Zespół / zbiór

Stołeczny Urząd Spraw Wewnętrznych w Warszawie [1944] 1983-1990

województwo stołeczne warszawskie

W związku z art. 5 ust. 4 i 6 Ustawy o urzędzie ministra spraw wewnętrznych i zakresie działania podległych mu organów z 14 lipca 1983 r. (Dz. U. 1983, nr 38, poz. 172), na mocy Zarządzenia organizacyjnego nr 0153/org Ministra Spraw wewnętrznych z dnia 27 lipca 1983, z dniem 1 sierpnia 1983 r. dotychczasową Komendę Stołeczną Milicji Obywatelskiej przemianowano na Stołeczny Urząd Spraw Wewnętrznych. Analogicznie przemianowano podległe SUSW jednostki w województwie warszawskim – na Dzielnicowe Urzędy Spraw Wewnętrznych i Rejonowe Urzędy Spraw Wewnętrznych. Według etatu nr 0028/M/Org. z dnia 15 marca 1984 r. SUSW kierował szef (na etacie generała brygady) mający do pomocy trzech zastępców ds. SB, trzech zastępców ds. MO, zastępcę ds. administracyjno-gospodarczych, zastępcę ds. polityczno-wychowawczych oraz sekretarza Komitetu Partyjnego PZPR przy SUSW. Kierownictwu SUSW podlegały bezpośrednio Zespół Organizacyjno-Prawny i Inspektorat Analityczno-Informacyjny pionu SB (zajmował się opracowywaniem analiz, planów oraz informacji dla kierownictwa SUSW i Gabinetu Ministra). Struktura SUSW składała się z czterech pionów: SB, MO, administracyjno-gospodarczego i obsługi. Pion SB tworzyły wydziały – II (kontrwywiad), III (zwalczanie wszelkich przejawów działalności opozycyjnej), III – 1 (inwigilacja wyższych uczelni), III – 2 (inwigilacja intelektualistów, artystów, dziennikarzy), IV (inwigilacja i zwalczanie życia religijnego), V (kontrola operacyjna gospodarki), V – 1, V – 2, „B” (obserwacja operacyjna), „C” (ewidencja operacyjna i archiwa), „W” (kontrola korespondencji), Śledczy, Paszportów oraz Inspektorat I (realizował zadania na rzecz Departamentu I MSW) i Samodzielna Sekcja „A” (szyfry). W skład pionu MO wchodziły wydziały: Kryminalny, do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi, Ruchu Drogowego, Prewencji, Dochodzeniowo-Śledczy, Kryminalistyki, Poszukiwań i Rozpoznania, Łączności, Wojewódzkie Stanowisko Kierowania, Inspektorat Ochrony Przemysłu oraz Zmotoryzowane Odwody MO. Pion administracyjno-gospodarczy tworzyły wydziały: Finansowy, Inwestycji, Gospodarki Materiałowo-Technicznej, Transportu, Zdrowia oraz Samodzielna Sekcja Socjalna. Natomiast pion obsługi tworzyły wydziały: Kadr, Ogólny, Inspekcji, Szkolenia, Specjalny oraz Polityczno-Wychowawczy. SUSW podlegało także 7 Dzielnicowych Urzędów Spraw Wewnętrznych (Warszawa Śródmieście, Warszawa Ochota, Warszawa Mokotów, Warszawa Wola, Warszawa Żoliborz, Warszawa Praga Północ i Warszawa Praga Południe) oraz 7 Rejonowych Urzędów Spraw Wewnętrznych na terenie ówczesnego województwa warszawskiego (Pruszków, Legionowo, Otwock, Piaseczno, Wołomin, Grodzisk Mazowiecki i Nowy Dwór Mazowiecki). Ta struktura SUSW funkcjonowała bez większych zmian do jesieni 1989 r. W lutym 1985 utworzono Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy (na podstawie zarządzenia ministra spraw wewnętrznych nr 0072/74 z dnia 27 grudnia 1984 r.). Jego zadaniem było rozpracowanie operacyjne funkcjonariuszy i pracowników cywilnych SUSW w sprawach dotyczących ich współpracy z opozycją, obcym wywiadem, naruszeniem tajemnicy państwowej i służbowej, a także popełnieniem przestępstw kryminalnych i gospodarczych „o znacznym stopniu społecznego niebezpieczeństwa”. Inspektorat rozwiązano na podstawie zarządzenia ministra spraw wewnętrznych nr 28/90 z dnia 15 lutego 1990 r. Także w lutym 1985 r. z Wydziału IV wydzielono Samodzielną Sekcję VI (zajmującą się kontrolą operacyjną gospodarki żywnościowej, leśnictwa, przemysłu drzewnego i ochrony środowiska), przekształcona później w Wydział VI. Również w tym samym roku włączono Samodzielną Sekcję Socjalną do Wydziału Zdrowia tworząc Wydział Zdrowia i Spraw Socjalnych. W czerwcu 1989 r. zlikwidowano Wydział „W” (zarządzenie organizacyjne ministra spraw wewnętrznych nr 0115/org z dnia 30 maja 1989 r.). Gruntowne zmiany w strukturze SUSW nastąpiły po zatwierdzeniu zarządzenia ministra spraw wewnętrznych nr 075/89 z dnia 24 sierpnia 1989 r. Zlikwidowane zostały wydziały III, III – 1, III – 2, IV, V, V – 1, V – 2 oraz Inspektorat Ochrony Przemysłu. W ich miejsce powołano Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, Wydział Ochrony Gospodarki oraz Wydział Studiów i Analiz. SUSW zlikwidowano w lipcu 1990 r. na podstawie ustawy Sejmu RP o policji z 6 kwietnia 1990 r. (Dz.U. RP 1990, nr 30, poz. 179).

Akta wytwarzane przez struktury SUSW były składane w archiwum Wydziału "C" SUSW; po rozwiązaniu SUSW akta znalazły się w zasobach archiwalnych Biura Ewidencji i Archiwum UOP oraz archiwum Komendy Stołecznej Policji, następnie zostały przekazane do BUiAD IPN.

Akta proweniencji SUSW znajdujące się w IPN obejmują zbiory akt operacyjnych (TW i innych kategorii współpracowników i pomocników SB, spraw operacyjnych i obiektowych), akt administracyjnych i personalnych. W skład spuścizny weszły również akta wytworzone w strukturach, które poprzedziły utworzenie SUSW, tj. Urzędu ds. Bezpieczeństwa Publicznego m. st. Warszawy, Komendy MO m. st. Warszawy i Komendy Stołecznej MO; dotyczy to również zbiorów akt operacyjnych oznaczanych sygnaturami I, II i III, tj. akt agenturalnych, inwigilacji i śledczych, które oznaczano sygnaturami zachowującymi ciągłość od 1955 r. Cezurą jest rok 1975 (kiedy utworzono województwo stołeczne warszawskie i zreorganizowano KSMO), kiedy to aktom kontrolnym śledztw prowadzonych przez KMO/KSMO zaprzestano nadawać sygnatury zakończone symbolem "/II" i zaczęto nadawać sygnatury poprzedzone symbolem "III-", a aktom spraw operacyjnych zaprzestano nadawać sygnatury zakończone symbolem "/III" i zaczęto nadawać sygnatury poprzedzone symbolem "II-" - w obu przypadkach przy zachowaniu ciągłości nadawanych numerów archiwalnych (numerów dzienników archiwalnych); akta o charakterze agenturalnym oznaczano dalej bez zmian numerami archiwalnymi zakończonymi symbolem "/I".

Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra Kierownicza. Tom III 1975–1990, redakcja naukowa Paweł Piotrowski, Warszawa 2008; Paweł Piotrowski, Struktury Służby Bezpieczeństwa MSW 1975–1990, „Pamięć i Sprawiedliwość”, 2003, nr 1, s. 51 – 107.