Zespół / zbiór

Komisja Likwidacyjna Okręgu Lubelskiego Batalionów Chłopskich

Krasnystaw (Lubelszczyzna)

Wiosną 1945 r. wobec zmiany sytuacji militarnej i politycznej na ziemiach polskich, przywódcy podziemnego ruchu ludowego zdecydowali się zakończyć działalność konspiracyjną i rozformować Bataliony Chłopskie. Wyznaczona na 2 kwietnia 1945 r. data rozwiązania tej formacji została jednak wstrzymana z powodu nasilających się represji wobec członków Polskiego Państwa Podziemnego. Dopiero objęcie przez Stanisława Mikołajczyka stanowiska wicepremiera w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej i utworzenie Polskiego Stronnictwa Ludowego, do którego zgłosiło akces wielu członków ludowych struktur konspiracyjnych, pozwoliło na przeprowadzenie likwidacji Batalionów Chłopskich. W wyniku rozmów prowadzonych przez ludowców z przedstawicielami władz i wojska, 19 września 1945 r. podpisany został dokument określający warunki i zasady rozwiązania Batalionów. Zgodnie z przyjętymi ustaleniami, przy Dowództwach Okręgów Wojskowych WP zostały utworzone komisje rejestracyjne przeznaczone dla byłych partyzantów BCh. W skład każdej z komisji wchodzili: przedstawiciel WP, przedstawiciel BCh i obserwator z MBP. W przypadku Komisji Likwidacyjnej Okręgu Lubelskiego Batalionów Chłopskich, środowisko żołnierzy tej formacji było reprezentowane przez Jana Pasiaka (komendanta Okręgu Lublin BCh) oraz Jana Wojtala (zastępca komendanta Okręgu Lublin BCh, następnie komendant Obwodu Krasnystaw scalonych formacji AK i BCh).

Dokument został w dniu 23 lipca 2018 r. przekazany do Archiwum IPN przez osobę anonimową.

Dokument został wytworzony przez Delegata Okręgu IV Obszaru Centralnego Komisji Likwidacyjnej Okręgu Lubelskiego Batalionów Chłopskich. Pierwotnie druk zaświadczenia dotyczył Komisji Likwidacyjnej Okręgu Lubelskiego Armii Krajowej, ale skrót „A.K.” został przekreślony i odręcznie dodano skrót „BCh”. Miejscem wytworzenia dokumentu był Krasnystaw. Uszkodzenia mechaniczne papieru uniemożliwiły odczytanie pełnego tekstu, w tym daty oraz nazwiska żołnierza. Z zachowanego fragmentu tekstu wynika, że dokument stanowi potwierdzenie zdania broni przez osobę o imieniu Jan. W dolnej części znajdują się nieczytelne podpisy obserwatora z ramienia Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego oraz przewodniczącego Komisji Likwidacyjnej

Po zakończeniu prac konserwatorskich dokument został spaginowany, umieszczony w opakowaniu ochronnym i zewidencjonowany jako osobna jednostka archiwalna o sygnaturze IPN BU 1467/194.

Janusz Gmitruk, Bataliony Chłopskie 1940-1945, Warszawa 2000, s. 74-76. https://pl.wikipedia.org/wiki/Okr%C4%99g_Lublin_BCh https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Pasiak https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Wojtal