Subseries

Biuro B

Po rozwiązaniu w listopadzie 1956 r. KdsBP, zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych nr 00238/56 z 29 listopada 1956 r. zostało powołane Biuro „B” MSW. Powstało na bazie istniejącego od 1945 r. samodzielnego wydziału. Biuro „B” zajmowało się, na zlecenie pionów operacyjnych (MO i SB), prowadzeniem obserwacji tajnej lub jawnej wskazanych figurantów lub miejsc, dokonywaniem wywiadów-ustaleń oraz wstępnym rozpoznaniem i zabezpieczeniem operacyjnym dyplomatów, cudzoziemców i innych osób zlecanych do kontroli obserwacyjnej w ich miejscach zamieszkania i obiektach czasowego pobytu (hotelach), organizowaniem i wykorzystywaniem specjalnych punktów obserwacyjnych na wypadek „poważnego zagrożenia państwa i porządku publicznego”. Początkowo Biuro „B” składało się z: Wydziału I - obserwacja i Wydziału II - technika operacyjna. Reorganizacja spowodowała, że kwestie wywiadów wyłączono z Biura „B” i przekazano MO (wywiady powróciły do SB w 1982 r.). Od kwietnia 1957 r. w skład Biura „B” włączono dotychczasowy Wydział XI Departamentu II, zajmujący się obserwacją cudzoziemców. W ten sposób nastąpiła centralizacja służb obserwacyjnych. W 1957 r. powstał projekt instrukcji pionu „B” (Instrukcja w sprawie organizacji pracy i sposobów wykonywania zadań obserwacyjnych przez Biuro „B” MSW i jego odpowiedniki w terenie), właściwa instrukcja została wprowadzona w życie 17 maja 1958 r. i zawierała niewielkie zmiany w stosunku do projektu. W 1957 r. Biuro „B” składało się z: Wydziału I – odpowiedzialnego za obserwację zewnętrzną attachés wojskowych krajów kapitalistycznych, Wydziału II – odpowiedzialnego za obserwację zewnętrzną dyplomatów cywilnych, Wydziału III – odpowiedzialnego za obserwację zewnętrzną dziennikarzy agencji prasowych z krajów kapitalistycznych, Wydziału IV – odpowiedzialnego za obserwację zewnętrzną obywateli polskich pozostających w zainteresowaniu organów MSW, Wydziału V – odpowiedzialnego za obserwację i ustalanie kontaktów osób odwiedzających ambasady krajów kapitalistycznych i hotele, Wydziału VI – zajmującego się techniką obserwacji, organizacją punktów zakrytych i lokali kontaktowych oraz zabezpieczeniem operacyjnym hoteli, Wydziału VII – transportowego i Wydziału Ogólnego. Instrukcja pracy z 1958 r. zachowała dotychczasowy podział, ale oddzielnie formułowała zadania dla obserwacji i obserwacji zewnętrznej pracowników dyplomatycznych z krajów socjalistycznych (Instrukcja nr 004/58 o organizacji pracy i wykonywaniu zadań obserwacyjnych przez Biuro „B” MSW i Wydziały „B” KW MO z 17 maja 1958 r.). W marcu 1965 r. został utworzony Wydział Inspekcji, Analiz i Informacji, we wrześniu powstał nowy Wydział VI, prowadzący obserwację jawną attachés wojskowych USA, Wielkiej Brytanii, Francji i Izraela. Dotychczasowy Wydział VI został przemianowany na Wydział VII, a ten z kolei na Wydział VIII. W 1970 r. w Wydziale VI powstała sekcja agenturalna, mająca na celu prowadzenie obserwacji figurantów w miejscach zamieszkania i w miejscach przez nich najczęściej odwiedzanych. W czerwcu 1967 r. do Biura „B” włączono dotychczasowy Wydział VI Oddziału Służby Kryminalnej KG MO i jego odpowiedniki w terenie: Wydziały i Sekcje „A”, które prowadziły obserwację na zlecenie pionu MO (Zarządzenie MSW nr 00125/67 z 18 grudnia 1967 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Biura „B” MSW dla wywiadowców Biura w komendach MO „B” MSW i jego odpowiedników w terenie oraz wydziału „A” i sekcji „A”). W czerwcu 1972 r. powołano Wydział IX, który prowadził pracę operacyjną w hotelach. W wyniku tej zmiany Biuro „B” zyskało nowy obszar działania. Został wydany nowy regulamin (Zarządzenie MSW nr 0110/73 z 19 listopada 1973 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego i zakresu działania Biura „B” MSW), a także instrukcja, która regulowała zakres pracy Biura i Wydziałów „B” (Instrukcja Dyrektora Biura „B” MSW z 23listopada 1973 r. w sprawie organizacji i zasad wykonywania obserwacji oraz pracy operacyjnej w hotelach). W kwietniu 1974 r. połączono, w zakresie zadań, Wydział I z Wydziałem II Biura „B” i utworzono nowy Wydział II, odpowiedzialny za obserwację dyplomatów USA i Wielkiej Brytanii. Przekształcony Wydział I zajął się organizacją stałych i czasowych punktów zakrytych, koordynacją działań wszystkich komórek, przy pomocy Batalionu Specjalnego Komendy Stołecznej Milicji Obywatelskiej prowadził obserwację placówek dyplomatycznych krajów kapitalistycznych i miejsc zamieszkania niektórych dyplomatów. Przyjmował również zamówienia na legalizację dokumentów, których wystawianiem zajmował się Wydział V Departamentu Techniki. W lipcu 1974 r. Biuro „B” składało się z jedenastu wydziałów i Samodzielnej Sekcji Ogólnej. W czerwcu 1978 r. utworzono dwa nowe wydziały: Wydział XII (zajmujący się filmem i fotografią operacyjną) i Wydział XIII, powstały na bazie Samodzielnej Sekcji Ogólnej. W listopadzie 1978 r. Biuro „B” składało się z: Wydział I – obserwacja dyplomatów z krajów kapitalistycznych oraz organizacja lokali konspiracyjnych i punktów zakrytych, Wydział II, V i VI – obserwacja personelu placówek krajów kapitalistycznych, Wydział III i IV – obserwacja cudzoziemców nie będących dyplomatami i obywateli polskich, Wydział VII – łączność, kamuflaż, telewizja, maskowanie i charakteryzacja, Wydział VIII – transport operacyjny i zaopatrzenie materiałowo-techniczne, Wydział IX – operacyjne zabezpieczenie hoteli „Orbisu”, Wydział X – kontrola i organizacja szkolenia zawodowego, Wydział XI – analiza dokumentacji zadań obserwacyjnych, Wydział XII – fotografia, film i chemia, Wydział XIII – współpraca z osobowymi źródłami informacji, Wydział XIV – ogólny. W czerwcu 1981 r. dodano Wydział XV – zapewniający łączność oraz produkcję środków kamuflujących obserwatorów. W maju 1983 r. Biuro „B” przeszło następną reorganizację: rozwiązano Wydziały VII i XII, zajmujące się filmem i telewizją, Wydział XIV (ogólny) zmieniono na Wydział VII, a Wydział XV na XII. Utworzono też nowy Wydział XIV – techniki operacyjnej. We wrześniu 1985 r. powstał Wydział XV, który pełnił funkcję Stanowiska Kierowania Biura. W 1986 r. na strukturę Biura „B” składały się: Wydział I – obserwacja dyplomatów z krajów kapitalistycznych oraz organizacja lokali konspiracyjnych i punktów zakrytych, Wydział II, V, VI – obserwacja personelu placówek krajów kapitalistycznych, Wydział III, IV – obserwacja cudzoziemców nie będących dyplomatami i obywateli polskich, Wydział VII – ogólny, Wydział VIII – kontrola i organizacja szkolenia zawodowego, Wydział IX – operacyjne zabezpieczenie hoteli „Orbisu”, Wydział X – przeprowadzanie wywiadów i ustaleń zlecanych przez jednostki MSW i MON oraz prowadzenie obserwacji agenturalnej figurantów w miejscach ich zamieszkania, Wydział XI – transport operacyjny, Wydział XII – zapewnienie łączności oraz produkcja środków kamuflujących obserwatorów, Wydział XIV – techniki operacyjnej, Wydział XV – Stanowisko Kierowania Biura. W styczniu 1987 r. Batalion Specjalny SUSW, który zajmował się ochroną placówek dyplomatycznych, przekształcił się w Wydział XVI Biura „B”. Efektem tych zmian była wydana w 1986 r. instrukcja pracy, która regulowała kwestie obserwacji i wywiadów do końca istnienia SB (Instrukcja Dyrektora Biura „B” MSW z dnia 28 kwietnia 1986 r. w sprawie trybu, taktyki i sposobu wykonywania zadań należących do właściwości Biura „B” MSW oraz komórek „B” w Wojewódzkich (Stołecznym) Urzędach Spraw Wewnętrznych). Równolegle na poziomie województwa prowadzeniem bezpośredniej obserwacji inwigilowanych osób zajmowały się kolejno: Sekcja 7 Wydziału I (odpowiednik Wydziału I Departamentu I), później Wydział III „A”, wreszcie (po powstaniu WUdsBP) – Wydział „B”. W skład Biura „B” od 9.01.1987 r. na mocy Zarządzenia organizacyjnego nr 1/org, wchodziła przygotowująca kadry Szkoła Chorążych Biura „B” MSW (wcześniej jako Szkoła Chorążych MSW w Warszawie podlegała bezpośrednio Ministrowi Spraw Wewnętrznych, od 26 listopada 1986 r. przeszła pod Zarząd Biura „B”). Rozwiązanie Biura „B” MSW nastąpiło wraz z likwidacją Służby Bezpieczeństwa. Z dniem 1 sierpnia 1990 r. na jego bazie zostało utworzone Biuro Obserwacji UOP, część funkcjonariuszy pionu podjęła służbę w Biurze Techniki Operacyjnej KGP. Materiały Biura „B” wraz z całą spuścizną MSW znalazły się w CA MSWiA oraz archiwum UOP, ABW, następnie przekazano je do BUiAD IPN.