Archiwa IPN

Ustawa z 18.12.1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U.2023.102), ustawa z 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U.2023.342).

Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie (dalej: OAIPN w Lublinie) gromadzenie zasobu archiwalnego rozpoczęło się wiosną 2001 r. W pierwszej kolejności trafiły akta spraw karnych oraz repertoria i skorowidze Wojskowego Sądu Rejonowego w Lublinie, jak również akta działających na Lubelszczyźnie sądów specjalnych. W dyspozycji lubelskiego Oddziału znalazły się także materiały po byłej Okręgowej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, a wśród nich m.in. ankiety dotyczące miejsc i faktów zbrodni niemieckich, popełnionych w latach 1939-1945 w Polsce oraz akta więzień z okresu stalinowskiego, działających w Białej Podlaskiej, Chełmie, Lublinie, Siedlcach i Zamościu. Zaznaczyć należy, że ta ostatnia dokumentacja jest niekompletna i obejmuje głównie akta osobowe więźniów, a w odniesieniu do więzienia na Zamku w Lublinie również niepełny zbiór skorowidzów i ksiąg więziennych. We wrześniu 2001 r. rozpoczęto przejmowanie akt dokumentacji, wytworzonej i zgromadzonej przez Urząd Bezpieczeństwa/Służbę Bezpieczeństwa, przechowywanej w Delegaturze Urzędu Ochrony Państwa w Lublinie. Jednocześnie rozpoczęto prace przygotowawcze związane z przejęciem akt z Mazowieckiej Komendy Policji z siedzibą w Radomiu oraz z jednostek Komendy Wojewódzkiej Policji w Lublinie. Czynności te dotyczyły w pierwszym rzędzie akt osobowych funkcjonariuszy i pracowników resortu spraw wewnętrznych oraz akt paszportowych. Lata 2001-2003 były okresem, w którym do Oddziału w Lublinie przekazano większość wskazanej w ustawie o Instytucie Pamięci Narodowej dokumentacji archiwalnej. Proces sukcesywnego gromadzenia archiwaliów trwał także w ciągu kolejnych lat. W listopadzie 2003 r. przejęto więc materiały z Archiwum Wojsk Lądowych w Krakowie, w grudniu 2004 r. materiały paszportowe z Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej w Chełmie, zaś w maju 2006 r. materiały z Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego (w tym szczątkowo zachowane akta Wydziału do Spraw Wyznań). Na przełomie lat 2006/2007 pracownicy lubelskiego Oddziału uczestniczyli w przeglądzie dokumentacji w jednostkach Policji, co zaowocowało przejęciem materiałów (w tym dokumentacji administracyjnej) z Archiwum Komendy Wojewódzkiej Policji w Lublinie oraz komend miejskich Policji. Do lubelskiego Oddziału IPN są również przekazywane, zgodnie z zasadą pertynencji, materiały archiwalne, przechowywane dotychczas w innych jednostkach Instytutu – przede wszystkim w Archiwum IPN w Warszawie. W ten sposób na początku 2007 r. w Lublinie znalazły się materiały po byłym Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych w Siedlcach, a w połowie 2008 r. dokumentacja ORMO. Natomiast w pierwszym kwartale 2010 r. Archiwum IPN w Warszawie przekazało do Lublina materiały zgromadzone przez byłą Główną Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, dotyczące postępowań prowadzonych w oparciu o Dekret PKWN z dnia 31 sierpnia 1944 r. W wyniku analizy dokumentacji, dokonanej przez pracowników lubelskiego Oddziału w archiwach sądów powszechnych, uzyskano m.in. materiały dotyczące osób represjonowanych z przyczyn politycznych z Sądów Rejonowych w: Lublinie i Włodawie. Od 2010 r. trwa również przegląd teczek akt personalnych oficerów pionu politycznego Ludowego Wojska Polskiego, którego efektem jest stopniowe przejmowanie materiałów wytypowanych w poszczególnych Wojskowych Komendach Uzupełnień. Proces narastania zasobu OAIPN w Lublinie w ciągu ostatnich lat przedstawia się w sposób następujący w: 2004 r. – 2612 mb (w tym 285,6 mb - kartoteki i ewidencje), 2005 r. – 2640,7 mb (w tym 285,6 mb - kartoteki i ewidencje), 2006 r. – 2706,86 mb (w tym 286,03 mb - kartoteki i ewidencje), 2007 r. – 2868,87 mb (w tym 290,51 mb - kartoteki i ewidencje), 2008 r. – 2879,83 mb (w tym 290,5 mb - kartoteki i ewidencje), 2009 r. – 2913,06 mb (w tym 296,46 mb - kartoteki i ewidencje), 2010 r. – 2960,19 mb (w tym 299,65 mb - kartoteki i ewidencje), 2011 r. – 2974,7 mb (w tym 300,99 mb - kartoteki i ewidencje). Zasób archiwalny, wg stanu dzień 31 grudnia 2020 r., liczy ogółem 3079,07 mb materiałów archiwalnych. W podziale na instytucje przekazujące przedstawia się następująco: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego – 548,33 mb, Policja – 385,40 mb, Więziennictwo – 24,04 mb, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Lublinie - 63,59 mb, Archiwa Państwowe – 11 mb, Archiwa Wojskowe – 161,04 mb, Straż Graniczna – 7,34 mb, Organa administracji publicznej – 74,40 mb, Sądy i prokuratury powszechne – 134,65 mb, Dary i kolekcje prywatne – 14,17 mb. Zdecydowaną większość zgromadzonej dokumentacji stanowią materiały przekazane przez jednostki Policji. Są to przede wszystkim akta paszportowe, akta osobowe pracowników i funkcjonariuszy oraz materiały administracyjne. Jednakże niewątpliwie dokumentację najbardziej istotną, z punktu widzenia realizacji ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej, stanowi zasób aktowy i ewidencyjny (w tym kartoteczny) cywilnych organów bezpieczeństwa państwa, przekazany przez Urząd Ochrony Państwa, następnie jego sukcesora - Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Składają się na niego zespoły archiwalne Wojewódzkich Urzędów Spraw Wewnętrznych w: Białej Podlaskiej, Chełmie, Lublinie, Siedlcach i Zamościu. W ich ramach znajdują się akta operacyjne, śledcze i administracyjne oraz akta osobowe funkcjonariuszy i pracowników. Mniejszymi objętościowo, lecz również niezwykle wartościowymi są zespoły i zbiory archiwalne dotyczące represji z przyczyn politycznych, a wśród nich akta osobowe internowanych w stanie wojennym. Ich uzupełnieniem są materiały organów administracji publicznej. Do zasobu trafiają także dary, w postaci zbiorów i kolekcji prywatnych, przekazywane przez osoby fizyczne, są wśród nich fotografie, relacje, pamiątki rodzinne, publikacje. Stanowią one ważny przyczynek w badaniach nad historią PRL. Materiały archiwalne zgromadzone w zasobie OAIPN w Lublinie, to przede wszystkim dokumentacja w formie aktowej oraz mikrofilmowej. Dalszą grupę tworzą materiały ikonograficzne, wśród nich najliczniej reprezentowane są fotografie żołnierzy powojennego, zbrojnego podziemia niepodległościowego oraz zdjęcia do rocznicowych wydawnictw resortu spraw wewnętrznych, natomiast dokumentacja dźwiękowa i audiowizualna występuje tylko sporadycznie. Dokumentacja organów bezpieczeństwa oraz akta odnoszące się do represji politycznych z okresu PRL nie zachowały się w stanie kompletnym. W odniesieniu do dokumentów cywilnych organów bezpieczeństwa odnotować należy brak niszczonych masowo, zwłaszcza na przełomie lat 1989/1990, szeregu materiałów Służby Bezpieczeństwa z terenu byłych województw: bialskopodlaskiego, chełmskiego, lubelskiego i zamojskiego.

Informator Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Lublinie, red. J. Welter, Lublin 2007; G. Joniec, J. Romanek, Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie [w:] Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej (stan na dzień 31 grudnia 2008 r.), pod red. Jerzego Bednarka i Rafała Leśkiewicza, Warszawa 2009, s. 751-781.

sierpień oraz dni ustawowo wolne od pracy

Umiejscowienie w centrum miasta (ok. 15 minut od Dworca Głównego PKS), dojazd z Dworca Głównego PKP autobusami linii 1, 13, 34. Wejście od ul. Staszica 22A.

Na podstawie ustawy z 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 102) oraz ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2023 r. poz. 342), IPN realizuje następujące typy wniosków: (1) o udostępnienie do wglądu dokumentów dotyczących wnioskodawcy lub nieżyjącej osoby najbliższej (2) o udostępnienie oraz wydanie kopii dokumentów osobowych dotyczących pracownika lub funkcjonariusza organów bezpieczeństwa państwa (3) o udostępnienie dokumentów na potrzeby prowadzenia badań naukowych oraz publikacji materiału prasowego; (4) o udostępnienie dokumentów w celu wykonywania zadań ustawowych; (5) o udostępnienie do wglądu kopii akt spraw lustracyjnych; (6) o udostępnienie informacji zawartych w dokumentach organów bezpieczeństwa państwa dotyczących osób pełniących funkcje publiczne; Udostępnienie wybranych kolekcji, zespołów i zbiorów archiwalnych warunkują również dwustronne umowy zawierane pomiędzy IPN i instytucjami współpracującymi, w szczególności zagranicznymi, oraz osobami prywatnymi (dot. kolekcji, zbiorów oraz archiwów prywatnych i rodzinnych). Nie udostępnia się oryginałów materiałów w złym stanie technicznym oraz poddanych czynnościom cyfryzacji. Wnioski są realizowane przez Oddziały zgodnie z właściwością miejscową określone wg zasięgu sadów apelacyjnych.