Podzespół

Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Radomiu 1983 - 1990

Województwo radomskie w granicach określonych ustawą z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U. z 1975 r., nr 16, poz. 91).

Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Radomiu powstał w 1983 r., w wyniku tzw. reformy gen. Czesława Kiszczaka, z przekształcenia ówczesnej KWMO. Najpierw, na mocy zarządzenia nr 6/83 MSW z 20 stycznia 1983 r., podzielono województwa na rejony, którym przyporządkowano komendy miejskie, dzielnicowe i posterunki MO. Komórki Służby Bezpieczeństwa pojawiły się w nich z dniem 1 kwietnia 1983 r. na mocy zarządzenia nr 012/83 MSW z 13 marca 1983 r. Później w jednostkach terenowych wprowadzono nowe nazwy, co było następstwem uregulowań ustawy z 14 lipca 1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie podległych mu organów. Dlatego też od 1 sierpnia 1983 r. pojawiły się wojewódzkie, rejonowe, miejskie i dzielnicowe urzędy spraw wewnętrznych, na czele których stali szefowie, a nie – jak dotychczas – komendanci. Zakres czynności szefów WUSW został szczegółowo określony w zarządzeniu nr 03/84 MSW z 20 stycznia 1984 r. W skład WUSW w Radomiu wchodziło około 30 komórek: Inspektorat Analityczno-Informacyjny przy zastępcy szefa WUSW ds. SB, Wydział „B”, Wydział „C”, Wydział „T”, Wydział „W”, Wydział II, Wydział III, Wydział IV, Wydział V, Wydział VI (od 1985 r., przez kilka miesięcy funkcjonujący jako Samodzielna Sekcja VI), Inspektorat Ochrony Przemysłu, Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy (od 1985 r.), Wydział Paszportów, Wydział Śledczy, Samodzielna Sekcja „A”, Wydział do walki z Przestępstwami Gospodarczymi, Wydział Dochodzeniowo-Śledczy, Wydział Finansowy, Wydział Gospodarki Materiałowo-Technicznej, Wydział Inspekcji, Wydział Inwestycji i Remontów, Wydział Kadr, Wydział Kryminalistyki, Wydział Kryminalny, Wydział Łączności, Wydział Ogólny, Wydział Polityczno-Wychowawczy, Wydział Prewencji, Wydział Ruchu Drogowego, Wydział Szkolenia, Wojewódzkie Stanowisko Kierowania, Wydział Zdrowia, Samodzielna Sekcja Socjalna (po połączeniu tych dwóch ostatnich komórek po 1984 r. powstał Wydział Zdrowia i Spraw Socjalnych), ZOMO. Zmiany w jednostkach terenowych w regionie radomskim wyraziły się powołaniem, w miejsce dotychczasowych komend miejskich, Rejonowych Urzędów Spraw Wewnętrznych: w Radomiu i Grójcu oraz Miejskiego USW w Pionkach, a w oparciu o komisariaty powstały RUSW w Białobrzegach, Kozienicach, Lipsku, Przysusze, Szydłowcu i Zwoleniu. Nadal działały dwa komisariaty (bez zmiany nazwy) znajdujące się na terenie większych rejonów: w Iłży i w Warce, ponadto Komisariat Kolejowy MO w Radomiu. Uzupełnieniem była sieć 51 posterunków zlokalizowanych w następujących miejscowościach: Belsk Duży, Błędów, Błotnica, Borkowice, Ciepielów, Chlewiska, Chotcza, Chynów, Drzewica, Garbatka, Gielniów, Głowaczów, Gniewoszów, Goszczyn, Grabów nad Pilicą, Gowarczów, Gózd, Jasieniec, Jastrząb, Jedlnia Letnisko, Jastrzębia, Jedlińsk, Kazanów, Klwów, Kowala, Magnuszew, Mirów, Mogielnica, Nowe Miasto nad Pilicą, Odrzywół, Orońsko, Pniewy, Policzna, Potworów, Promna, Przyłęk, Przytyk, Radzanów, Rusinów, Rzeczniów, Sieciechów, Sienno, Skaryszew, Solec nad Wisłą, Stromiec, Tczów, Wieniawa, Wierzbica, Wolanów, Wyśmierzyce, Zakrzew. W 1984 r. dokonane zostały kolejne zmiany organizacyjne w WUSW w Radomiu. Najpierw do struktur SB włączono Wydział Łączności, co było konsekwencją decyzji ministra spraw wewnętrznych (dalej MSW) z 8 grudnia 1983 r. w sprawie przekazania wydziałów łączności pod bezpośredni nadzór zastępców szefów wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych ds. SB. Zarząd Łączności MSW (wraz z odpowiednikami terenowymi) został zaliczony w skład Służby Zabezpieczenia Operacyjnego na mocy zarządzenia nr 098/83 MSW z 30 grudnia 1983 r. w sprawie zakresu działania członków Kierownictwa MSW. Na przełomie 1984 i 1985 roku pojawił się liczący dwa etaty Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy, utworzony na podstawie zarządzenia organizacyjnego nr 0130/Org. MSW z 27 grudnia 1984 r. W tym samym okresie wydzielono nowy pion, zajmujący się gospodarką żywnościową – był to Departament VI MSW, który powstał na mocy decyzji nr 0068/84 MSW z 30 listopada 1984 r. W radomskim WUSW podległą temu pionowi Samodzielną Sekcję VI SB wydzielono z Wydziału IV SB z dniem 1 marca 1985 r., przy czym od 1 listopada 1985 r. na mocy rozkazu organizacyjnego nr 016/RA/85 szefa WUSW w Radomiu z 23 października 1985 r. w sprawie zmian organizacyjno-etatowych, zmieniono jej nazwę na Wydział VI. Poważne zmiany w funkcjonowaniu WUSW w Radomiu w odniesieniu do Służby Bezpieczeństwa nastąpiły w 1989 r. Było to konsekwencją pierwszych w części wolnych wyborów z 4 czerwca 1989 r. Najpierw, w czerwcu 1989 roku, zlikwidowano pion „W” w oparciu o zarządzenie nr 0116/89 MSW z 30 maja 1989 r. w sprawie reorganizacji działań resortu spraw wewnętrznych na odcinku operacyjnej kontroli obrotu pocztowego. Jesienią, po wejściu w życie zarządzenia nr 075/89 MSW z 24 sierpnia 1989 r., rozwiązane zostały w MSW Departamenty III, IV, V, VI, Inspektorat Ochrony Przemysłu oraz Biuro Studiów MSW. W ich miejsce powołano nowe: Departament Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa (dotychczasowy pion III), Departament Ochrony Gospodarki (V i VI), Departament Studiów i Analiz (IV oraz Biuro Studiów). Analogiczna sytuacja nastąpiła w WUSW w Radomiu, gdzie zarządzeniem nr 024/89 szefa WUSW w Radomiu z 21 listopada 1989 r. w sprawie przekształcenia SB w WUSW w Radomiu, utworzono Wydziały: Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa (OKPP), Ochrony Gospodarki (OG) oraz Studiów i Analiz (SiA). Służba polityczno-wychowawcza, w tym także jej odpowiednik w WUSW w Radomiu, została zlikwidowana w listopadzie 1989 r. zarządzeniem nr 95 MSW z 21 listopada 1989 r., a jej funkcjonariusze w terenie przeszli m.in. do komórek kadr i szkolenia. Reorganizacja SB polegająca na ukryciu funkcjonariuszy z departamentów najbardziej zaangażowanych w walkę z opozycją czy kościołami i związkami wyznaniowymi, okazała się nieskuteczna w wyniku dokonujących się w Polsce zmian. Proces redukowania liczby etatów SB odzwierciedla zarządzenie nr 3/90 szefa WUSW w Radomiu z dnia 11 stycznia 1990 r. w sprawie zmniejszenia stanów etatowych wydziałów SB w WUSW w Radomiu i likwidacji SB w RUSW woj. radomskiego. Konsekwencją tego zarządzenia było zmniejszenie o 20 procent stanu liczebnego funkcjonariuszy w Wydziałach: OKPP, OG i SiA oraz Śledczym, a także zakończenie - formalnie z dniem 22 stycznia 1990 r. - działalności SB w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych. Ostateczne przekształcenia dotychczasowych struktur nastąpiły między majem a sierpniem 1990 roku. Miesiące te to okres likwidacji SB na mocy ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa z 6 kwietnia 1990 r. oraz przekształcenia pionu milicji w Policję na mocy ustawy o Policji z 6 kwietnia 1990 r. Gdy obie ustawy weszły w życie, w dniu 10 maja 1990 r. minister spraw wewnętrznych wydał zarządzenie nr 043/90 likwidujące SB. Na jej miejsce powołano Urząd Ochrony Państwa, mający w terenie 14 delegatur, w tym w Radomiu. W miejsce pionu milicyjnego natomiast utworzono Komendę Wojewódzką Policji w Radomiu. Likwidacja SB w woj. radomskim nastąpiła na mocy decyzji nr 011/90 szefa WUSW w Radomiu z 21 maja 1990 r. w sprawie realizacji zarządzenia nr 043/90 MSW z 10 maja 1990 r. dot. zaprzestania działalności SB. Formalnie Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Radomiu przestał istnieć 31 lipca 1990 r. Gromadzeniem i opracowywaniem materiałów archiwalnych, zakończonych po 1 lipca 1975 r., zajmował się Wydział „C” WUSW w Radomiu, którego jedną z sekcji stanowiło archiwum. Zasady funkcjonowania archiwum regulowało zarządzenie nr 034/74 ministra spraw wewnętrznych (dalej MSW) z 10 maja 1974 r. w sprawie postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych, które zostało znowelizowanie zarządzeniem nr 030/79 MSW z 2 lipca 1979 r. Akta znajdujące się w zespole byłego KWMO/WUSW w Radomiu tworzą następujący układ rzeczowy: Materiały operacyjne: I – Teczki personalne i pracy osobowych źródeł informacji (tajnych współpracowników, kontaktów operacyjnych, konsultantów SB, tajnych współpracowników WSW i Zwiadu WOP), teczki personalne dysponentów lokali kontaktowych, kandydatów na osobowe źródła informacji i na dysponentów lokali kontaktowych; II – Akta spraw operacyjnego sprawdzenia i operacyjnego rozpracowania odnoszące się do osób, środowisk i wydarzeń, kwestionariusze ewidencyjne dotyczące osób; III – Akta postępowań przygotowawczych i spraw śledczych Wydziału Śledczego, prowadzonych przeciwko osobom i środowiskom; IV – Akta spraw obiektowych dotyczących zakładów pracy, organizacji i wydarzeń. Akta osobowe: V – Teczki personalne funkcjonariuszy SB; VI – Teczki osobowe funkcjonariuszy MO; VII – Teczki osobowe pracowników cywilnych. Akta administracyjne – Zarządzenia, decyzje, rozkazy, wytyczne MSW, KG MO, komendanta wojewódzkiego MO/szefa WUSW w Radomiu; regulaminy organizacyjne, zakresy działań, etaty poszczególnych wydziałów i jednostek terenowych; dzienniki podawcze i korespondencyjne wraz ze skorowidzami, rejestry przesyłek miejscowych kancelarii i sekretariatów wydziałów i jednostek terenowych; plany, sprawozdania opisowe i statystyczne wydziałów i jednostek terenowych; charakterystyki kontrwywiadowcze woj. radomskiego, dokumentacja prowadzonych szkoleń; protokoły i spisy zdawczo-odbiorcze stanowisk oraz akt przekazanych do archiwum, protokoły brakowania i zniszczenia dokumentacji; rozliczenia funduszu „O”; dokumentacja związana z dopuszczeniem do prac stanowiących tajemnicę państwową (tzw. „MOB”), korespondencja wydziałów i placówek terenowych dot. powyższych zagadnień. Akta obronne – Plany, meldunki, mapy, zestawienia statystyczne i korespondencja wydziałów oraz jednostek terenowych dot. przygotowania do działań w wypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa oraz wojny (tzw. „PZ” i „W”). Materiały ewidencyjne – kartoteka ogólnoinformacyjna, kartoteki pomocnicze (zagadnieniowa; TW według pseudonimów, adresów, miejsc pracy, zawodu, znajomości języków obcych; spraw według kryptonimu, adresu, miejsca pracy; kartoteka dopuszczenia do prac tajnych MOB), karty ewidencyjne do akt funkcjonariuszy i pracowników SB/MO; książka mikrofilmów, dziennik oraz kartoteka koordynacyjna, dziennik rejestracyjny. Biblioteka – część zbioru bibliotecznego znajdującego się na stanie KWMO/WUSW w Radomiu.