Podzespół

Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Szczecinie 1945 - 1954

Zasięg terytorialny Okręgu Pomorza Zachodniego obejmował początkowo 40-43 powiaty tj. od Lęborka aż do Żar, a od lipca 1945 r. 25 jednostek administracyjnych, w skład których wchodziły 24 powiaty oraz miasto Szczecin. Taki schemat administracyjny Okręgu Pomorza Zachodniego funkcjonował do 1946 r., tzn. do roku utworzenia województwa szczecińskiego. Nowe władze powróciły do przedwojennego trójstopniowego podziału kraju (Dz. U. 1944, nr 2, poz. 7 i 8). Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. (Dz. U. 1946, nr 28, poz. 176 i 177) tzw. Ziemie Odzyskane zostały rozdzielone pomiędzy trzy województwa: olsztyńskie, wrocławskie i szczecińskie. To ostatnie obejmowało swoim zasięgiem następujące powiaty: białogardzki, bytowski, chojeński, choszczeński, człuchowski, drawski, gryficki, gryfiński, kamieński, kołobrzeski z miastem Kołobrzeg, koszaliński z miastem Koszalin, łobeski, miastecki, myśliborski, nowogardzki, pyrzycki, sławieński, słupski z miastem Słupskiem, stargardzki z miastem Stargardem, szczeciński, miasto Szczecin (powiat miejski), szczecinecki, wałecki, woliński i złotowski. We wszystkich wymienionych wyżej powiatach utworzono Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego z siedzibami w miastach powiatowych. Wyjątek stanowiły PUBP Szczecin z siedzibą w Głębokim, PUBP w Chojnicach z siedzibą w Nowym Dębie. Rozkazem organizacyjnym nr 054/ORG. z dnia 13 maja 1948 r. dostosowano nazewnictwo urzędów do wprowadzonych zmian administracyjnych. Z dniem 22 stycznia 1949 r. nakazano zmianę nazewnictwa: przekształcono PUBP Chojnice z siedzibą w Nowym Dębie na PUBP Chojna z siedzibą w Dębnie. Na dzień 1 czerwca 1948 r. liczbowy wykaz urzędów dla województwa szczecińskiego wynosił 25 UBP w tym 1 urząd wojewódzki i 24 powiatowe (dyslokacja urzędów bezpieczeństwa publicznego według województw z 1948 r.). Zasięg terytorialny Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego uległ zasadniczej zmianie po reformie administracyjnej z 1950 r. Na mocy ustawy z dnia 28 czerwca 1950 r. (Dz. U. z 1950, nr 28, poz. 255) utworzono województwo koszalińskie, którego zakres terytorialny obejmował powiaty wydzielone z województwa szczecińskiego. Były to powiaty: koszaliński z miastem Koszalinem, kołobrzeski z miastem Kołobrzegiem, białogardzki, sławieński, słupski z miastem Słupskiem, bytowski, miastecki, szczecinecki, drawski, wałecki, złotowski i człuchowski. W ślad za ustawą Minister Bezpieczeństwa Publicznego wydał rozkaz organizacyjny nr 058 z dnia 18 lipca 1950 r. zarządzając by z dniem 20 lipca 1950 r. przemianować Delegaturę MBP w Koszalinie na WUBP w Koszalinie. Nowomianowany Szef WUBP w Koszalinie przejął od swojego byłego zwierzchnika w Szczecinie Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa w wymienionych w ustawie miejscowościach w łącznej liczbie 12 (Rozkaz organizacyjny nr 058/ORG. z dnia 18.07.1950 r.). Zakres administracyjny WUBP w Szczecinie zmniejszył się o połowę: z 24 powiatów (PUBP) podlegających w 1948 r. pozostało zaledwie 12. Były to PUBP w Chojnie (z siedzibą w Dębnie), Choszcznie, Gryficach, Gryfinie, Kamieniu Pomorskim, Łobzie, Myśliborzu, Nowogardzie, Pyrzycach, Wolinie z siedzibą w Świnoujściu, Stargardzie i Szczecinie.

Działalność Urzędu Bezpieczeństwa (UB) bierze swój początek w utworzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN). Został on powołany antydatowaną ustawą Krajowej Rady Narodowej (KRN) z dnia 21 lipca 1944 r. (Dz. U. 1944, nr 1, poz. 1). Określała ona skład osobowy PKWN, ale nie wymieniała żadnych przepisów, które normowałyby zadania oraz kompetencje wyszczególnionych resortów. Jednym z nich był Resort Bezpieczeństwa Publicznego (RBP). Ustawą z dnia 31 grudnia 1944 r. (Dz. U. 1944, nr 19, poz. 99) powołano w miejsce dotychczas istniejącej KRN Tymczasowy Rząd Rzeczypospolitej Polskiej. Mocą wspomnianej wyżej ustawy z dniem 1 stycznia 1945 r. przekształcono dotychczas istniejący RBP w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) (art. 2 punkt 7). Tym samym w miejsce istniejących grup operacyjnych powstały jednostki terenowe MBP tj. Wojewódzkie i Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP i PUBP) oraz ich miejskie i gminne odpowiedniki. Pierwszy WUBP został powołany w Lublinie pod kierownictwem Henryka Pałki. Struktura terenowa Urzędu Bezpieczeństwa była ściśle scentralizowana i zależna od ośrodka decyzyjnego w Warszawie. Celem zabezpieczenia i przejęcia kontroli nad niemal każdym aspektem życia na podporządkowanym obszarze tworzono również z czasem, pozostające w gestii UB Referaty Ochrony (RO) i Referaty Gminne (RG). Kontrolowały one funkcjonujące ośrodki przemysłowe. Również w zakładach produkujących na potrzeby wojska utworzono nadzorujące je Referaty Wojskowe (RW). W latach 1944-1954 Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego podlegały również Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW), Wojska Ochrony Pogranicza (WOP), Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej (ORMO) oraz Straż Przemysłowa i Straż Więzienna. Celem tworzenia organów bezpieczeństwa było organizowanie wszelkich struktur nowego aparatu władzy na ziemiach już wyzwolonych i dopiero co mających być wyzwolonymi. Prócz tego do ich zadań należało również utrzymanie porządku, spokoju i ładu na danym terytorium, a także zapobieganie różnego rodzaju zagrożeniom ze strony wrogich organizacji zarówno tych podziemnych jak i szpiegowskich. Zabezpieczano także transfer ludności niemieckiej z obszaru Pomorza Zachodniego i migrację ludności polskiej. W rzeczywistości organy bezpieczeństwa dążyły do przejęcia kontroli nad życiem politycznym, społecznym, religijnym i gospodarczym obywateli. Pod hasłem utrzymania porządku i zapobiegania zagrożeniom rozumiano zwalczanie pozostałego po wojnie niepodległościowego podziemia, zwolenników innej niż komunistyczna partii (np. Polskiego Stronnictwa Ludowego). Służyć temu miały specjalnie utworzone wydziały, jak powstały decyzją nr 16 z dnia 28 kwietnia 1945 r. Wydział do Walki z Bandytyzmem. Oprócz ścigania byłych członków Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych zajmowano się również osobami uchylającymi się od służby w Wojsku Ludowym. Rozliczano obywateli z ich postaw i sympatii z czasów okupacji niemieckiej. Sprawdzano pod tym kątem osoby repatriowane jak i podejrzane o podpisywanie niemieckiej listy narodowościowej. Obywatele posądzeni o jedne z wymienionych „przestępstw” sądzeni byli na podstawie Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego (Dz. U. 1946, nr 69, poz. 376). Ich winy rozpatrywano jako zbrodnie stanu, a ich sądzeniem zajmowały się właściwe sądy wojskowe. Ze względu na położenie omawianego regionu szczególną uwagę poświęcano zagadnieniu walki z obcym wywiadem. W tym celu stworzono specjalny Wydział do ochrony portu w Świnoujściu (Wydział VIIIa). Z czasem przeniesiono punkt ciężkości w zakresie walki z wrogiem publicznym z nieistniejącego podziemia na środowisko kościelne. Pod pojęciem ładu rozumiano brak jakiejkolwiek opozycji; porządkiem stała się ścisła organizacja życia społecznego i gospodarczego. W imię jednomyślności i spokoju przeprowadzano kolektywizację wsi, akcje siewne, kontrolowanie korespondencji, badanie nastrojów społecznych i zwalczanie wszelkiej opozycji. W zakresie realizowanych zadań Urząd Bezpieczeństwa nawiązywał ścisłą współpracą z innymi organami. I tak w celu likwidacji niepodległościowego podziemia współpracowano z prokuraturą wojskową (Okólnik nr 31 MBP z dnia 02.11.1945 r.), ochronie granic przed napływem szpiegów służyło porozumienie z Wojskami Ochrony Pogranicza oraz z Korpusem Bezpieczeństwa Wewnętrznego (Tymczasowa Instrukcja o współpracy organów zwiadowczych Wojsk Ochrony Pogranicza z organami Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego z dnia 19.11.1947 r.; Rozkaz organizacyjny nr 0112/ORG. z dnia 14.12.1948 r. oraz Rozkaz nr 40 MBP z dnia 07.07.1949 r.). Podległość systemu penitencjarnego od września 1945 r. było niewątpliwym wsparciem przy realizacji zadań dla organów bezpieczeństwa publicznego. Ziemie województwa szczecińskiego, nowe zarówno dla władz jak i obywateli tu przyjeżdżających były idealnym miejscem do wprowadzenia i siłowego umacniania władzy. Powstanie WUBP na omawianym terenie datuje się na 1945 r. Jednak perturbacje związane z ostatecznym ustaleniem granicy zachodniej Polski a tym samym przynależnością Szczecina spowodowały, że jego siedziba często ulegała zmianom i dopiero w 1946 r. została ostatecznie ustalona w Szczecinie. Tzw. Ziemie Odzyskane, w skład których wchodziły zarówno obszary Śląska, Pomorza i Mazur zostały podzielone na 4 Okręgi Administracyjne mocą ustawy Rady Ministrów z dnia 14 marca 1945 r.: - Okręg I – Śląsk Opolski, - Okręg II – Dolny Śląsk, - Okręg III – Pomorze Zachodnie, - Okręg IV – Mazury. Do zarządzania okręgami powołano również pełnomocników rządu polskiego. Na Okręg Pomorza Zachodniego pełnomocnikiem został najpierw Aleksander Kaczocha-Józefski, następnie Leonard Borkowicz. Wraz z utworzeniem Okręgów Administracyjnych powołano Grupy Operacyjne Urzędów Bezpieczeństwa, do pracy w których kierowano funkcjonariuszy z rezerw kadrowych MBP. Na pierwszą siedzibę Grupy Operacyjnej UBP Pomorze Zachodnie wybrano Piłę i tam zaczęto tworzyć pierwsze struktury Urzędu Bezpieczeństwa. Na jej czele stanął kpt. Jerzy Kilianowicz, który odpowiedzialny był za tworzenie Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego oraz powiatowych odpowiedników na Pomorzu Zachodnim. Wraz z rzeczywistym przejęciem Szczecina przez władze polskie od władz radzieckich w dniu 30 kwietnia 1945 r. nastąpiło również przybycie do miasta funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. W połowie maja 1945 r. Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej wydał decyzję nakazującą opuszczenie przez władze polskie dotychczasowej siedziby. Ewakuacja władz polskich spowodowana była brakiem uregulowania przebiegu granicy zachodniej państwa polskiego i nastąpiła w dniach od 17 do 19 maja 1945 r. Cała struktura Urzędu Bezpieczeństwa została przeniesiona ze Szczecina do Stargardu, a później do Koszalina. W ostateczności Urząd Bezpieczeństwa powrócił do Szczecina w 1946 r. Siedziba urzędu znajdowała się początkowo na Wałach Chrobrego, a następnie na ul. Małopolskiej 22 (obecnie Komenda Wojewódzka Policji). W czasie funkcjonowania Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego jego struktura składała się z następujących wydziałów: Wydziału I (wcześniej Kontrwywiad), Wydziału II (ewidencja i technika operacyjna, łączność szyfrowa i radiowa), Wydział III (wydział do walki z niepodległościowym podziemiem), Wydział IV (ekonomiczny, ochrona gospodarki narodowej), Wydział V (społeczno-polityczny, zwalczanie działalności antypaństwowej, nadzór nad organizacjami politycznymi, społecznymi i religijnymi), Wydział Śledczy, Wydział do Walki z Bandytyzmem przemianowany następnie na Wydział VII, a potem III, zajmujący się likwidacją niepodległościowego podziemia, Wydział Więzień i Obozów/Wydział Więziennictwa, Kwatermistrzostwo (zaopatrzenie), Sekretariat Kierownictwa, Wydział Ogólny, Wydział VIII (operacyjne zabezpieczenie komunikacji oraz transportu kolejowego i drogowego), Wydział VIII „A” (ochrona żeglugi morskiej), Wydział IX (nadzór nad przemysłem ciężkim, kontrola RO i RW), Wydział X (operacyjna ochrona partii), Wydział XI (kwestie wyłączone z Wydziału V, związane z Kościołem katolickim i związkami wyznaniowymi), Wydział „A” Obserwacji, Wydział Personalny/Kadr (nabór funkcjonariuszy do pracy, załatwienie formalności w tym np. przepustek, ewidencjonowanie oraz przechowywanie akt osobowych czynnych funkcjonariuszy), Wydział/Inspektorat Szkolenia, Wydział do spraw Funkcjonariuszy (jednostka funkcjonująca wewnątrz resortu o charakterze kontrolnym), Wydział Łączności, Wydział Finansowy, Wydział Zdrowia, Inspektorat Kontroli. Wydziały: I, II, III, IV, V, VIII, VIIIa, Wydział A, IX, X i XI nazywane były wydziałami operacyjnymi. Zadania wymienionych wydziałów często były zbieżne z zakresem działania Wydziału Śledczego, w wyniku czego dochodziło często do nieporozumień, zatajania informacji o przeprowadzonej pracy agenturalnej i samym podejrzanym. Ich wzajemna współpraca uregulowana została Instrukcją MBP z dnia 1 sierpnia 1945 r. Nadzór nad jej przebiegiem sprawowali: Szef WUBP/PUBP i naczelnicy wymienionych wydziałów. Kadrą zarządzającą w Urzędach Bezpieczeństwa Publicznego/Wojewódzkich Urzędach Bezpieczeństwa Publicznego byli szefowie urzędów oraz ich zastępcy, a także naczelnicy wydziałów i ich zastępcy. Zaś w Powiatowych Urzędach Bezpieczeństwa Publicznego funkcję tę pełnili również szefowie urzędów i ich zastępcy. Szefami szczecińskiego UBP/WUBP było 7 funkcjonariuszy. Pierwszym z nich był już wcześniej wymieniony Jerzy Kilanowicz, następnie Longin Kołarz, Józef Mrozek, Jan Olkowski i Daniel Piękniewski zaś ostatnim, pełniącym tę funkcję dwukrotnie, Eliasz Koton – człowiek cieszący się złą sławą zarówno wśród osób inwigilowanych i przesłuchiwanych jak i podległych mu funkcjonariuszy. Dnia 7 grudnia 1954 r. dekretem Rady Państwa (Dz. U. 1954, nr 54, poz. 269) rozwiązano Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego i powołano równorzędnie Komitet ds. Bezpieczeństwa Publicznego oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Według oficjalnego stanowiska partii i rządu zmiana ta była podyktowana potrzebą usprawnienia działania organów bezpieczeństwa publicznego i usunięcia błędów (Rozkaz MBP z dnia 10.12.1954 r.). W rzeczywistości prawda o sposobie działania władz bezpieczeństwa jak i o całym systemie została ujawniona wraz z ucieczką do Berlina Zachodniego wicedyrektora Departamentu X MBP (do spraw prowokacji PZPR) Józefa Światły. W wyniku tych transformacji doszło również do zmian na poziomie województw oraz powiatów. Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Szczecinie został przemianowany na Wojewódzki Urząd ds. Bezpieczeństwa Publicznego w Szczecinie a Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego na Powiatowe Urzędy ds. Bezpieczeństwa Publicznego w: Chojnie z siedzibą w Dębnie, Choszcznie, Goleniowie, Gryficach, Gryfinie, Kamieniu Pomorskim, Łobzie, Myśliborzu, Nowogardzie, Pyrzycach, Stargardzie Szczecińskim, Szczecinie, Świnoujściu oraz Miejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Publicznego w Szczecinie. Najwcześniejsze zachowane materiały po WUBP w Szczecinie sięgają 1945 r. czyli daty utworzenia instytucji. Terytorialnie zaś obejmuje obszar działania WUBP oraz podległe mu powiatowe komórki. Do czasu reformy administracyjnej w skład opisywanego podzespołu wchodziły akta wytworzone na terenie przyszłego województwa koszalińskiego. Zgodnie z rozkazem organizacyjnym Nr 058/50 z dnia 28 czerwca 1950 r. wraz ze zmianą nazewnictwa i utworzeniem nowych województw (koszalińskiego, opolskiego i zielonogórskiego) zobowiązano Szefów wymienionych WUBP do przekazania m. in. spraw służbowych i inwentarza do nowoutworzonych urzędów. Nie zachowały się jednak żadne ślady po przekazaniu dokumentacji. Pośród akt po byłym WUBP w Szczecinie znajdują się również akta po 8 Brygadzie Ochrony Pogranicza a następnie po 12 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza (np. repertorium osób podejrzanych i śledztw prowadzonych przez wymienioną jednostkę. Datą końcową omawianego podzespołu jest rok 1954 czyli data przekształcenia WUBP w Komitet ds. Bezpieczeństwa Publicznego. Wspomniana reorganizacja, przynajmniej w pierwszych miesiącach miała charakter jedynie organizacyjny. Śladem w aktach jest zmiana nazewnictwa i pieczątek, natomiast sprawy prowadzone są płynnie, bez wyraźnego rozgraniczenia podzespołów. Akta po byłym WUBP w Szczecinie zachowane zostały fragmentarycznie. Stan akt jest dobry, są to głównie rękopisy i maszynopisy. Z powodu braków aprowizacyjnych wykorzystywano do zapisywania pozostałe niemieckie dokumenty (rozkazy, pisma organizacyjne). Do prowadzenia pomocy ewidencyjnych, np. wykazów członków ORMO służyły również odpowiednio przystosowane poniemieckie księgi. Dokumenty po byłym WUBP w Szczecinie są formatu A4 i A3, znajdują się również tzw. druki luźne. Akta administracyjne stanowiące zawartość omawianego zbioru można podzielić na materiały zachowane po wojewódzkim urzędzie i jego powiatowych oddziałach. Obieg dokumentacji regulowała instrukcja kancelaryjna z dnia 23 kwietnia 1952 r. (tekst jednolity opracowany na podstawie dotychczasowych przepisów). Za prowadzenie czynności kancelaryjnych w Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego odpowiedzialna była kancelaria urzędu i sekretarze wydziałów, natomiast w powiatach sekretarz urzędu. Na czele kancelarii podlegającej Wydziałowi Ogólnemu WUBP stał kierownik podlegający naczelnikowi wspomnianego wydziału. Na szczeblu wojewódzkim kancelaria przyjmowała pisma adresowane do Szefa WUBP, jak i do urzędu a w razie potrzeby pisma adresowane do wydziałów. Praca kancelaryjna prowadzona była systemem dziennikowym. Wyróżniono dwa rodzaje dzienników: podawczy, w którym odnotowywane były pisma wpływające w porządku chronologicznym oraz dziennik korespondencyjny prowadzony przez sekretarzy wydziałów i sekretarzy PUBP. W tym ostatnim odbywała się rejestracja spraw. Numer sprawy nadawany był przez wydział, który tą sprawę prowadził. Cała przychodząca korespondencja przed przekazaniem sprawy do właściwej komórki rejestrowana była przez sekretariat. Za ustalenie oznaczeń poszczególnych jednostek w obrębie urzędu, czyli sygnatury odpowiedzialny był w WUBP Wydział Ogólny. W nim też prowadzono książkę rozdziału przepisów napływających do urzędu z ministerstwa (Okólnik nr 3 o prowadzeniu ewidencji i sposobie przechowywania przepisów Ministerstwa w Wydziałach Departamentów i Wojewódzkich Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego z dnia 4.05.1949 r.). Odrębna ewidencja prowadzona była do przepisów wydawanych przez Ministerstwo i do przepisów wydawanych przez WUBP. Każdy wydział zobowiązany był do kompletowania przepisów centralnych (Instrukcja Nr 13 o wydawaniu, podawaniu do wiadomości i ewidencji przepisów w WUBP z dnia 22.12.1949 r.). Ze względów oszczędnościowych zalecano załatwienie sprawy na piśmie wpływającym (Zarządzenie Nr 51 dotyczące oszczędności papieru i materiałów kancelaryjnych z dnia 25.11.1947 r.). W związku z silną centralizacją władzy i zależnością pionową urzędów wojewódzkich i powiatowych od centrali wiele miejsca w przepisach poświęcano obowiązkowi sprawozdawczości prowadzonej w zakresie działalności porządkowej czy pracy operacyjnej. Stąd wiele zarządzeń nakazujących sporządzanie miesięcznych sprawozdań i tablic statystycznych z działalności PUBP do Szefa WUBP (Uzupełnienie do Zarządzenia Nr 41 Szefa WUBP w Szczecinie z dnia 28.12.1951 r.), tabel sprawozdawczości dotyczącej aresztowań (pismo Szefa WUBP w Szczecinie kpt. Kotona z dnia 23.01.1953 r.), kart pracy operacyjnej, wykazów z pracy operacyjnej (pismo Szefa WUBP ktp. Kotona z dnia 09.06.1953 r.), czy sporządzania planów pracy (pismo Szefa WUPB w Szczecinie ktp. Kotona z dnia 27.03.1953 r.). Zachowane akta po byłym Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Szczecinie stanowią głównie materiały administracyjne. Główną ich częścią są akta o charakterze sprawozdawczym i regulującym a w nich: - meldunki: sytuacyjne, dzienne, dzienno-sprawozdawcze Szefa WUBP do Ministerstwa w Warszawie oraz szefów PUBP do województwa, - sprawozdania i raporty: dzienne, miesięczne, kwartalne, dekadowe, okresowe, roczne sporządzane przez szefów poszczególnych wydziałów do Szefa WUBP, - materiały o charakterze normatywnym i regulującym: okólniki, pisma instruktażowe, instrukcje, zarządzenia, rozkazy, wyciągi z przepisów Ministerstwa i Szefa WUBP, - szyfrogramy i protokoły z odpraw oficerów śledczych oraz plany pracy poszczególnych wydziałów, - referaty dotyczące Plenum KC, protokoły z narad – materiały prowadzone i archiwizowane przez Sekretariat Kierownictwa, - korespondencja w zakresie współpracy międzywydziałowej. Kolejną grupę akt stanowią pomoce ewidencyjne a w tym: - repertoria z prowadzonych śledztw Wydziału Śledczego w województwie i powiatach, - książki ewidencji członków ORMO w poszczególnych powiatach, - książki meldunków sytuacyjnych WUBP w Szczecinie oraz biuletyny dzienne, - księgi ewidencji aresztowanych Wydziału Śledczego. Adekwatne do wyżej wymienionych akta zachowały się w powiatach. Spośród istniejących wówczas wydziałów najlepiej zachowały się akta z działalności Wydziału Śledczego i Wydziału III. Sprawozdania z prowadzonych śledztw jak i pomoce ewidencyjne obejmują całość istnienia WUBP od 1945 r. do 1954 r. Posiadane materiały odzwierciedlają główne nurty działania aparatu bezpieczeństwa na omawianym terenie. Znaczącą grupę akt stanowią materiały poświęcone rozpracowywaniu istniejącego tuż po wojnie podziemia niepodległościowego (wykazy ujawnionych byłych członków organizacji podziemnych i dezerterów z Wojska Polskiego i Milicji Obywatelskiej) oraz charakterystyki pracy kontrwywiadowczej. Kolejną grupę akt stanowią materiały dotyczące przeprowadzanej kolektywizacji wsi i oporu społeczeństwa (np. sprawozdania i meldunki odnośnie tzw. wypadków gryfickich), rozpracowywania duchowieństwa (np. sprawozdania z przeprowadzonej ogólnopolskiej akcji zbierania podpisów pod twz. Apelem Pokoju). Lata początkowe to również akta dotyczące osób repatriowanych (wykazy repatriantów i reemigrantów, akta dotyczące działalności Państwowych Urzędów Repatriacyjnych –PUR). Gros akt dotyczy również badania nastrojów i opinii społecznych (np. sprawozdania z nastrojów po śmierci Stalina) czemu służyć miały m. in. operacyjne zabezpieczenie większych zakładów przemysłowych przez tzw. Referaty Ochrony. Dużą część akt stanowią materiały o charakterze aprowizacyjnym i organizacyjnym. Akta nie zostały uporządkowane zgodnie z zasadami metodyki archiwalnej.