Subfonds

Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Lesznie 1983 - 1990

W ślad za uchwaleniem 14 lipca 1983 r. ustawy o urzędzie ministra spraw wewnętrznych od 1 sierpnia 1983 r. wprowadzono zmiany w nomenklaturze zmieniając nazwę Komenda Wojewódzka MO w Lesznie na Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Lesznie. Pociągało to za sobą zmianę nazewnictwa komórek i stanowisk. Dodatkowo komendy miejskie w: Kościanie, Lesznie, Gostyniu, Górze, Rawiczu i we Wschowie przemianowano na rejonowe urzędy spraw wewnętrznych (rozkaz organizacyjny szefa WUSW w Lesznie nr 016/LE/83; zarządzenie organizacyjne MSW nr 0153/Org. z 27 lipca 1983 r.). Struktura SB wówczas przedstawiała się następująco: WUSW w Lesznie – szef wojewódzkiego urzędu, – zastępca szefa wojewódzkiego urzędu ds. SB, – zastępca szefa wojewódzkiego urzędu ds. MO, – zastępca szefa wojewódzkiego urzędu ds. administracyjno-gospodarczych, – zastępca szefa wojewódzkiego urzędu ds. polityczno-wychowawczych, – starszy inspektor przy zastępcy szefa wojewódzkiego urzędu ds. SB, – starszy inspektor Inspektoratu zastępcy szefa wojewódzkiego urzędu ds. SB, – Inspektorat Analityczno-Informacyjny zastępcy szefa wojewódzkiego urzędu ds. SB. – Wydział II, – Wydział III, – Wydział IV, – Wydział V, – Samodzielna Sekcja „A”, – Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego, – Wydział Śledczy, – Wydział Paszportów, – Wydział Inspekcji, RUSW – szef rejonowego urzędu – zastępca szefa rejonowego urzędu ds. SB – Grupa III SB – Grupa IV SB – Grupa V SB – Grupa Paszportów SB W grudniu 1983 r. Minister Spraw Wewnętrznych Czesław Kiszczak wydał Zarządzenie Organizacyjne nr 098/83, w myśl którego służbie zabezpieczenia operacyjnego podporządkowano m.in. Zarząd Łączności, powodując w początkach 1984 r. faktyczne włączenie Wydziałów Łączności w struktury pionu SB poszczególnych WUSW. Do lipca 1984 r. przeprowadzano rozbudowę pionu MO w urzędach rejonowych. Dopiero 1 lipca 1984 r. ustalono liczbę etatów dla poszczególnych jednostek: – 568 etatów dla WUSW w Lesznie, – 176 etatów dla RUSW w Lesznie, – 188 etatów dla RUSW w Gostyniu, – 118 etatów dla RUSW w Górze, – 158 etatów dla RUSW w Kościanie, – 175 etatów dla RUSW w Rawiczu, – 117 etatów dla RUSW we Wschowie (zarządzenie organizacyjne MSW nr 0016/M/Org. z 15 marca 1984 r.). Razem 1500 etatów. Rozkazem szefa WUSW w Lesznie 15 grudnia 1984 r. powołano, wchodzący w skład Kierownictwa WUSW, Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy (rozkaz organizacyjny szefa WUSW w Lesznie nr 01/LE/85 z 8 stycznia 1985 r.; zarządzenie organizacyjne MSW nr 0130/Org. z 27 grudnia 1984 r.). Od 1 stycznia 1985 r. z funkcjonariuszy Wydziału III, Wydziału IV i Wydziału V utworzono Wydział VI. W rejonowych urzędach w Kościanie, Gostyniu, Rawiczu utworzono Referaty VI natomiast w rejonowych urzędach w Górze i we Wschowie odpowiednio Grupę VI (rozkaz organizacyjny szefa WUSW w Lesznie nr 02/LE/85 z 1 lutego 1985; zarządzenie organizacyjne MSW nr 024/Org. z 23 stycznia 1985 r.). W urzędach rejonowych utworzono też sekretariaty SB (rozkaz organizacyjny szefa WUSW w Lesznie nr 09/LE/85 z 30 maja 1985 r.). 1 grudnia 1985 r. zastępca naczelnika Wydziału Łączności został formalnie włączony do Kierownictwa WUSW w Lesznie a 15 lutego 1986 r. przy Kierownictwie ulokowano Sekretarza KZ PZPR (rozkaz organizacyjny szefa WUSW w Lesznie nr 04/LE/86 z 25 lutego 1986 r.). Od 16 czerwca 1989 r., z Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego wyłączono Sekcję „W”. Jednocześnie w Wydziale II utworzono Grupę ds. Obrotu w Komunikacji, do której skierowano część pracowników likwidowanej Sekcji „W”. Pozostali zostali włączeni do SB w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych (rozkaz organizacyjny szefa WUSW w Lesznie nr 05/LE/89 z 16 czerwca 1989 r.; zarządzenie organizacyjne MSW nr 0116/Org. z 30 maja 1989 r.). Od 1 listopada 1989 r. w WUSW w Lesznie zlikwidowano w całości Wydział III, Wydział IV, Wydział V, Wydział VI, Inspektorat Analityczno-Informacyjny zastępcy szefa WUSW oraz stanowisko starszego inspektora ds. ochrony przemysłu z Zespołu Stanowisk Samodzielnych Wydziału Inspekcji. W ich miejsce utworzono natomiast: – Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, – Wydział Ochrony Gospodarki, – Wydział Studiów i Analiz. W Rejonowych Urzędach Spraw Wewnętrznych zlikwidowano Grupę III, Grupę IV, Grupę V i Grupę VI (Referat VI) powołując w ich miejsce: Referat SB (rozkaz organizacyjny szefa WUSW w Lesznie nr 13/LE/89 z 29 listopada 1989 r.; zarządzenie organizacyjne MSW nr 0513/Org. z 17 listopada 1989 r.). Struktura WUSW w Lesznie po zmianach: – Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy – Wydział II, – Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, – Wydział Ochrony Gospodarki, – Wydział Studiów i Analiz, – Wydział Śledczy, – Samodzielna Sekcja „A”, – Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego, – Wydział Paszportów, – Wydział Inspekcji, w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych – Referat SB. 22 listopada 1989 r. w WUSW w Lesznie zlikwidowano stanowisko zastępcy szefa wojewódzkiego urzędu ds. polityczno-wychowawczych. Likwidacji uległ również Wydział Polityczno-Wychowawczy. W RUSW zlikwidowano stanowiska zastępców szefa rejonowego urzędu (Rozkaz organizacyjny szefa WUSW w Lesznie nr 01/LE/90, 31 stycznia 1990 r., k. 4–9; AIPN Po, 0265/66/14, Zarządzenie organizacyjne MSW nr 055/Org., 13 stycznia 1990 r.). 16 grudnia 1989 r. rozkazem szefa WUSW w Lesznie nr 15/LE/89 z Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego wyłączono Grupy „B” i „T”. Podporządkowano je odpowiednio Wydziałom „B” i „T” WUSW w Poznaniu. Grupy miały nadal wykonywać zadania na rzecz WUSW, w których stacjonowały, lecz ich formalna podległość była już inna (zarządzenie organizacyjne MSW nr 0615/Org. z 15 grudnia 1989 r.). W tym dniu rozwiązano całkowicie Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego organizując w zamian Wydział „C” WUSW w Lesznie (rozkaz organizacyjny szefa WUSW w Lesznie nr 15/LE/89 z 29 grudnia 1989 r.). 1 lutego 1990 r. zmniejszono stany zatrudnienia w Wydziale Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, Wydziale Ochrony Gospodarki, Wydziale Studiów i Analiz. Zlikwidowano też od 11 do 12 etatów SB w każdym z RUSW (rozkaz organizacyjny szefa WUSW w Lesznie nr 04/LE/90 z 21 lutego 1990 r.; zarządzenie organizacyjne MSW nr 0188/Org. z 13 II 1990 r.). W tym samym dniu zlikwidowano Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy a Samodzielną Sekcję „A” przemianowano na Samodzielną Sekcję Szyfrów (rozkaz organizacyjny szefa WUSW w Lesznie nr 05/LE/90 z 28 marca 1990 r.). 15 marca 1990 r. zlikwidowano stanowisko sekretarza KZ PZPR przy kierownictwie WUSW (rozkaz organizacyjny szefa WUSW w Lesznie nr 06/LE/90 z 19 kwietnia 1990 r.; zarządzenie organizacyjne MSW nr 0288/Org. z 5 czerwca 1990 r.). Przywołane powyżej zarządzenia Komendanta Wojewódzkiego MO oraz zarządzenia szefa WUSW w Lesznie nakreśliły strukturę jednostki. Sama jednostka realizowała kompetencje MSW w zakresie przysługującym organom bezpieczeństwa na obszarze województwa. Obowiązywały wydane w centrali przepisy regulujące prace operacyjne, administracyjne, kancelaryjne i wewnątrzorganizacyjne. W okresie funkcjonowania jednostki obowiązywało zarządzenie nr 006/70 Ministra Spraw Wewnętrznych z 1 lutego 1970 r. w sprawie pracy operacyjnej służby bezpieczeństwa resortu spraw wewnętrznych, które zmieniono w 1989 r. zarządzeniem nr 00102 Ministra Spraw Wewnętrznych z 9 grudnia 1989 r. w sprawie zasad działalności operacyjnej Służby Bezpieczeństwa. Kompetencje kancelaryjne regulowało zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych nr 09/75 z dnia 5 lutego 1975 r. w sprawie zasad pracy kancelaryjnej w resorcie spraw wewnętrznych. W zakresie postępowania z dokumentacją archiwalną obowiązywały: zarządzenie nr 034/74 Ministra Spraw Wewnętrznych z 10 maja 1974 r. w sprawie postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych wraz z zarządzeniem je zmieniającym Ministra Spraw Wewnętrznych nr 030/79 oraz zarządzenie nr 049/85 Ministra Spraw Wewnętrznych z 8 lipca 1985 r. w sprawie organizacji i zasad postępowania z materiałami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. Uprawnienia administracyjne wynikły z ustawy z dnia 13 listopada 1956 r. o zmianie organizacji naczelnych organów administracji publicznej w zakresie bezpieczeństwa publicznego oraz zmieniającej ją ustawy z 14 lipca 1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie działania podległych mu organów oraz przepisów wykonawczych: Rady Ministrów z 18 sierpnia 1983 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych, rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych z 6 stycznia 1984 r. w sprawie zasad i trybu zatrzymywania, kontroli osobistej, przeglądania zawartości bagaży oraz sprawdzania ładunku osób naruszających lub zagrażających porządkowi i bezpieczeństwu publicznemu, rozporządzenia Rady Ministrów z 6 stycznia 1984 r. w sprawie warunków użycia środków przymusu bezpośredniego przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej, rozporządzenia Rady Ministrów z 6 stycznia 1984 r. w sprawie warunków użycia broni palnej przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej, rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych z 21 marca 1989 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie użycia środków przymusu bezpośredniego przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych z 22 września 1989 r. zmieniającego rozporządzenia w sprawie zasad i trybu zatrzymywania, kontroli osobistej, przeglądania bagaży oraz sprawdzania ładunku osób naruszających lub zagrażających porządkowi i bezpieczeństwu publicznemu. Kwestie archiwalne regulowała instrukcja w sprawie zasad i sposobu postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych z 1974 r., w myśl której przekazane akta ewidencjonowano w inwentarzu, oddzielnie dla każdego rodzaju akt (operacyjne, osobowe i administracyjne) oraz odrębnie dla akt MO jak również WOP. Do ewidencji akt administracyjnych służył rejestr spisów akt przekazanych. Pogrupowanym w serie (I–IX) aktom nadawano kategorie archiwalne: „A” dla materiałów posiadających trwałe znaczenie, nie podlegające brakowaniu i „B” dla materiałów posiadających znaczenie czasowe, które brakowano po upływie określonego okresu przechowywania (1, 2, 3, 5, 7, 10, 12, 15, 20, 25, 30, 50 lat). Dodatkowo na podstawie akt agenturalnych tworzono skorowidze tematyczne (np. pseudonimów, przynależności państwowej, zagadnień, znajomości języków, mniejszości narodowych, zawodów, adresów, zainteresowań) a na podstawie akt operacyjnych, obiektowych i agenturalnych tworzono karty tematyczne i skorowidze zagadnieniowe. Ponadto dane wszystkich osób, którymi się interesowano, umieszczano w kartotece ogólno-informacyjnej. Należy zwrócić uwagę, że opracowywanie akt, zgodnie z obowiązującym normatywem, nie polegało, jak w przypadku metodyki archiwalnej, na porządkowywaniu zespołu a następnie nakreśleniu inwentarza, lecz na sporządzeniu analizy zagadnienia pod kątem przydatności dla resortu. Nakreślone powyżej ogólne zasady zostały w 1985 r. nieco zmodyfikowane. Wprowadzono nowe zarządzenie, które oprócz spraw operacyjnych, osobowych i administracyjnych wprowadzało pojęcie akt o charakterze obronnym. Ponadto, w odróżnieniu od dotychczasowej instrukcji, nowe regulacje precyzowały metodykę archiwalną, nakazując opracowywanie akt zgodnie z jej zasadami. Dotychczasowe pojęcie opracowywania zostało nazywane pracą analityczną. Powołano nową kategorię archiwalną „BC” dla akt przeznaczonych do brakowania po całkowitym wykorzystaniu, a oznaczenie archiwaliów symbolem I/I/III/IV-m rozszerzono na szefostwo WSW MON oraz WSW jednostek wojskowych podległych MSW. Wraz z likwidacją wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych, a w tym urzędu w Lesznie, tzw. sejm kontraktowy powołał do życia Urząd Ochrony Państwa, który przejął część zasobu byłego WUSW. Sejm trzeciej kadencji ustawowo zobowiązał UOP do przekazania dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek organów bezpieczeństwa państwa wytworzonych i gromadzonych do roku 1990 Instytutowi Pamięci Narodowej. Realizacja tego przepisu nastąpiła w okresie od 20 września 2001 r. do 4 czerwca 2002 r. Po rozwiązaniu UOP i utworzeniu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego proces przekazywania akt kontynuowano w okresie od 21 października 2002 r. do 13 maja 2005 r. Archiwalia przekazała, będąca również spadkobiercą WUSW w Lesznie, Komenda Wojewódzka Policji w Poznaniu. Miało to miejsce w dniach od 7 lutego 2002 r. do 28 kwietnia 2010 r. Materiały przekazały również: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (20 listopada 2007 r.), Lubuski Oddział Straży Granicznej (17 grudnia 2004 r.) i Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu (6 kwietnia 2005 r.). Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Lesznie jednostka, funkcjonująca w oparciu o dotychczasowa strukturę KWMO, kontynuowała proces tworzenia oraz archiwizacji zasobu aż do chwili likwidacji w 1990 r. Także jednostki terenowe zobligowane zostały do przekazywania Sekcjom „C” WZO materiałów powyżej kategorii „B-5”. Przyjmując, że nazwę zasobu stanowić będzie nazwa ostatniej instytucji tworzącej zasób a więc Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Lesznie. Terytorialnie zespół będzie dotyczył obszaru województwa leszczyńskiego w granicach z lat 1975–1990. Zachowane, w stanie dobrym, materiały sporządzono w języku polskim, choć sporadycznie, w materiałach Wydziału II, zdarzają się dokumenty w języku niemieckim, angielskim czy rosyjskim. Większość akt zachowała się w formie papierowej (teczki, księgi), w drugiej kolejności w postaci mikrofilmów. Zasób tworzą też takie formy jak fotografie, stemple czy, przechowywane na nośniku elektronicznym skany. Akta w formie poszytów, przesznurowane tasiemką, przechowywane są w oddzielnych teczkach, natomiast część w postaci ksiąg oraz tzw. Luzów. Specyfika działań wykonywanych przez organy bezpieczeństwa oraz organy porządku publicznego powodowała, że ogromna część wytworzonych przez nie dokumentów została opatrzona klauzulą niejawności. Zdjęcie tych klauzul nastąpiło na mocy ustawy z dnia 22 stycznia 1999 roku, której skutki, w tym zakresie, wchodziły w życie w początkach 2002 r. W konsekwencji zdecydowana większość teczek stała się jawna. Jednostki archiwalne, zawierające dokumenty, odnośnie do których, utrzymano klauzule niejawności, zostały w inwentarzu uwzględnione a ich ewentualne udostępnianie odbywać się będzie w oparciu o odrębne przepisy. Zasób WUSW stanowią: akta agentury (I), de facto zawierają teczki personalne zarówno kandydatów (wokół których czynione były dopiero starania w zakresie pozyskania), jak i samej agentury, akta spraw (II) wszystkich rodzajów, akt śledczych (III), akta spraw obiektowych (IV). Akta osobowe funkcjonariuszy dzieliły się na akta funkcjonariuszy SB (V), funkcjonariuszy MO (VI) oraz akta osobowe pracowników cywilnych (VII). Nie obejmują one zbioru dotyczącego ORMO, która podlegała PZPR. Akta administracyjne ułożone są według komórek organizacyjnych wchodzących w skład organów SB, stanowiących jednocześnie podserie wydzielanego zespołu archiwalnego. Do tych zalicza się rejestry paszportowe oraz kartoteki.