Podzespół

Wojewódzki Urząd ds. Bezpieczeństwa Publicznego w Bydgoszczy 1954 - 1956

Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego (KdsBP) przy Radzie Ministrów został powołany na mocy art. 5 dekretu Rady Państwa z 7 grudnia 1954 r. o naczelnych organach administracji państwowej w zakresie spraw wewnętrznych i bezpieczeństwa publicznego (Dz.U. Nr 54, poz. 269). Jednocześnie na mocy art. 11 przywołanego dekretu zlikwidowane zostało Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (MBP). Dekret stanowił, że „Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego prowadzi na podstawie praw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej walkę z wszelką działalnością wymierzoną przeciw ustrojowi ludowo-demokratycznemu”. Zgodnie z art 9 i 10 dekretu, tryb pracy, szczegółowy zakres działania oraz organizację Komitetu określić miała Rada Ministrów. W dniu wydania dekretu, 7 grudnia 1945 r., Rada Ministrów podjęła uchwałę nr 830 (nie publikowaną) o zakresie działania i organizacji Komitetu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego. Uchwała ta stanowiła: „Zakres działania Komitetu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego obejmuje należące do właściwości ministra bezpieczeństwa publicznego sprawy: a) walki z działalnością obcego wywiadu, uprawianego przez państwa kapitalistyczne i związane z nim wywiady reakcyjnych ugrupowań emigracyjnych, b) walki z wrogą działalnością polityczną i terrorystyczną, c) walki z wrogą działalnością niemieckich elementów rewizjonistycznych, d) walki z dywersją, sabotażem i szkodnictwem uprawianym przez wroga na odcinku gospodarki narodowej, e) prowadzenie wywiadu przeciw działalności wywiadu państw kapitalistycznych i związanych z nim ośrodków reakcyjnej emigracji działających przeciwko PRL, jak również prowadzenie działalności dla zdobycia niezbędnych informacji z dziedziny politycznej, ekonomicznej i naukowo-technicznej”. Na czele powołanego KdsBP stanął Władysław Dworakowski, doradcą sowieckim został płk. Gieorgij Jewdochimienko. Poza strukturą KdsBP pozostawiono wchodzące w skład Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego: Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW), Milicję Obywatelską (MO), Ochotniczą Rezerwę Milicji Obywatelskiej (ORMO), Wojska Ochrony Pogranicza (WOP) oraz Straż Przemysłową i Straż/Służbę Więzienną, odtąd wchodzące w skład nowo powstałego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (MSW). Komitet przejął wszystkie departamenty operacyjne, śledztwa, ewidencję operacyjną i archiwum, ochronę rządu, obserwacje oraz technikę operacyjną, włącznie z kontrolą korespondencji. Pod względem struktury stał się odpowiednikiem sowieckiego KGB. Na mocy uchwały Rady Ministrów nr 683 z dnia 3 września 1955 r., KdsBP podporządkowano struktury Informacji Wojskowej. W całym kraju na szczeblu województwa powołano wojewódzkie urzędy do spraw bezpieczeństwa publicznego (WUdsBP), na szczeblu powiatowym – powiatowe urzędy do spraw bezpieczeństwa publicznego (PUdsBP). W listopadzie 1954 r., tuż przed likwidacją MBP, struktura organizacyjna WUBP w Bydgoszczy wyglądała następująco: Kierownictwo urzędu, Inspektorat Kierownictwa, Wydziały operacyjne I-IV, IX, Wydział Śledczy, Wydział „A” (operacyjno-agenturalny), Samodzielna Sekcja „C” (szyfry), Samodzielna Sekcja do Walki z Bandytyzmem, Inspektorat Wiejski, Wydział Więziennictwa, Wydział Kadr,Wydział ds. Funkcjonariuszy, Grupa Instruktorska ds. Szkolenia (podlegająca Inspektoratowi ds. Szkolenia MBP), Samodzielna Sekcja ds. Kultury i Oświaty, Samodzielna Sekcja ds. Kultury Fizycznej, Wydział Ogólny (z Sekretariatem Kierownictwa), Komendantura (z Aresztem Wewnętrznym), Kwatermistrzostwo (z podległymi służbami), Wydział Finansowy, Wydział Łączności, Punkt „K”, Samodzielna Sekcja Wojskowa, Samodzielny Referat Socjalny, Wydział Służby Zdrowia, Oddział Wojewódzki Konsumów MBP. Opisana powyżej struktura przetrwała do początku 1955 r. Organizację nowej struktury w ramach WUdsBP w Bydgoszczy zakończono wiosną 1955 r. (z dniem 1 kwietnia zatwierdzono etaty). W pionie wydziałów operacyjnych WUdsBP w Bydgoszczy dokonano pewnych zmian. Wydział I w nowej strukturze otrzymał nazwę Wydziału II. Sprawami związanymi z Kościołem katolickim zajął się Wydział VI (dawny IX), a uprawnienia dawnego Wydziału Śledczego przejął Wydział VII. Powołano dwa nowe wydziały, na bazie dotychczasowego Wydziału II - Wydział IX (zajmujący się techniką operacyjną i perlustracją korespondencji) i Wydział X (w jego kompetencji znajdowało się prowadzenie ewidencji operacyjnej oraz archiwum). Dawny Wydział „A” przemianowano na Wydział „B” (obserwacji zewnętrznej), Samodzielną Sekcję „C” – na Samodzielną Sekcję „A” (szyfrów). Do Wydziału III włączono Samodzielną Sekcję do Walki z Bandytyzmem, a do Wydziału IV Inspektorat Wiejski. Większe zmiany zaszły w pionie wydziałów administracyjno-gospodarczych. Zlikwidowano Wydział Służby Zdrowia, Samodzielną Sekcję Wojskową, Samodzielne Sekcje Kultury i Oświaty oraz Kultury Fizycznej, a także część służb Kwatermistrzostwa. Nowo powstały Wydział Administracyjno-Gospodarczy przejął z Kwatermistrzostwa zadania związane z zaopatrzeniem, transportem samochodowym i sprawami kwaterunkowo-budowlanymi, wchłonął także Samodzielny Referat Socjalny. W skład wydziału Kadr i Szkolenia wszedł Wydział ds. Funkcjonariuszy, natomiast Inspektorat Kierownictwa przemianowano na Inspektorat Kierownika. Bez zmian pozostały Wydziały: Finansowy, Łączności oraz Komendantura. W styczniu 1956 r. utworzono Samodzielną Sekcję „W” zajmującą się kontrolą korespondencji, we wrześniu zorganizowano Samodzielną Grupę Specjalną, wykonującą zadania na rzecz wywiadu, zlecane przez centralę. Nie powołano natomiast w ramach WUdsBP w Bydgoszczy Wydziału V, który miałby zajmować się sprawami komunikacji i transportu. Zadania te wykonywał Wydział V WUdsBP w Gdańsku. Ostatecznie struktura WUdsBP w Bydgoszczy przedstawiała się następująco: Kierownictwo (kierownik urzędu i dwaj zastępcy), Inspektorat Kierownika, Wydział II – dawny Wydział I (kontrwywiad), Wydział III (walka z podziemiem i nielegalnymi organizacjami), Wydział IV (ochrona gospodarki), Wydział VI – dawny Wydział XI (kontrola Kościoła katolickiego i związków wyznaniowych), Wydział „B” – dawny Wydział „A” (obserwacja zewnętrzna), Wydział VII – dawny Wydział Śledczy, Wydział Kadr i Szkolenia – dawny Wydział Kadr, Wydział ds. Funkcjonariuszy i Grupa Instruktorska ds. Szkolenia, Komendantura z Aresztem Wewnętrznym, Wydział Administracyjno – Gospodarczy – dawne Kwatermistrzostwo (w składzie ze Służbą Kwaterunkowo-Budowlaną, Służbą Samochodową i Służbą Zaopatrzenia), Wydział Finansowy, Wydział Łączności (z Pocztą Specjalną, Stacją TKN – łączności radiowej i Centralą Łączności Wewnętrznej), Wydział IX – wydzielony z Wydziału II (technika operacyjna), Wydział X – wydzielony z Wydziału II (ewidencja operacyjna i archiwum), Samodzielna Sekcja „A” – dawna Samodzielna Sekcja „C” (szyfry), Samodzielna Sekcja „W” – komórka nowoutworzona (perlustracja korespondencji), Samodzielna Grupa Specjalna – komórka nowoutworzona. Na czele WUdsBP stał kierownik, któremu pomagało dwóch zastępców i sekretarz, tworząc ścisłe kierownictwo. Wydziałami kierowali naczelnicy, a sekcjami i samodzielnymi sekcjami kierownicy sekcji. Komendanturą kierował komendant ochrony, natomiast szefem Samodzielnej Grupy Specjalnej był funkcjonariusz zatrudniony na stanowisku inspektora. W jednostkach terenowych w Chojnicach, Grudziądzu, Inowrocławiu, Świeciu, Toruniu, Włocławku, Aleksandrowi Kujawskim i Lipnie dotychczasowe PUBP przekształcono w powiatowe urzędy do spraw bezpieczeństwa publicznego (PUdsBP). Wymienione jednostki posiadały stosunkowo rozbudowaną strukturę organizacyjną i większą liczbę etatów. Natomiast w Brodnicy, Chełmnie, Mogilnie, Rypinie, Sępólnie Krajeńskim, Szubinie, Tucholi, Wąbrzeźnie, Wyrzysku, Żninie, Golubiu-Dobrzyniu, Radziejowie utworzono powiatowe delegatury do spraw bezpieczeństwa publicznego (PDdsBP). Natomiast w Łęgnowie utworzono Delegaturę do spraw Bezpieczeństwa Publicznego nr 1, w celu ochrony Zakładów Chemicznych. Na czele PUdsBP stali kierownicy, mający do pomocy zastępcę. W delegaturach nie utworzono etatu zastępcy kierownika ani odrębnych sekcji i referatów, powierzając zadania operacyjne poszczególnym oficerom operacyjnym (wyjątek stanowiła PDdsBP w Chełmnie, gdzie funkcjonował jednoosobowy Referat VI). W PUdsBP powołano odpowiedniki części wydziałów WUdsBP w postaci referatów oraz sekcji. Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego został zniesiony na mocy art. 1 ustawy z 13 listopada 1956 r. o zmianie organizacji naczelnych organów administracji publicznej w zakresie bezpieczeństwa publicznego (Dz.U. nr 54, poz. 241), która weszła w życie z dniem 28 listopada 1956 r. Kompetencje Komitetu przeniesione zostały do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Terenowe jednostki KdsBP, czyli wojewódzkie i powiatowe urzędy do spraw bezpieczeństwa publicznego zostały włączone w struktury odpowiednich komend Milicji Obywatelskiej, jako odrębny pion organizacyjny.