Zespół / zbiór

Wojskowy Sąd Garnizonowy w Elblągu 1949-1952

Teren Garnizonu Elbląg w latach 1949-1952

W 1949 r. na mocy rozkazu organizacyjnego nr 090 SG WP z 30 kwietnia 1949 r. powołano Wojskowy Sąd Garnizonowy w Elblągu. Został rozformowany w 1952 r.

Po rozformowaniu jego akta zostały przekazane do Archiwum Okręgu Wojskowego nr II w Bydgoszczy, skąd w 2008 r. ich cześć trafiła do archiwum gdańskiego Oddziału IPN.

W wyniku działalności WSG w Elblągu powstała dokumentacja stanowiąca ciekawy materiał badawczy, którego najistotniejszą częścią wydają się akta spraw karnych. Akta spraw karnych pozwalają m.in. na ustalenie danych osób ze składu orzekającego i aparatu śledczego, które nadużyły swojej władzy.

Ze względu na rodzaj dokumentacji przechowywanej w OBUiAD IPN w Gdańsku dokumentacji w omawianym zespole archiwalnym wyodrębniono tylko dwie serie: akta spraw sądowych i pomoce ewidencyjne. Jeżeli chodzi o metodę porządkowania zdecydowano, że najodpowiedniejszą dla niego będzie odtworzenie układu pierwotnego w wariancie ścisłym, polegającym na rekonstrukcji układu zarejestrowanego za pomocą sygnatur. Dla odtworzenia układu akt w poszczególnych seriach posłużono się repertoriami (akta spraw sądowych) i wykazem pomocy kancelaryjnych z Tymczasowego regulaminu urzędowania sądów i prokuratur wojskowych (pomoce ewidencyjne). Po wyodrębnienia z zasobu gdańskiego IPN akt, których twórcą był WSG w Elblągu, przystąpiono do ich segregacji na serie zgodnie z podziałem opracowanym podczas studiów wstępnych. Następnie przeprowadzono systematyzację jednostek w seriach zgodnie z pierwotnym układem kancelaryjnym. Pomoce ewidencyjne ułożono według układu opartego na wykazie zamieszczonym w Tymczasowym regulaminie urzędowania sądów i prokuratur wojskowych, a akta spraw sądowych ułożono w oparciu o ich sygnatury będące odbiciem układu zarejestrowanego w repertoriach sądowych. Po wykonaniu omówionych czynności ułożono serie akt w ramach zespołu. Na początku umieszczono pomoce ewidencyjne w postaci m.in. repertoriów i skorowidzów, a na końcu akta spraw sądowych. Zgodnie z zasadami metodyki archiwalnej po ułożeniu serii należałoby przeprowadzić sygnowanie jednostek archiwalnych w obrębie zespołu (jednostkom powinno się nadać sygnaturę ciągłą cyframi arabskimi w kolejności zgodnej z układem przyjętym w czasie porządkowania), jednak zgodnie z przyjętą w IPN metodą ewidencjonowania, akta WSG w Elblągu, w momencie włączenia ich do zasobu otrzymały sygnatury składające się z oznaczenia literowego przewidzianego dla oddziału IPN w Gdańsku (IPN Gd) oraz oznaczenia liczbowego stanowiącego numer kolejnego wpływu, łamanego na liczbę porządkową. Jeżeli chodzi o kwestie opracowywania poszczególnych jednostek archiwalnych to akta WSG w Elblągu nie są opracowywane systematycznie, ale opracowuje się je w momencie przygotowania ich do wypożyczenia.

Burczyk D., Metody opracowania i rekonstrukcji zespołu archiwalnego: Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku (1946-1955), „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, nr 3; Burczyk D., Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku (1946-1955), Gdańsk 2012; Burczyk D., Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku 1946-1955. Inwentarz idealny, Gdańsk 2012; Leśkiewicz R., Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu (1946-1955), Organizacja, funkcjonowanie, procesy archiwotwórcze, Warszawa-Poznań 2009; Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999; Muszyński J., Zasady ustrojowe sądownictwa wojskowego i prokuratury wojskowej w Polsce Ludowej, Warszawa 1964; Polan-Haraschin J., Organizacja sądownictwa i prokuratury w Wojsku Polskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Rozprawy i studia” 1961, t. 40; Skoczek Z., Organizacja pracy w sądach i prokuraturach wojskowych, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1948, nr 1-2; Zaborski M., Ustrój sądów wojskowych w Polsce w latach 1944-1955, Lublin 2005.