Podseria

Biuro Historyczne

Biuro Historyczne MSW zostało powołane (w związku z obchodami 30 rocznicy powołania SB i MO) na mocy zarządzenia nr 014/74 ministra spraw wewnętrznych z dnia 11 marca 1974 r. w sprawie zakresu działania i regulaminu organizacyjnego Biura Historycznego. Zgodnie z etatem nr A-028/1 zatwierdzonym zarządzeniem organizacyjnym nr 016/org. z dnia 7 marca 1974 r. struktura Biura Historycznego kształtowała się następująco: Kierownictwo (dyrektor i dwóch zastępców dyrektora); Wydział I (Zespół historii Służby Bezpieczeństwa, Zespół historii Milicji Obywatelskiej, Zespół Historii jednostek wojskowych MSW); Wydział II (Zespół myśli operacyjnej, Zespół dokumentacji i informacji); Sekcja Ogólna (zajmująca się sprawami administracyjno-gospodarczymi). Pierwszym Dyrektorem Biura został Stanisław Morawski, następnie funkcję tę objął w dniu 1 lipca 1978 r. Stanisław Jastrzębski. Pełna obsada Biura liczyła łącznie 26 osób. W poszczególnych województwach dla utrzymania bezpośredniej współpracy z Biurem Historycznym przyznano Komendom Wojewódzkim MO (równorzędnym) 19 etatów starszych inspektorów przy kierownictwie dla obsadzenia stanowisk pełnomocników Biura Historycznego MSW. Zgodnie z Zarządzeniem nr 014/74 ministra spraw wewnętrznych Biuro Historyczne było odpowiedzialne za organizowanie i prowadzenie prac naukowo-badawczych dotyczących historii organów spraw wewnętrznych powołanych do ochrony ustroju Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (ze szczególnym uwzględnieniem okresu tworzenia i utrwalania władzy ludowej). Miało również koordynować prace naukowo-badawcze podejmowane przez inne jednostki resortu. W szczególności do jego zadań należało: - zbieranie materiałów i naukowe ich opracowywanie oraz prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie historii: działalności i walki organów bezpieczeństwa publicznego, Milicji Obywatelskiej i resortowych jednostek wojskowych, w okresie tworzenia i umacniania władzy ludowej w Polsce; ochrony ustroju PRL; zwalczania szpiegostwa; ochrony granic państwowych; ochrony spokoju ładu i porządku publicznego w kraju; ochrony mienia państwowego i społecznego; - prowadzenie prac naukowo-badawczych oraz opracowywanie materiałów z przeszłości dla potrzeb praktyki w zakresie: uogólniania doświadczeń organów bezpieczeństwa i porządku publicznego w dziedzinie pracy i myśli operacyjnej; organizacji form i metod działania wrogich sił wewnętrznych i zewnętrznych, zwłaszcza ośrodków wywiadowczych i dywersji ideologiczno-politycznej; - prowadzenie prac naukowo-badawczych i opracowywanie materiałów archiwalnych dla potrzeb dydaktyczno-badawczych szkół wyższych i innych jednostek organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych; - wytyczanie kierunków naukowych i badawczych w zakresie historii organów spraw wewnętrznych poprzez: współpracę ze szkołami wyższymi i Departamentem Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego przy opracowywaniu programów nauczania i szkolenia oraz działalności wydawniczej dla potrzeb szkolenia i doskonalenia zawodowego; współpracę z Biurem „C” w zakresie gromadzenia, selekcjonowania, opracowywania i udostępniania materiałów archiwalnych oraz przygotowywania i publikowania materiałów źródłowych; - prowadzenie działalności wydawniczej w zakresie historii organów spraw wewnętrznych; - współpracę z instytucjami i placówkami naukowymi w kraju zajmującymi się najnowszą historią Polski, zwłaszcza z Centralnym Archiwum przy KC PZPR oraz odpowiednimi placówkami przy resortach spraw wewnętrznych i komitetach bezpieczeństwa publicznego w krajach socjalistycznych, prowadzącymi badania nad historią organów bezpieczeństwa i porządku publicznego; - organizowanie konferencji i dyskusji naukowych nad problemami powstania i roli organów bezpieczeństwa i porządku publicznego w Polsce Ludowej; - przygotowywanie materiałów do wykorzystania przez środki masowego przekazu i przedstawicieli środowisk twórczych w celu podejmowania tematów z zakresu historii organów spraw wewnętrznych; - współpracę z Głównym Urzędem Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w zakresie opiniowania wydawnictw historycznych, popularno-naukowych i literackich oraz filmów omawiających problematykę historii spraw wewnętrznych. Warunkiem prowadzenia prac naukowo-badawczych było uzyskanie dostępu do zasobu akt resortu spraw wewnętrznych. Tymczasem zarządzenie nr 034/74 ministra spraw wewnętrznych z dnia 10 maja 1974 r. w sprawie postępowania z aktami archiwalnymi, zabezpieczenia tajemnicy państwowej i służbowej w resorcie spraw wewnętrznych oraz załączona do niego instrukcja nie uwzględniały Biura Historycznego. Mogło ono korzystać z archiwum Biura „C” na tych samych prawach co instytucje i osoby spoza resortu spraw wewnętrznych, nie przyznano mu praw przysługujących jednostkom operacyjnym. Było to związane z koniecznością ścisłego przestrzegania tajemnicy państwowej i służbowej oraz potrzebą uniknięcia dekonspiracji żyjących tajnych współpracowników organów bezpieczeństwa państwa oraz ujawnienia nazwisk figurantów prowadzonych rozpracowań. W praktyce oznaczało to, że w początkowym okresie istnienia Biura (tj. co najmniej do dnia 14 lipca 1975 r. – jak wynika z protokołu z narady kierownictwa Biura Historycznego MSW z tego dnia) jego pracownicy nie mieli dostępu do materiałów źródłowych gromadzonych w Biurze „C” i jego odpowiednikach w terenie (tj. archiwach komend wojewódzkich Milicji Obywatelskiej). Realizując nałożone zadania opierali się więc głównie na wspomnieniach i opracowaniach funkcjonariuszy SB i MO, emerytów oraz rencistów, a także na źródłach dostępnych tj. z zasobu Archiwum Akt Nowych, Archiwum KC PZPR, archiwów komitetów wojewódzkich oraz z wydawnictw partyjnych. Według notatki służbowej Biura Organizacyjnego MSW z dnia 24 grudnia 1980 r. planowano włączenie „zakresu zadań Biura Historycznego do Biura „C” z jednoczesnym przesunięciem stanowisk etatowych”. W marcu 1981 r., zgodnie z etatem nr A-028/2 zatwierdzonym zarządzeniem organizacyjnym nr 024/Org. z dnia 24 marca 1981 r., obsadę Biura zmniejszono do 20 osób, nie zmieniając przy tym jego struktury. Ostatecznie, z dniem 1 kwietnia 1981 r., zarządzeniem organizacyjnym nr 017/Org. Ministra Spraw Wewnętrznych Biuro Historyczne zostało rozwiązane, a jego funkcje przejęła Katedra Historii i Archiwistyki Akademii Spraw Wewnętrznych. Wśród archiwaliów wytworzonych w toku działalności Biura Historycznego, a zgromadzonych w zasobie IPN znajdują się głównie wspomnienia funkcjonariuszy MO i SB (relacje i opracowania). Pozostałe materiały to protokoły z narad kierownictwa oraz plany i sprawozdania z pracy Biura, a także protokoły z posiedzeń i plany pracy Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR przy Biurze Historycznym MSW.