wyodrębniono następujące serie: akta administracyjne, akta spraw prokuratorskich oraz pomoce ewidencyjne. Jeżeli chodzi o metodę porządkowania dokumentacji zdecydowano, że najodpowiedniejszą będzie odtworzenie układu pierwotnego w wariancie ścisłym, polegającym na rekonstrukcji układu zarejestrowanego za pomocą sygnatur. Dla odtworzenia układu akt w poszczególnych seriach posłużono się repertoriami (akta spraw prokuratorskich), opisami teczek (akta administracyjne) oraz wykazem pomocy kancelaryjnych z Tymczasowego regulaminu urzędowania sądów i prokuratur wojskowych (pomoce ewidencyjne). Po wyodrębnieniu z zasobu archiwalnego gdańskiego IPN akt, których twórcą była WPG w Elblągu oraz jej prawni poprzednicy, przystąpiono do ich segregacji na serie zgodnie z podziałem opracowanym podczas studiów wstępnych. Następnie przeprowadzono systematyzację jednostek w seriach zgodnie z pierwotnym układem kancelaryjnym. W ramach serii: Akta administracyjne, w pierwszej kolejności ułożono akta jawne, a następnie niejawne (tajne, ściśle tajne). Pomoce ewidencyjne ułożono według układu opartego na wykazie zamieszczonym w Tymczasowym regulaminie urzędowania sądów i prokuratur wojskowych. Systematyzację ostatniej serii akt, którą stanowią akta spraw prokuratorskich, przeprowadzono w oparciu o ich sygnaturę, będącą odbiciem układu zarejestrowanego w repertoriach Prokuratury. Po wykonaniu omówionych czynności ułożono serie akt w ramach podzespołów. Na początku umieszczono akta administracyjne, następnie pomoce ewidencyjne w postaci m.in. repertoriów i skorowidzów, a na końcu akta spraw prokuratorskich. Zgodnie z zasadami metodyki archiwalnej, po ułożeniu serii należałoby przeprowadzić sygnowanie jednostek archiwalnych w zespole (jednostkom powinno się nadać sygnaturę ciągłą cyframi arabskimi w kolejności zgodnej z układem przyjętym w czasie porządkowania), jednak zgodnie z przyjętą w IPN metodą ewidencjonowania, akta wchodzące w skład zespołu: Wojskowa Prokuratura Garnizonowa w Elblągu [1945] 1962-1990 w momencie włączenia ich do zasobu otrzymały sygnatury składające się z oznaczenia literowego przewidzianego dla oddziału IPN w Gdańsku (IPN Gd) i liczbowego stanowiącego numer kolejnego wpływu, łamanego na liczbę porządkową. Jeżeli chodzi o kwestie opracowywania technicznego poszczególnych jednostek archiwalnych, to akta WPG w Elblągu nie są opracowywane systematycznie, ale opracowuje się je w momencie przygotowania ich do wypożyczenia.

Burczyk D., Metody opracowania i rekonstrukcji zespołu archiwalnego: Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku (1946-1955), „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, nr 3; Burczyk D., Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku (1946-1955), Gdańsk 2012; Burczyk D., Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku 1946-1955. Inwentarz idealny, Gdańsk 2012; Leśkiewicz R., Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu (1946-1955), Organizacja, funkcjonowanie, procesy archiwotwórcze, Warszawa-Poznań 2009; Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999; Muszyński J., Zasady ustrojowe sądownictwa wojskowego i prokuratury wojskowej w Polsce Ludowej, Warszawa 1964; Romanowska E., Karzące ramię sprawiedliwości ludowej. Prokuratury wojskowe w Polsce w latach 1944-1955, Warszawa 2012; Skoczek Z., Organizacja pracy w sądach i prokuraturach wojskowych, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1948, nr 1-2; Zaborski M., Ustrój sądów wojskowych w Polsce w latach 1944-1955, Lublin 2005.