Zespół / zbiór

Archiwum osobiste: Józef Przystaj

Polska, Niemcy

Józef Przystaj urodził się 22 marca 1896 r. w rejonie Drohobycza. W trakcie nauki w seminarium nauczycielskim w Samborze zaangażował się w działalność drużyn strzeleckich. W 1915 r. został wcielony do armii austro-węgierskiej. Walczył na froncie włoskim, gdzie odniósł rany. Po zakończeniu I wojny światowej służył w Wojsku Polskim. Uczestniczył w starciach z Ukraińcami i wojnie polsko-bolszewickiej. W 1923 r. ze względu na zły stan zdrowia został przeniesiony do rezerwy. Od 1924 r. pracował jako nauczyciel w szkole w Stręgoborzycach. Zmobilizowany w 1939 r. wziął udział w wojnie obronnej. 27 września 1939 r. dostał się do niewoli niemieckiej. W latach 1939-1945 przebywał w następujących obozach jenieckich: Oflag X B Nienburg (10.10.1939 r. – 14.11.1939 r.), Oflag X A/Z Itzehoe (15.11.1939 r. – 10.01.1941 r.), Oflag X A Sandbostel (11.01.1941 r. – 29.10.1941 r.), Oflag X C Lubeka (30.10.1941 r. – 14.08.1944 r.), Oflag VI B Dössell (15.08.1944 r. – 01.04.1945 r.). Po zakończeniu II wojny światowej pracował krótko w szkolnictwie polskim, organizowanym na terenie okupowanych Niemiec. Do maja 1946 r. kierował polską szkołą powszechną w Holzminden. Następnie powrócił do Polski, podejmując pracę w oświacie. Zmarł 20 lutego 1983 roku. Został pochowany na cmentarzu w Wawrzeńczycach.

Materiały były prawdopodobnie przechowywane przez p. Urszulę Przystaj, córkę Józefa Przystaja. Nie są znane dokładne okoliczności pozyskania tej dokumentacji przez pracowników Instytutu Pamięci Narodowej. Materiały zostały przekazane do Archiwum IPN w dniu 12 grudnia 2017 r. przez Pana Rafała Pękałę, ówczesnego p.o. Naczelnika Wydziału Notacji i Opracowań Multimedialnych w Biurze Edukacji Narodowej IPN.

Materiały związane są głównie z pobytem Józefa Przystaja w niemieckich obozach jenieckich podczas II wojny światowej. W mniejszym zakresie odnoszą się do jego służby w Wojsku Polskim i pracy pedagogicznej.

Przekazane materiały były w większości uporządkowane, prawdopodobnie przez osobę z rodziny Józefa Przystaja. Dokumentacja aktowa i część fotografii miały nadany układ chronologiczny. Umieszczone były na opisanych kartach skoroszytu. Z opisów na jednej z kart wynika, że ze skoroszytu zostały usunięte 2 fotografie. Podczas opracowywania nabytku zachowano oryginalny układ dokumentów w skoroszycie. Z kolei przechowywane osobno odbitki pozytywowe podzielono na dwa tematy związane ze służbą wojskową oraz pobytem w oflagach. Jednostki usystematyzowano następnie w kolejności chronologicznej.

- AIPN BU 1467/204, Archiwum osobiste Józefa Przystaja; ¬- Eleonora Kusińska, Henryk Pomykalski, Wielka historia w małej ojczyźnie, [w:] Internetowy Kurier Proszowski, 24.09.2018 r., [dostęp: 04.07.2019 r.] (http://www.24ikp.pl/serwis/ko/historia/20180924historia/art.php).