Zespół / zbiór

Ministerstwo Edukacji Narodowej 1950-

Polska

Materiały archiwalne zostały wytworzone przez ministerstwa odpowiedzialne za sprawy oświaty, działające w latach 1950-1988. Ostatnim sukcesorem było utworzone w 1987 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej. W powyższym okresie organizacjai nadzór nad szkolnictwem podlegały następującym jednostkom organizacyjnym: W zakresie edukacji podstawowej i średniej, w tym szkoły kościelne: • Ministerstwo Oświaty (1944/1945 – 1966), w latach 1945-1950 również sprawy związane ze szkolnictwem wyższym; • Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego (1966 – 1972); • Ministerstwo Oświaty i Wychowania (1972 – 1987); • Ministerstwo Edukacji Narodowej (od 1987 r.). Ramy prawne i szczegółowy zakres kompetencji poszczególnych urzędów określały przede wszystkim: ustawa z dnia 31 grudnia 1944 r. o powołaniu Rządu Tymczasowego Rzeczypospolitej Polskiej, ustawa z dnia 11 listopada 1966 r. o utworzeniu urzędu Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, ustawa z dnia 29 marca 1972 r. o utworzeniu urzędu Ministra Oświaty i Wychowania oraz ustawa z dnia 23 października 1987 r. o utworzeniu urzędu Ministra Edukacji Narodowej.

Materiały przekazane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zostały wytworzone i zgromadzone przez ministerstwa odpowiedzialne za oświatę w związku z realizacją zadań z zakresu nadzoru nad szkolnictwem kościelnym. Zgodnie z zasadą sukcesji archiwalnej, dokumentacja stanowiła następnie zasób Ministerstwa Edukacji Narodowej, funkcjonującego w okresie III RP. Z uwagi na charakter tych materiałów, dokumentujących antykościelną politykę oświatową władz PRL, zostały one przekazane do Archiwum IPN.

Na zbiór składają się przepisy prawne, korespondencja urzędowa, w tym z wydziałami oświaty wojewódzkich rad narodowych, Urzędem do Spraw Wyznań i jego strukturami terenowymi, opracowania problemowe własne i zewnętrzne, protokoły z narad, sprawozdania z wizytacji seminariów duchownych i szkół kościelnych, wyciągi ze sprawozdań kuratoriów okręgów szkolnych, wytyczne, wykazy, notatki służbowe, informacje własne i obce m.in. Wydziału Nauki i Oświaty Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Część materiałów posiadała klauzule tajności, które zostały oznaczone jako zniesione w związku przekazaniem dokumentacji do IPN.

Materiały zostały przekazane do IPN w stanie nieuporządkowanym. Zauważalny był tylko wstępny podział dokumentacji według rodzajów szkół i tematyki prowadzonych spraw. Akta nie były podzielone na jednostki archiwalne. Większość z nich znajdowała się w postaci luźnych kart. Jedynie dokumenty związane z kontrolą i likwidacją szkół były połączone w osobne pliki odpowiadające aktom sprawy. W trakcie opracowania dokumentacja została posegregowana na serie archiwalne odpowiadające typom szkół kościelnych: seminaria duchowne i instytuty katechetyczne, szkoły kościelne stopnia podstawowego i średniego, punkty katechetyczne. W odrębną serię wydzielono materiały związane z laicyzacją szkolnictwa powszechnego, które dokumentowały również antykościelną politykę oświatową PRL. Powyższy podział odpowiada kryteriom przyjętym podczas porządkowania pierwszej partii dokumentacji, przekazanej do Archiwum IPN w 2017 r. W obrębie każdej z serii, nowoutworzone jednostki zostały usystematyzowane w układzie rzeczowo – chronologicznym. Po zakończeniu prac związanych z porządkowaniem, dokumentacja została zabezpieczona przez usunięcie z niej metalowych elementów i umieszczenie w opakowaniach bezkwasowych.