Subfonds

Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Toruniu 1983 - 1990

W skład województwa toruńskiego weszły: miasta: Toruń, Brodnica, Chełmno, Chełmża, Golub-Dobrzyń, Górzno, Grudziądz, Jabłonowo Pomorskie, Kowalewo Pomorskie, Łasin, Nowe Miasto Lubawskie, Radzyń Chełmiński i Wąbrzeźno, gminy: Biskupiec, Bobrowo, Brodnica, Brzozie, Chełmno, Chełmża, Ciechocin, Dębowa Łąka, Golub-Dobrzyń, Górzno, Grążawy, Grodziczno, Grudziądz, Gruta, Jabłonowo, Kijewo Królewskie, Kowalewo, Książki, Kurzętnik, Lisewo, Lubicz, Łasin, Łubianka, Łysomice, Nowe Miasto Lubawskie, Obrowo, Osiek, Papowo Biskupie, Płużnica, Radomin, Radzyń Chełmiński, Rogóźno, Stolno, Świecie nad Osą, Świedziebnia, Unisław, Wąbrzeźno, Wąpielsk, Wielka Nieszawka, Zbiczno i Zławieś Wielka (podstawa prawna: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, Dz.U.1975.17.92).

Ustawa o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie podległych mu organów z 14 lipca 1983 r. wprowadziła nowe nazwy jednostek terenowych, a mianowicie dotychczasowe Komendy Wojewódzkie MO kierowane przez komendantów wojewódzkich MO zostały zastąpione przez Wojewódzkie Urzędy Spraw Wewnętrznych z szefami WUSW na czele, Komendy Miejskie MO z komendantami miejskimi MO i Komisariaty MO z kierownikami natomiast zostały zamienione na Rejonowe (Miejskie) Urzędy Spraw Wewnętrznych z szefami RUSW na czele. Zmiany organizacyjne zostały wprowadzone w życie z dniem 1 sierpnia 1983 r. Poniżej przedstawiono strukturę organizacyjną Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Toruniu tuż po przeprowadzonej reorganizacji: Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych Toruń (kat. III): 1. Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych Brodnica (kat. V): Posterunki MO: Bobrowo, Górzno, Grążawy z siedzibą w Jastrzębiu, Jabłonowo, Osiek z siedzibą w Strzygach, Świedziebnia, Zbiczno, Posterunek Kolejowy Brodnica; 2. Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych Chełmno (kat. VI): Posterunki MO: Kijewo Królewskie, Lisewo, Papowo Biskupie, Stolno z siedzibą w Robakowie, Unisław; 3. Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych Golub-Dobrzyń (kat. VI): Posterunki MO w: Ciechocinie, Kowalewie Pomorskim, Radominie, Wąpielsku; 4. Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych Grudziądz (kat. IV): Posterunki MO: Gruta, Łasin, Rogóźno, Świecie nad Osą, Posterunek Wodny Grudziądz, Posterunek Kolejowy Grudziądz; 5. Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych Nowe Miasto Lubawskie (kat. VI): Posterunki MO: Biskupiec, Brzozie, Grodziczno; 6. Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych Toruń (kat. III): Komisariaty MO: I-IV Toruń, Chełmża, Komisariat Kolejowy Toruń; Posterunki MO: Lubicz, Łubianka, Łysomice, Obrowo, Wielka Nieszawka, Zławieś Wielka, Posterunek Wodny Toruń; 7. Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych Wąbrzeźno (kat. VI): Posterunki MO: Dębowa Łąka, Książki, Płużnica, Radzyń Chełmiński. Z dniem 1 stycznia 1984 r. na mocy decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych Wydział Łączności został wyłączony spod kompetencji zastępcy szefa WUSW ds. administracyjno-gospodarczych w Toruniu i został przekazany do pionu Służby Bezpieczeństwa. Zadania wydziału nie uległy jednak na skutek tej roszady żadnej zmianie. Również w styczniu (19 stycznia 1984 r.) powołano do istnienia specjalną komórkę Służby Bezpieczeństwa - Samodzielną Grupę Operacyjno-Śledczą, której głównym zadaniem było zwalczanie opozycji politycznej. Ponadto formalnie od dnia 15 grudnia 1984 r. (w rzeczywistości od stycznia 1985 r.) rozpoczął działalność trzyosobowy Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy. W 1985 r. powołano do życia komórkę organizacyjną Służby Bezpieczeństwa zajmującą się problematyką rolnictwa, leśnictwa i przemysłu drzewnego. Z dniem 1 stycznia 1985 r. została utworzona jedenastoosobowa Samodzielna Sekcja VI WUSW w Toruniu, która powstała na bazie trzech sekcji Wydziału IV. Sekcja ta została już z dniem 1 grudnia 1985 r. przekształcona w Wydział VI, choć stan etatowy nie uległ zmianie – nadal liczył 11 etatów. W dniu 1 grudnia 1988 r. utworzono szesnastoosobowy Inspektorat 2 Służby Bezpieczeństwa. W znacznej mierze kontynuował on zadania prowadzone dotychczas przez Samodzielną Grupę Operacyjno-Śledczą SB WUSW w Toruniu. Rok 1989 i dokonujące się zmiany w sytuacji politycznej w kraju, związane z rozmowami przedstawicieli władz z opozycją i klęską strony partyjno-rządowej w wyborach czerwcowych, spowodowały pilną konieczność ograniczenia działań policji politycznej. Temu służyły dokonane w tym czasie reorganizacje. Preludium do nich stała się likwidacja pionu „W” zajmującego się kontrolą przesyłek pocztowych. W Toruniu z dniem 16 czerwca 1989 r. zlikwidowano dwudziestoosobowy Wydział „W”, którego zadania zostały przejęte przez nowoutworzoną trzyosobową Grupę ds. Obrotu w Komunikacji Wydziału II WUSW w Toruniu. Kolejna reorganizacja została przeprowadzona na podstawie zarządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych nr 075/89 z 24 sierpnia 1989 r. i polegała na rozwiązaniu sześciu pionów operacyjnych Służby Bezpieczeństwa MSW: Departamentu III, IV, V, VI, Inspektoratu Ochrony Przemysłu i Biura Studiów. Dotychczasowy Departament III został zastąpiony przez Departament Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa; dotychczasowy Departament IV i Biuro Studiów zastąpił Departament Studiów i Analiz, natomiast zakres zadań dotychczasowych Departamentów: V, VI i Inspektoratu Ochrony Przemysłu przejął Departament Ochrony Gospodarki. W toruńskim WUSW z dniem 1 listopada 1989 r. zlikwidowano dwudziestopięcioosobowy Wydział III, czternastoosobowy Wydział IV, dwudziestodwuosobowy Wydział V, jedenastoosobowy Wydział VI, szesnastoosobowy Inspektorat 2, jednoosobowy Inspektorat Analityczno-Informacyjny Zastępcy Szefa WUSW ds. SB oraz czteroosobowy Inspektorat Ochrony Przemysłu. Jednostki te zostały zastąpione przez: dwudziestojednoosobowy Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, dwudziestotrzyosobowy Wydział Ochrony Gospodarki oraz dwudziestodwuosobowy Wydział Studiów i Analiz. Zmiany organizacyjne objęły również jednostki Służby Bezpieczeństwa w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych: – RUSW Toruń: zlikwidowano Wydział III – 16 stanowisk, Referat IV – 5 stanowisk, Wydział V – 16 stanowisk, Referat VI – 6 stanowisk. Utworzono Sekcję SB – 11 stanowisk; – RUSW Grudziądz: zlikwidowano Referat III – 5 stanowisk, Grupę IV – 2 stanowiska, Sekcję V – 11 stanowisk i Referat VI – 5 stanowisk. Utworzono Sekcję SB –15 stanowisk; – RUSW Brodnica: zlikwidowano Grupę III – 2 stanowiska, Grupę IV – 1 stanowisko, Grupę V – 2 stanowiska i Grupę VI – 2 stanowiska. Utworzono Referat SB – 5 stanowisk; – RUSW Chełmno: zlikwidowano Grupę III – 2 stanowiska, Grupę IV – 1 stanowiska, Grupę V – 3 stanowiska, Grupę VI – 2 stanowiska. Utworzono Referat SB – 5 stanowisk; – RUSW Golub-Dobrzyń: zlikwidowano Grupę III – 1 stanowisko, Grupę IV – 1 stanowisko, Grupę VI – 1 stanowisko. Utworzono Grupę SB – 3 stanowiska; – RUSW Nowe Miasto Lubawskie: zlikwidowano Grupy III, IV, V, VI – każda po 1 stanowisku. Utworzono Grupę SB – 4 stanowiska; – RUSW Wąbrzeźno: zlikwidowano Grupy III, IV, V, VI – każda po 1 stanowisku. Utworzono Grupę SB – 4 stanowiska. Kolejna reorganizacja dotyczyła komórek zajmujących się wywiadem i kontrwywiadem i została wprowadzona z dniem 30 listopada 1989 r. Zlikwidowano wówczas stanowisko starszego inspektora przy Zastępcy Szefa WUSW ds. SB i utworzono czteroosobowy Inspektorat I SB (kierownik Inspektoratu, 2 starszych inspektorów przy Zastępcy Szefa WUSW ds. SB i 1 starszy inspektor). Natomiast w pionie kontrwywiadowczym zlikwidowano cztery stanowiska w Wydziale II oraz cały pięcioosobowy Referat II RUSW w Toruniu. We wszystkich rejonowych urzędach spraw wewnętrznych zlikwidowano w tym czasie również sekretariaty SB (łącznie 10 stanowisk). 1 lutego 1990 r. zlikwidowano wszystkie komórki (sekcje, referaty i grupy) Służby Bezpieczeństwa w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych. Oznaczało to likwidację 29 stanowisk w RUSW w Grudziądzu, 12 stanowisk w RUSW w Toruniu, 8 stanowisk w RUSW w Brodnicy, 8 stanowisk w RUSW w Chełmnie, 6 stanowisk w RUSW w Golubiu-Dobrzyniu, 7 stanowisk w RUSW w Nowym Mieście Lubawskim i 7 stanowisk w RUSW w Wąbrzeźnie. Redukcji uległy również 4 stanowiska w Wydziale Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, 5 stanowisk w Wydziale Studiów i Analiz oraz 4 w Wydziale II WUSW w Toruniu. Ponadto z dniem 1 lutego 1990 r. Wydział Łączności ponownie został przekazany pod nadzór Zastępcy Szefa WUSW ds. Administracyjno-Gospodarczych, co oznaczało powrót do sytuacji sprzed 1 stycznia 1984 r. W dniu 15 marca 1990 r. zlikwidowano natomiast trzyosobowy Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy. Wejście w życie w dniu 10 maja 1990 r. ustawy o Policji i ustawy o Urzędzie Ochrony Państwa (obie z 6 kwietnia 1990 r.) oznaczało zakończenie działalności Służby Bezpieczeństwa w Polsce. Tego samego dnia Minister Spraw Wewnętrznych wydał Zarządzenie nr 043/90 o zaprzestaniu działalności przez Służbę Bezpieczeństwa. Przez kolejne niespełna trzy miesiące trwał proces likwidacji i przejmowania pozostałych środków pracy po byłej SB i przekazywania ich do tworzącej się Policji oraz Urzędu Ochrony Państwa. Rozpoczęły również prace Wojewódzkie Komisje Kwalifikacyjne dla byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Ich zadaniem była weryfikacja tych spośród byłych funkcjonariuszy SB, którzy wyrazili chęć pracy w nowych strukturach policyjnych. Wszyscy pozostający w służbie funkcjonariusze byłej Służby Bezpieczeństwa zostali zwolnieni z dniem 31 lipca 1990 r. i również z tą datą zakończył działalność Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Toruniu, który został zastąpiony przez Komendę Wojewódzką Policji w Toruniu. Zasady archiwizowania akt regulowało Zarządzenie nr 034/74 Ministra spraw Wewnętrznych z dnia 10 maja 1974 roku w sprawie postępowania z aktami w resorcie spraw wewnętrznych oraz będące jego nowelizacją Zarządzenie nr 030/79 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 lipca 1979 roku zmieniające zarządzenie w sprawie zasad i sposobu postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. Dalsze regulacje w tym zakresie wprowadziło Zarządzenie nr 049/85 MSW z dnia 8 lipca 1985 r. w sprawie organizacji i zasad postępowania z materiałami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. Do wydziałów „C” WUSW przekazywana była dokumentacja posiadająca kategorię powyżej „B-5” z rejonowych, miejskich urzędów spraw wewnętrznych, komisariatów i posterunków Milicji Obywatelskiej oraz akta tajnych współpracowników Wojskowej Służby Wewnętrznej. Współpracę z Wojskową Służbą Wewnętrzną w tym zakresie regulowało porozumienie pomiędzy Szefostwem WSW a Służbą Bezpieczeństwa podpisane 17 listopada 1981 r. Zgromadzony w Wydziale „C” zasób w zasadzie nie był opracowywany pod względem archiwalnym mimo, iż § 8 Zarządzenia nr 049/85 mówił o obowiązku opracowania materiałów archiwalnych zgodnie z zasadami archiwistyki. Dokumentację ewidencjonowano w inwentarzach archiwalnych, sporządzano karty rejestracyjne i skorowidzowe dotyczące osób, zdarzeń i zagadnień oraz dokonywano krótkiego streszczenia i charakterystyki głównych figurantów sprawy. Do tak opracowanej teczki dołączano notatkę informacyjną, zawierającą streszczenie sprawy, wymieniano w niej również jakiego rodzaju karty ewidencyjne i skorowidzowe zostały wypełnione na poszczególne osoby przechodzące w sprawie. Dokumentacja została uporządkowana wg inwentarzy archiwalnych i nadanych im numerów inwentarza w Wydziale „C”, z zachowaniem oznaczenia podserii cyframi rzymskimi.: I - akta osobowych źródeł informacji, II – akta rozpracowań operacyjnych, III – akta postępowań przygotowawczych, IV – akta obiektowe, V – akta osobowe funkcjonariuszy SB, VI – akta osobowe funkcjonariuszy MO, VII – akta osobowe pracowników cywilnych. Akta administracyjne - przepisy i dokumenty jednostek organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych wytworzone w związku z ich działalnością - usystematyzowano wg komórek organizacyjnych / wydziałów Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Toruniu i podległych mu rejonowych urzędów spraw wewnętrznych w: Brodnicy, Chełmnie, Golubiu-Dobrzyniu, Grudziądzu, Nowym Mieście Lubawskim, Toruniu i Wąbrzeźnie. W grupie akt administracyjnych znalazły się zaliczone w instrukcji do materiałów operacyjnych wytyczne, korespondencja i zarządzenia dotyczące pracy operacyjnej, z uwagi na ich wcześniejsze tam usytuowanie. Podobny układ zastosowano w stosunku do materiałów o charakterze obronnym posiłkując się wewnętrzną strukturą twórcy akt. Akta obronne to wszelkie materiały związane z przygotowaniem do działań na wypadek zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny.