Subseries

Zespół Kler

Zespół Kler (także: dokumentacja kleru, zespół dokumentacji kleru itp.) był zbiorem dokumentacji wytworzonej przez Departament IV MSW i poprzedzające go jednostki MBP, KdsBP i MSW, utworzonym w 1968 r. z akt znajdujących się w archiwum Biura „C” MSW oraz Wydziałach I i IV Departamentu IV MSW. Poważna część dokumentacji znajdującej się w zbiorze wytworzono w ramach prowadzonych przez jednostki pionu IV MSW (i ich poprzedników w MBP i KdsBP) procedur i spraw operacyjnych, do zbioru włączono również liczne już wcześniej zarchiwizowane akta spraw operacyjnych. Do zbioru weszły także uporządkowane sprawozdania jednostek pionu IV, opracowania własne SB oraz liczne dokumenty dotyczące zarządzania działaniami pionu IV SB, ujmujące większość zagadnień związanych ze zwalczaniem Kościoła rzymskokatolickiego i innych wspólnot wyznaniowych z perspektywy szczebla dowódczego SB (działy XXIX, XXX, XXXII-XXXVII i L zbioru). Zespół „Kler” obejmował akta dotyczące działalności Kościoła Rzymskokatolickiego (Prymasa, Episkopatu, biskupów, diecezji, zakonów i instytutów kościelnych, uroczystości kościelnych, seminariów duchownych, duszpasterstwa itd.), świeckich środowisk i instytucji katolickich, ale również Kościołów i wspólnot nierzymskokatolickich oraz wyznań niechrześcijańskich. Zespół w chwili utworzenia został uporządkowany wg działów zagadnieniowych („haseł”), oznaczonych cyframi rzymskimi, wewnątrz których wyróżniono podgrupy zagadnień oznaczone literami alfabetu łacińskiego. Hasła były jednocześnie działami dziennika archiwalnego zespołu, tzw. księgi rejestracji i ruchu dokumentacji dotyczącej działalności kleru, oraz kartoteki zagadnieniowej kleru. Poszczególne teczki wewnątrz działów i grup oznaczano kolejnymi numerami księgi rejestracji i ruchu dokumentacji dot. działalności kleru – numery teczek tworzyły wraz z cyfrą hasła i literą grupy numer archiwalny akt, np.: I/A/1, IV/B/3 itd. Mikrofilmy akt (dla Zespołu Kler prowadzono oddzielny dziennik archiwalny mikrofilmów) oznaczano numerem archiwalnym rozpoczynającym się od symbolu „V14”, po którym następowała cyfra arabska odpowiadająca cyfrze rzymskiej działu, następnie litera grupy i numer kolejny teczki – np. mikrofilm V14-56A-2 odpowiadał aktom o numerze archiwalnym LVI/A/2. Odmiennie zewidencjonowane były tylko dossiers dotyczące poszczególnych zakonów i zgromadzeń (w obrębie haseł LI i LII), które oznaczano znakiem hasła – LI dla zakonów męskich i LII dla żeńskich, łamanym przez pierwszą literę nazwy zakonu/zgromadzenia, numerem teczki i nazwą zakonu – w osobnej kolejności dla każdego zgromadzenia. I tak np. akta dot. benedyktynów oznaczano sygnaturą LI/B/1 (benedyktyni), LI/B/2 (benedyktyni), itd., dot. bernardynów – LI/B/1 (bernardyni), LI/B/2 (bernardyni) itd. Dokumentację prowadzono i uzupełniano wg podziału na hasła do 1974 r., od 1975 r. w księdze rejestracji i ruchu dokumentacji dot. działalności kleru wpływ akt odnotowywano nadając im kolejne numery łamane przez dwie ostatnie cyfry roku, np. 1/75, 10/76, itp., bez podziału na hasła przedmiotowe. Hasła (i zarazem symbole działów) Zespołu „Kler” były następujące: I – „Materiały historyczne”; I/A – „Materiały dot. kardynała Hlonda, Sapiehy”; I/B – „Materiały historyczne różne”; II – „Watykan”; II/A – „Encykliki, orędzia, dekrety papieży”; II/B – „Różne dokumenty charakteryzujące działalność Watykanu”; II/C – „Stosunek Watykanu do Polski”; II/D – „Korespondencja Watykan-Episkopat”; II/E – „Materiały dotyczące Misji Wschodniej »Pro Russia«”; II/F – „Kongresy laikatu”; III – „Sobór Watykański II”; III/A – „Opracowania Wydziału II Departamentu IV [MSW] dot. Soboru Watykańskiego II”; III/B – „Materiały różne dotyczące Soboru”; IV – „Prymas”; IV/A – „Pamiętniki Wyszyńskiego” [w rzeczywistości pamiętniki bpa Michała Godlewskiego]; IV/B – „Izolacja Wyszyńskiego”; IV/C – „Sprawa ewidencji operacyjnej” [dot. kard. St. Wyszyńskiego]; IV/D – „Kazania kardynała Wyszyńskiego”; IV/E – „Zbiór materiałów różnych dot. kazań Wyszyńskiego”; IV/F – „Korespondencja zagraniczna Wyszyńskiego”; IV/G – „Korespondencja krajowa Wyszyńskiego”; IV/H – „Telegramy krajowe i zagraniczne”; IV/J – „Zbiór dokumentów dot. walki ideowo-politycznej prowadzonej przez Wyszyńskiego”; IV/K – „Rodzina Wyszyńskiego”; IV/L – „Materiały różne dot. Wyszyńskiego”; V – „Episkopat”; V/A – „Konferencje Episkopatu, kongresy organizowane przez Episkopat”; V/B – „Listy pasterskie, orędzia, odezwy Episkopatu”; V/C – „Listy pasterskie, orędzia Prymasa”; V/D – „Dekrety, zarządzenia, instrukcje”; V/E – „Sprawa zagadnieniowa na Episkopat, materiały różne charakteryzujące działalność Episkopatu”; V/F – „Materiały dot. Sekretariatu Episkopatu”; V/G – „Rada Ekumeniczna Episkopatu”; V/H – „Komisja Episkopatu ds. Radia, Telewizji, Filmu, Teatru – recenzje Episkopatu filmów, książek, sztuk”; V/J – „Komisja liturgiczna i inne komisje”; VI – „Katechizacja – duszpasterstwo”; VI/A – „Wydawnictwa duszpasterstwa – referaty, programy, wskazania”; VI/B – „Komisja duszpasterska Episkopatu”; VI/C – „Duszpasterstwo akademickie”; VI/D – „Duszpasterstwo młodzieżowe – wakacyjne”; VI/E – „Komisja szkolna Episkopatu. Katechizacja dzieci i młodzieży”; VI/F – „Duszpasterstwo stanowo-zawodowe”; VI/G – „Komisja duszpasterska miłosierdzia”; VI/H – „Duszpasterstwo ministrantów – materiały różne dot. kółek ministrantów”; VII – „Polonia”; VII/A – „Korespondencja Episkopat – [bp] Gawlina i [bp] Rubin”; VII/B – „Sprawy zagadnieniowe na księży i aktyw katolicki działający wśród Polonii”; VII/C – „Dary polonijne i organizacji katolickich zagranicznych dla Episkopatu”; VII/D – „Korespondencja Polska-Anglia”; VII/E – „Korespondencja Polska-Polonia”; VII/F – „Korespondencja Polska-Francja”; VII/G – „Korespondencja Polska-USA”; VII/H – „Korespondencja Polska-Niemcy”; VII/J – „Korespondencja Polska-Włochy”; VIII – „Instytut Prymasowski”; VIII/A – „Instytut Prymasowski – materiały SB”; VIII/B – „Materiały kleru” [wydawnictwa]; IX – „Wielka Nowenna – Millenium”; IX/A – „Materiały programowo-propagandowe” [kościelne]; IX/B – „Kościelne materiały propagandowe na poszczególne lata Wielkiej Nowenny”; IX/C – „Materiały państwowe (KC PZPR, Urząd do spraw Wyznań, SB)”; IX/D – „Zdjęcia z przebiegu uroczystości milenijnych”; IX/E – „Opracowania Wydziału IV Departamentu IV dot. Millenium”; X – „Peregrynacja Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej”; X/A – przebieg uroczystości w poszczególnych diecezjach; XI – „Sanktuaria Maryjne”; XII – „Pielgrzymki”; XII/A – „Materiały różne dot. pielgrzymek”; XII/B – „Pielgrzymki do Częstochowy z Warszawy”; XIII – „Uroczystości kościelne”; XIII/A – „Uroczystości różne (rocznice)”; XIII/B – „Uroczystości Bożego Ciała”; XIII/C – „Materiały dot. koronacji Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej”; XIII/D – „Materiały różne dot. uroczystości kościelnych”; XIV – „Cuda”; XIV/A – „Cuda – materiały SB”; XV – „Akcje bieżące”; XV/A – „Akcje bieżące – wybory i konstytucja (różne)”; XV/B – „Ślubowania księży”; XV/C – „Apel Sztokholmski i Kongres Pokoju”; XV/D – „Zjazdy i konferencje (inicjowane przez kler) [i] państwowe”; XV/E – „Poświęcenie narodu Sercu Jezusa”; XV/F – „Kontrola punktów bibliotecznych”; XV/G – „Odgłosy kleru na listy pasterskie i encykliki”; XV/H – „Zajścia w Nowej Hucie”; XV/J – „Likwidacje Niższych Seminariów Duchownych, szkół, przedszkoli itd., przesiedlenia”; XV/K – „Wydarzenia marcowe 1968 r.”; XV/Ł – „Wydarzenia w Czechosłowacji 1968 r.”; XV/M – „V Zjazd PZPR listopad 1968 r.”; XV/N – „Wizyta gen. de Gaulle’a w Polsce (1967 r.) oraz wizyty innych mężów stanu”; XV/O – „Akcja »Ostrów«”; XV/P – „Amnestie, akcja ujawniania” [1947 r.]; XVI – „Biskupi”; XVI/A – „Zestawienie działalności biskupów – materiały ogólne dot. biskupów”; XVI/B – „Materiały dot. poszczególnych biskupów (ułożone alfabetycznie wg nazwisk)”; XVII – „Diecezje”; XVII/A – „Diecezje – materiały dot. byłych diecezji i inne ogólne dot. diecezji, samodzielne parafie”; XVII/B – „Materiały dot. poszczególnych diecezji” [dossiers w kolejności alfabetycznej]; XVII/C – „Budownictwo sakralne, rozbiórki kościołów”; XVIII – „Katolicki Uniwersytet Lubelski”; XVIII/A – „Dokumentacja dot. polityki państwa wobec KUL”; XVIII/B – „Zbiór wydawnictw KUL, wykłady, referaty”; XVIII/C – „Towarzystwa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego”; XVIII/D – „Materiały SB”; XVIII/E – „»Dossier« na aktyw KUL” [wg kolejności alfabetycznej]; XVIII/F – „Materiały Wydziałów IV dot. badań ankietowych absolwentów KUL”; XVIII/G – „Materiały różne dot. KUL”; XIX – „Akademia Teologii Katolickiej”; XIX/A – „Materiały różne dot. ATK”; XX – „Wyższe i Niższe Seminaria Duchowne świeckie i zakonne”; XX/A – „Dokumentacja dot. likwidacji seminariów duchownych”; XX/B – „Dokumentacja dot. istniejących seminariów duchownych”; XX/C – „Nabór alumnów do Wyższych Seminariów Duchownych”; XX/D – „Stanowisko hierarchii Kościoła wobec powoływania alumnów do wojska”; XX/E – „Święcenia kapłańskie”; XXI – „Kapelani Wojska Polskiego”; XXI/A – „Materiały różne dot. kapelanów”; XXII – „Kościół na Ziemiach Zachodnich i Północnych”; XXII/A – „Materiały ogólne dot. kleru autochtonicznego – działalność rewizjonistyczna”; XXII/B – „Materiały terenowe dot. kleru autochtonicznego”; XXII/C – „Ośrodki rewizjonistyczne w NRF”; XXII/D – „Administracja kościelna na ziemiach zachodnich i północnych – materiały różne dot. ziem zachodnich i północnych”; XXIII – „Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich i ich odpowiedź”; XXIII/A – „Opracowania Departamentu IV, zbiór materiałów dot. orędzia”; XXIII/B – „Zbiór dokumentów różnych jednostek SB dot. orędzia”; XXIV – „Stosunki Państwo-Kościół”; XXIV/A – „Dokumentacja specjalna dot. polityki Państwa wobec Kościoła”; XXIV/B – „Materiały dot. Komisji Mieszanej” [Komisji Wspólnej Episkopatu i Rządu]; XXIV/C – „Korespondencja Episkopat - Rząd”; XXIV/D – „Korespondencja Episkopat - Urząd ds. Wyznań”; XXIV/E – „Korespondencja Episkopatu i biskupów z ministerstwami”; XXIV/F – „Materiały różne dot. »Porozumienia« [z 1950 r.] i stosunków Państwo-Kościół”; XXIV/G – „Radio i prasa zagraniczna”; XXV – „Wyjazdy kleru za granicę”; XXV/A – „Wyjazdy biskupów”; XXV/B – „Wyjazdy księży, zakonników i zakonnic”; XXV/C – „Wyjazdy księży w czasie soboru”; XXVI – „Sprawy karno-administracyjne i sądowe”; XXVI/A – „Materiały dot. spraw sądowych i śledczych”; XXVI/B – „Sprawy karno-administracyjne”; XXVI/C – „Antykomunistyczna działalność kleru”; XXVII – „Beatyfikacje i kanonizacje”; XXVII/A – „Materiały różne dot. beatyfikacji i kanonizacji”; XXVIII – „Martyrologia duchowieństwa polskiego”; XXVIII/A – „Materiały różne dot. martyrologii”; XXIX – „Wydawnictwa kościelne i recenzje”; XXIX/A – „Materiały Wydziału IV Departamentu IV [MSW]”; XXIX/B – „Wydawnictwa różne”; XXIX/C – „Wydania książkowe kleru”; XXX – „Wydawnictwa i opracowania SB”; XXX/A – „Zbiór dokumentacji do opracowania wrogiej działalności kleru”; XXX/B – „Opracowania Wydziału II Biura »C« [MSW], Wydziału I Biura »C« [MSW]”; XXX/C – „Materiały szkoleniowe, materiały dot. polityki Państwo-Kościół (opracowania SB, Departamentu IV [MSW])”; XXX/D – „Dane statystyczne dot. zakonów”; XXXI – „Dokumenty techniki operacyjnej”; XXXI/A – „Materiały PP Biura »T« [MSW]”; XXXI/B – „Materiały Biura »B« [MSW]”; XXXI/C – „Materiały PT Biura »T« [MSW]”; XXXII – „Dalekopisy – materiały Wydziału IV Departamentu IV [MSW]”; XXXIII – „Prasa zagraniczna” [częściowo włączony do działu XXIV/G]; XXXIV – „Informacje ambasad PRL”, „Współpraca SB w PRL z innymi krajami”; XXXIV/A – „Informacje ambasad PRL dot. kleru w krajach demokracji ludowej”; XXXIV/B – „Informacje ambasad PRL dot. kleru w krajach kapitalistycznych”; XXXV – „Sprawozdania, meldunki, informacje”; XXXV/A – „Materiały dot. narad i odpraw pionu IV”; XXXV/B – „Sprawozdania Wydziałów I-IV byłych Departamentów XI [MBP] –VI [KdsBP]”; XXXV/C – „Sprawozdania, informacje, wytyczne, biuletyny pionu IV”; XXXV/D – „Sprawozdania, meldunki, informacje wg województw” [w kol. alf.]; XXXV/E – „Raporty pokontrolne”; XXXV/F – „Sprawozdania, informacje z województw (materiały Wydziału IV Departamentu IV)”; XXXV/G – „Roczniki statystyczne Wydziałów IV KWMO”; XXXV/H – „Materiały Gabinetu Ministra”; XXXVI – „Informacje Departamentu IV, Wydziałów IV dla KC PZPR”; XXXVII – „Nowy system ewidencji kleru”; XXXVIII – „Materiały dot. osób występujących ze stanu duchownego”; XXXVIII/A – „Opracowania i materiały Wydziału IV Departamentu IV”; XXXIX – „Archiwa kościelne starodruków”; XXXIX/A – „Archiwa – ustalenia”; XL – „Nieruchomości i pojazdy mechaniczne”; XL/A – „Wywłaszczenia nieruchomości kleru”; XL/B – „Materiały dot. pojazdów mechanicznych”; XL/C – „Nieruchomości posiadane przez Kościół”; XLI – „Celibat”; XLI/A – „Materiały Wydziału I Departamentu IV dot. celibatu”; XLII – „Ratyfikacja, układy PRL”; L – „Korespondencja”; L/A – „Materiały Wydziału IV Departamentu IV”; L/B – „Materiały Wydziału I Departamentu IV”; LI/LII – „Materiały ogólne dot. zakonów męskich i żeńskich w Polsce”; LI – „Materialy ogólne dot. zakonów męskich”; LI/A – albertyni; LI/B – bernardyni, benedyktyni, bonifratrzy; LI/C – cystersi; LI/Ch – Towarzystwo Chrystusowe; LI/D – dominikanie; LI/F – filipini [oratorianie św. Filipa Neri]; LI/J – jezuici; LI/K – kanonicy [kanonicy regularni laterańscy], karmelici; LI/M – marianie, michalini, misjonarze [kanonicy-misjonarze]; LI/O – oblaci, orioniści; LI/P – pallotyni, pasjoniści, paulini, prowincjałowie; LI/R – redemptoryści, reformaci; LI/S – salezjanie, salwatorianie, saletyni, sercanie; LI/Ś – [Zgromadzenie] Św. Ducha [duchacze]; LI/Sz – Bracia Szkolni; LI/W – werbiści; LI/Z – zmartwychwstańcy; LII – „Materiały ogólne dot. zakonów żeńskich”, „»Ósemki«”; LII/A – adoratorki [Zgromadzenie Sióstr Adoratorek Krwi Chrystusa], albertynki, Aniołów Stróżów [Zgromadzenie Sióstr od Aniołów], antonianki, antoninki, augustianki; LII/B – benedyktynki, bernardynki, Bractwo Przemienienia, bazylianki, betanki, boromeuszki, [Zgromadzenie Sióstr] Bożego Serca Jezusa; LII/C – Córki Bożej Miłości, Córki Marii; LII/D – dominikanki, Dusze Chrystusowe, Dzieci Ojca Chrystusowego; LII/E – elżbietanki; LII/F – felicjanki, franciszkanki; LII/H – honoratki; LII/J – jadwiżanki, Imieniem Jezus [Siostry Najświętszego Imienia Jezus], józefitki, „Jedność” [Zgromadzenie Sióstr Jedność p.w. św. Teresy]; LII/K – kamedułki, kanoniczki, kapucynki, karmelitanki, katarzynki, klaryski, klawerianki [Zgromadzenie Sióstr Misjonarek św. Piotra Klawera]; LII/L – loretanki; LII/M – magdalenki, marianki, misjonarki, michalitki, SS. Maryi; LII/N – nazaretanki, niepokalanki, Siostry de Notre Dame, [Zgromadzenie Sióstr] Niepokalanego Serca Maryi, natywitanki [Zgromadzenie Sióstr Narodzenia NMP], norbertanki; LII/O – oblatki, orionistki, SS. Opatrzności [Zgromadzenie Sióstr Opatrzności Bożej]; LII/P – „Pic-Pus” [Picpus, Zgromadzenie Najświętszych Serc Jezusa i Maryi], pallotynki, pasjonistki, pasterki, paulinki, prezentki; LII/R – [Siostry] Św. Rodziny; LII/S – służebniczki, sercanki, Sługi Jezusa, Służki Maryi, Sacre Coeur, salezjanki, salwatorianki; LII/Sz – szarytki; LII/T – terezjanki; LII/U – Ubogich Panien, urszulanki; LII/W – wizytki, wspomożycielki, westiarki, „Wspólna Praca” [Siostry Wspólnej Pracy od Niepokalanej Maryi]; LII/Z – zmartwychwstanki; LIV – „Sodalicja Mariańska”; LV – „Caritas”; LVI – „Pax”; LVI/A – „Materiały ogólne dot. Pax”; LVI/B – „Materiały Biura »T«”; LVI/C – „Materiały Biura »W«”; LVI/D – „Materiały terenowe dot. Pax”; LVI/E – „Sprawy osobowe” (dossiers działaczy Pax w kolejności alfabetycznej); LVII – „Inne stowarzyszenia i ugrupowania katolickie i świeckie”; LVII/A – „Różne stowarzyszenia katolickie”; LVII/B – „Chyrowiacy” [absolwenci Zakładu Naukowo-Wychowawczego Jezuitów w Chyrowie]; LVII/C – „Klub Inteligencji Katolickiej”; LVII/D – „Komisja Księży przy ZBoWiD”; LVII/E – „Pisarze katoliccy, prasa katolicka”; LVII/F – „Działalność księży przy FJN, działalność aktywu członkowskiego FJN”; LVII/G – „Komisja intelektualistów katolickich przy PKOP”; LVII/H – „Bractwa i kółka różańcowe”; LVII/J – „Chrześcijański Związek Społeczny – Chrześcijańskie Towarzystwo Społeczne”; LX – „Świadkowie Jehowy”; LXI – „Różne wyznania nierzymskokatolickie”; LXI/A – „Adwentyści”; LXI/B – „Baptyści”; LXI/C – „Kościół Chrystusowy”; LXI/D – „Świecki Ruch Misyjny »Epifania«”; LXI/E – „Ewangelicy” (dot. Kościołów Ewangelicko-Augsburskiego, Ewangelicko-Reformowanego i pozostałych); LXI/F – „Badacze Pisma Świętego – Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego – Zrzeszenie Badaczy Biblii Świętej”; LXI/G – „Grekokatolicy”; LXI/H – „Mennonici, Muzułmański Związek Religijny w PRL”; LXI/J – „Metodyści”; LXI/K – „Mariawici”; LXI/L – „Wyznanie mojżeszowe”; LXI/Ł – „Polski Kościół Narodowy”; LXI/M – „Kościół Polsko-Katolicki”; LXI/N – „Kościół Prawosławny”; LXI/O – „Kościół Starokatolicki w Polsce”; Większa część akt z Zespołu „Kler” przetrwała w postaci mikrofilmów, pewna część zachowała się w oryginale, znacząca część dokumentacji z ostatniej dekady działalności Departamentu IV MSW została jednak zniszczona.