Subfonds

Komenda Wojewódzka Milicji Obywatelskiej w Szczecinie 1954 - 1983

W granicach byłego województwa szczecińskiego określonych w latach 1950 i 1975.

Na mocy ustawy Sejmu PRL z dn. 13 listopada 1956 r. o zmianie organizacji naczelnych organów administracji publicznej w zakresie bezpieczeństwa publicznego (Dz.U. PRL 1956, nr 54, poz. 241) likwidacji uległ dotychczas działający Wojewódzki Urząd ds. Bezpieczeństwa w Szczecinie. Jego kadry oraz majątek zostały połączone z funkcjonującą Komendą Wojewódzką Milicji Obywatelskiej w Szczecinie. W ramach jednego urzędu utworzono piony milicyjny i Służby Bezpieczeństwa. Pierwszym szczegółowym aktem prawnym formującym strukturę pionu SB KWMO w Szczecinie był rozkaz organizacyjny nr 026/Org. Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 27 grudnia 1956 r. Na jego podstawie oraz na podstawie rozkazu organizacyjnego nr 07/Sz/57 z dnia 6 marca 1957 r. sformowano: Kierownictwo, Inspektorat Kierownictwa (odpowiedzialny za kontrolę w jednostkach służby bezpieczeństwa), Samodzielną Grupę Specjalną (funkcje wywiadowcze oraz kontrola obywateli polskich i środowisk emigracyjnych poza granicami kraju), Wydział II (działania kontrwywiadowcze oraz kontrola obywateli polskich utrzymujących kontakt z cudzoziemcami), Wydział III (praca operacyjna wymierzona w opozycję), Samodzielną Sekcję „A” (zapewniała łączność szyfrową), Wydział „B” (obserwacja), Wydział Ewidencji Operacyjnej (ewidencja operacyjna wraz z archiwum, od 1960 r. funkcjonował jako Wydział „C”), Wydział „T” (technika operacyjna polegająca m.in. na instalacji i eksploatacji podsłuchów telefonicznych czy podsłuchów pomieszczeń), Samodzielną Sekcję „W” (kontrola korespondencji) i Samodzielną Sekcję Śledczą (funkcje śledcze). Na podstawie tych samych normatywów na terenie b. województwa szczecińskiego utworzono w ramach Komend Powiatowych Milicji Obywatelskiej Referaty ds. Bezpieczeństwa, które były umiejscowione w Chojnie, Choszcznie, Goleniowie, Gryficach, Gryfinie, Kamieniu Pomorskim, Łobzie, Myśliborzu, Nowogardzie, Pyrzycach, Stargardzie Szczecińskim, Szczecinie i w Wolinie. Struktura SB funkcjonująca w ramach KWMO w Szczecinie ulegała w późniejszych latach reorganizacji i przekształceniom. W roku 1960 pojawia się Samodzielna Sekcja Rejestracji Cudzoziemców (zajmująca się opiniowaniem wniosków wizowych, ewidencjonowaniem i dokumentowaniem pobytu cudzoziemców na podległym terenie), a dwa lata później Samodzielna Sekcja Ogólno-Organizacyjna SB (odpowiednik Wydziału Ogólnego dla pionu SB), Samodzielna Sekcja Kadr i Szkolenia SB (odpowiednik Wydziału Kadr i Szkolenia dla pionu SB), oraz wyodrębniona z części struktur Wydziału III Samodzielna Sekcja IV (odpowiedzialną za pracę operacyjną wymierzoną w kościół katolicki oraz inne kościoły i związki wyznaniowe; od 1967 jako Wydział IV). W roku 1964 pojawia się w pionie SB Samodzielna Sekcja Paszportów, która po kilkukrotnej zmianie w kolejnych latach nazwy ostatecznie w 1975 r. przyjmuje nazwę Wydział Paszportów. W roku 1965 pojawia się funkcjonujący w ramach pionu SB KWMO do roku 1972 Wydział Kontroli Ruchu Granicznego. Powstanie tej komórki ma związek z podporządkowaniem WOP Ministerstwu Obrony Narodowej. W tym samym roku struktura SB poszerza się także o Samodzielną Stację „P” (radionamierzanie, nasłuch radiowy. Od 1986 r. funkcjonowała jako Wydział Radiokontrwywiadu). Z dniem 1 czerwca 1975 r. na podstawie ustawy „o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych” (Dz.U. 1975, Nr 16, poz. 91) wprowadzono reformę administracyjną, polegała ona m.in. na likwidacji powiatów oraz utworzeniu 49 województw w miejsce dotychczasowych 17. Reforma ta wpłynęła na zmianę kształtu terytorium województwa szczecińskiego, aczkolwiek zmiany w przypadku tego województwa nie były zbyt duże. Województwo pomniejszyło się o tereny b. powiatów choszczeńskiego, myśliborskiego i część b. powiatu chojeński, które weszły w skład nowoutworzonego województwa gorzowskiego. Po reformie administracyjnej z roku 1975 na mocy zarządzenia organizacyjnego nr 0107/Org. Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 11 czerwca 1975 zreorganizowano także strukturę wewnętrzną pionu SB KWMO w Szczecinie, od tego czasu posiadał on następujące komórki organizacyjne: Inspektorat Analityczno-Informacyjny (odpowiedzialny za opracowywanie analiz, planów działania oraz informacji dziennych i okresowych), Wydział II, Wydział III, Wydział IV, Samodzielną Sekcję „A”, Wydział „B”, Wydział „C”, Wydział „T”, Wydział „W”, Wydział Śledczy, Wydział Paszportów i Samodzielną Stację „P”. Likwidacji uległy Referaty ds. Bezpieczeństwa usytuowane dotychczas w Komendach Powiatowych. W ten sposób struktury SB zostały wycofane z terenu województwa i zlokalizowane w ramach pionu SB KWMO w Szczecinie, wyłomem od tej zasady stała się organizacja Grup Operacyjnych funkcjonujących na terenie b. województwa szczecińskiego, a będących przedłużeniem struktur niektórych wydziałów funkcjonujących w KWMO. Ponadto w jednostkach znajdujących się poza Służbą Bezpieczeństwa znajdowały się stanowiska bądź komórki pracujące dla pionu bezpieczeństwa. Przykładem może tu być Zespół ds. SB podporządkowany Wydziałowi Inspekcji, który przejął kompetencje istniejącego wcześniej Inspektoratu Kierownictwa SB. Podobnie wyglądała sytuacja z Wydziałem Ogólnym, od roku 1967 w podległej mu Sekcji Informacji, Sprawozdawczości i Statystyki znajdowały się stanowiska pracujące na rzecz Służby Bezpieczeństwa. Na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w. Wydział III SB stał się komórką organizacyjną, która dała kadry pod organizację nowych jednostek takich jak: Wydział IIIA utworzony w 1979 r. (od 1981 r. jako Wydział V) odpowiedzialny za pracę operacyjną wymierzoną w środowiska robotnicze, zakłady pracy oraz Wydział III-1 funkcjonujący od 1982 r. i zajmujący się działaniami operacyjnymi skierowanymi wobec środowisk naukowych, studenckich, nauczycielskich i młodzieży szkolnej. W roku 1981 pojawia się w strukturze Inspektorat I odpowiedzialny za zadania wywiadowcze. W marcu 1983 r., na podstawie rozkazu organizacyjnego nr 06/Sz/83 Komendanta Wojewódzkiego MO w Szczecinie z dnia 23 marca 1983 r., będącego bezpośrednią konsekwencją wydanego zarządzenia organizacyjnego Ministra Spraw Wewnętrznych nr 086/Org z dnia 14 marca 1983 r. utworzono w Komendach Miejskich MO w Stargardzie Szczecińskim i Świnoujściu oraz w Komisariatach MO w Goleniowie, Gryficach, Gryfinie, Kamieniu Pomorskim, Policach i Pyrzycach struktury Służby Bezpieczeństwa. Struktury te zostały kilka miesięcy później przejęte przez Rejonowe Urzędy Spraw Wewnętrznych. Rodzaje dokumentacji znajdującej się w podzespole Komenda Wojewódzka Milicji Obywatelskiej w Szczecinie: akty normatywne ministra spraw wewnętrznych, komendanta głównego MO, szefów poszczególnych departamentów w MSW, szefa WUSW oraz akty wewnętrznego zarządzania kierowników podległych mu jednostek, rozkazy organizacyjne, etaty, rozkazy personalne, zakresy czynności poszczególnych komórek i jednostek organizacyjnych, zestawienia statystyczne, sprawozdania i plany, analizy zbiorcze, biuletyny informacyjne, oceny i analizy stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie województwa, informacje dotyczące zagrożeń społeczno-politycznych, materiały dotyczące zabezpieczeń przedsięwzięć i wydarzeń, protokoły kontroli, zalecenia pokontrolne, protokoły z narad i odpraw służbowych, dzienniki kancelaryjne prowadzone dla dokumentacji jawnej i niejawnej, dzienniki podawcze, skorowidze do dzienników, rejestry przesyłek pocztowych, zapotrzebowania komórek, protokoły zdawczo-odbiorcze komórek i ich ogniw, spisy i protokoły zdawczo-odbiorcze akt przekazanych do archiwum, protokoły brakowania akt, pomoce ewidencyjne, dokumentacja funduszu „O”, korespondencja będąca wynikiem realizacji pracy operacyjnej przez poszczególne komórki, meldunki informacyjne, szyfrogramy, księgi ewidencji uzbrojenia i sprzętu technicznego, księgi dowodów rzeczowych, rejestry śledztw i dochodzeń, książki wydarzeń i zatrzymań, książki kontroli osób zatrzymanych, listy obecności, wnioski urlopowe, zwolnienia lekarskie, zestawienia wypłat ekwiwalentów, plany szkoleń, wydawnictwa resortowe i szkoleniowe. Materiały obronne w tym zespole stanowią w większości materiały wytworzone w toku postępowań mających na celu dopuszczenie do prac obronnych stanowiących tajemnicę państwową, plany i mapy mobilizacyjno-obronne, plany ewakuacyjne, zapotrzebowania poszczególnych komórek na wypadek zagrożenia, przydziały mobilizacyjne, normatywy przygotowywane na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa. Pod względem formy materiały archiwalne zachowały się w postaci dokumentacji aktowej (poszyty, księgi, druki zwarte, kartoteki), dokumentacji fotograficznej, kartograficznej, w postaci mikrofisz (zarówno jacketów jak i diazo) oraz nagrań.