Zespół / zbiór

Akademia Spraw Wewnętrznych w Warszawie 1972-1990 [1991]

Polska Rzeczpospolita Ludowa (1972-1989), Rzeczpospolita Polska (1990-1991)

Akademia Spraw Wewnętrznych została powołana na mocy rozporządzenia rady ministrów z dnia 11 sierpnia 1972 r. w sprawie utworzenia Akademii Spraw Wewnętrznych (Dz.U. PRL 1972, nr 34, poz. 233). Ww. rozporządzenie stanowiło, iż ASW „kształci i wychowuje kadry organów resortu spraw wewnętrznych w celu przygotowania do objęcia stanowisk wymagających posiadania wyższego wykształcenia zawodowego”; program studiów w zakresie „przedmiotów zawodowych” ustalać miał minister spraw wewnętrznych, w zakresie „nauk innych niż zawodowe” minister spraw wewnątrznych w porozumieniu z ministrem nauki, szkolnictwa wyższego i techniki. Nadzór nad ASW w rozumieniu przepisów ustawy z dn. 5 listopada 1958 r. o szkolnictwie wyższym miał sprawować minister spraw wewnętrznych. ASW otrzymała prawo wydawania absolwentom dyplomów ukończenia szkoły wyższej oraz nadawania tytułu magistra. Działalność ASW miała rozpocząć w roku akademickim 1972/1973. Zarządzeniem nr 103 z dnia 27 września 1972 r. minister spraw wewnętrznych nadał ASW statut, stanowiący m.in., że akademia „jest samodzielną jednostką organizacyjną w strukturze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych” i że przez „wykonywanie swoich zadań uczestniczy w umacnianiu porządku publicznego i bezpieczeństwa PRL”; wśród zadań akademii wymieniono „wychowanie słuchaczy na aktywnych oraz ideowych obywateli PRL, obrońców jej ustroju i bezpieczeństwa”, „kształcenie słuchaczy w zakresie nauk społeczno-politycznych, prawnych, ekonomicznych i specjalistycznych w celu przygotowania ich do objęcia kierowniczych stanowisk w resorcie spraw wewnętrznych”, „kształcenie nauczycieli akademickich oraz przygotowywanie ich do pracy naukowej i dydaktycznej w resorcie spraw wewnętrznych”, „prowadzenie badań naukowychw dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego i profilaktyki społecznej, upowszechnianie wyników tych badań w resorcie spraw wewnętrznych i poza resortem”, „rozwijanie i upowszechnianie dorobku i tradycji służb MO i SB w resorcie spraw wewnętrznych i poza resortem”. Wśród zadań ASW wymieniono w statucie także „prowadzenie studiów zaocznych i podyplomowych oraz innych studiów i kursów określonych odrębnymi przepisami” i „opracowywanie i wydawanie podręczników oraz innych materiałów z zakresu nauk społeczno-politycznych i specjalistycznych, dotyczących działalności resortu spraw wewnętrznych”. Najważniejszymi organami ASW wg statutu mialy być: komendant (będący jednocześnie rektorem akademii), zastępca komendanta ds. dydaktycznych, zastępca komendanta ds. naukowych, zastępca komendanta ds. administracyjno-gospodarczych, Rada Naukowa ASW (w skład której wchodzili: komendant i zcy komendanta ASW, sekretarz KU PZPR, dyrektorzy instytutów, kierownicy katedr, profesorowie i docenci ASW oraz profesorowi i docenci innych uczelni powołani do rady przez ministra spraw wewnętrznych, dyrektor Biblioteki Głównej ASW, kierownik Studium Języków Obcych ASW, kierownik Oddziału Planowania Procesu Nauczania oraz przedstawiciele nauczycieli akademickich), komendanci kursów (zwierzchnicy słuchaczy danych lat studiów), instytuty, katedry i zakłady (w statucie ASW nie ujęto konkretnego wykazu instytutów, katedr i zakładów, poprzestając na stwierdzeniu, że instytuty „odpowiadają głównym kierunkom studiów w ASW”, a zakłady „są podstawowymi jednostkami organizacyjnymi pracy naukowej i dydaktycznej w zakresie określonej dycypliny naukowej”), Studium Języków Obcych, Biblioteka Główna, Oddział Planowania Procesu Nauczania. Warunki rekrutacji do ASW określiło zarządzenie nr 82/72 ministra spraw wewnętrznych z dnia 11 sierpnia 1972 r. (wydane w porozumieniu z ministrem nauki szkolnictwa wyższego i techniki) w sprawie warunków i trybu przyjęć na I rok studiów w Akademii Spraw Wewnętrznych oraz wytyczne Dyrektora Departamentu Kadr MSW z dnia 11 sierpnia 1972 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu kwalifikowania kandydatów na I rok studiów Akademii Spraw Wewnętrznych w roku szkolnym 1972/73, program nauczania został wprowadzony załącznikiem do zarządzenia nr 106/72 ministra spraw wewnętrznych z dn. 26 września 1972 r. w sprawie zatwierdzenia i wprowadzenia do użytku służbowego programu nauczania w Akademii Spraw Wewnętrznych; regulamin studiów został wprowadzony zarządzeniem nr 107/72 ministra spraw wewnętrznych z dnia 28 września 1972 r. (wydanym w porozumieniu z ministrem nauki szkolnictwa wyższego i techniki) w sprawie ustalenia regulaminu studiów w Akademii Spraw Wewnętrznych w Warszawie. Zarządzenie nr 13 ministra spraw wewnętrznych z dnia 9 kwietnia 1977 r. zmieniające zarządzenie [nr 103/72] w sprawie nadania statutu ASW uzupełniło postanowienia tegoż statutu o nadanie Radzie Naukowej ASW kompetencji senatu w rozumieniu ustawy o szkolnictwie wyższym, oraz ustanowiło w ASW Wydział Polityczno-Prawny (grupujący nie wymienione z nazwy instytuty), wyznaczało komendanta (dziekana) wydziału w osobie zastępcy komendanta ASW ds. dydaktycznych i ustanowiło Radę Wydziału (częściowo wprowadzoną w dotychczasowe kompetencje Rady Naukowej ASW). Oprócz jednostek wymienionych w statucie w skład ASW wchodziły: Sekretariat Ogólny, Samodzielna Sekcja Kadr (następnie Oddział Kadr), Samodzielna Sekcja Administracyjno-Gospodarcza, Samodzielna Sekcja Finansowa, Zakład Pomocy Naukowych, Wydawnictw i Reprografii, a z struktur naukowo-badawczych: Wydział Bezpieczeństwa Państwa, Wydział Porządku Publicznego, Instytut Kryminalistyki i Kryminologii, Instytyt Porządku Publicznego i Szkolenia Bojowego, Instytut Nauk Społeczno-Politycznych, Instytut Prawa, Katedra Historii i Archiwistyki, Katedra Organizacji i Zarządzania, Zaoczne Studium Magisterskie, Podyplomowe Studium Pedagogiczne, Podyplomowe Studium Rezerwy Kadrowej (Podyplomowe Studium Rezerwy Kadry Kierowniczej), prowadzono również Kurs Podoficerski MO. W ASW funkcjonował Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy. Kolejne zmiany w ustroju ASW nastąpiły w 1989 r. na mocy zarządzeń ministra spraw wewnętrznych: nr 50/89 z dnia 21 czerwca 1989 r. w sprawie utworzenia wydziałów zamiejscowych Akademii Spraw Wewnętrznych i nr 72/89 z dnia 7 września 1989 r. w sprawie nadania Akademii Spraw Wewnętrznych w Warszawie statutu i regulaminu studiów. Zarządzeniem nr 72/89 unieważniono dotychczasowy statut ASW oraz statuty WSO MSW. Na mocy zarządzenia nr 50/89 oraz zarządzenia organizacyjnego nr 0311/org ministra spraw wewnętrznych z dnia 8 września 1989 r. utworzono ze struktur obu Wyższych Szkół Oficerskich MSW: im. Feliksa Dzierżyńskiego w Legionowie i im. Franciszka Jóźwiaka w Szczytnie (zlikwidowanych formalnie rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 czerwca 1989 r. w sprawie zniesienia wyższych szkół oficerskich nadzorowanych przez ministra spraw wewnętrznych, Dz.U. PRL 1989, nr 37, poz. 204) wydziały zamiejscowe, odpowiednio: WSO im. F. Dzierżyńskiego w Legionowie przekształcono w Wydział Bezpieczeństwa Państwa ASW, WSO im. F. Jóźwiaka w Szczytnie w Wydział Porządku Publicznego ASW. Przeniesienie zlikwidowanych WSO do ASW uzasadniono w zarządzeniu nr 72/89 koniecznością „zapewnienia ciągłości niezbędnych kształcenia kadr oficerskich SB i MO”. Jednocześnie – najwyraźniej ze względu na włączenie szkół oficerskich w skład akademii – jej nowy statut jako podstawę działania wskazywał już nie ustawę o szkolnictwie wyższym, lecz ustawę Sejmu PRL z dnia 31 marca 1965 r. o wyższym szkolnictwie wojskowym (Dz.U. PRL 1965, nr 14, poz. 102, z późn. zmianami, w szczególności wprowadzonymi ustawą Sejmu PRL z dnia 16 lipca 1987 r. o zmianie ustawy o wyższym szkolnictwie wojskowym, Dz.U. PRL 1987, nr 22, poz. 128), do czego podstawę prawną stanowił art. 5 obwieszczenia ministra obrony narodowej z dnia 8 września 1987 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy z dnia 31 marca 1965 r. o wyższym szkolnictwie wojskowym (Dz.U. PRL 1987, nr 27, poz. 156), który stanowił, że „przepisy art. 2-4 [ustawy o wyższym szkolnictwie wojskowym] stosuje się odpowiednio do Ministra Spraw Wewnętrznych oraz do szkół wyższych nadzorowanych przez tego Ministra”. Nowy statut stanowił, że ASW jest jednostką resortu spraw wewnętrznych a jednocześnie szkołą wyższą w rozumieniu wsp. ustawy o wyższym szkolnictwie wojskowym, a „zadania i tryb działania akademii jako jednostki resortu spraw wewnętrznych określają przepisy dotyczące resortu i jego funkcjonariuszy”. Minister spraw wewnętrznych miał sprawować nad ASW „zwierzchni nadzór”, natomiast „bezpośredni nadzór” powierzono szefowi Służby Kadr i Doskonalenia Zawodowego MSW. Jako zadania Akademii wskazano uczestnictwo „w ochronie bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego poprzez kształcenie i wychowanie kadr, prowadzenie badań naukowych, doradztwo naukowe oraz wykonywanie innych zadań wynikających z przepisów wydanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych” oraz ogólnie „procesy kształcenia, wychowania i badań naukowych”, w tym „kształcenie kadr oficerskich dla resortu spraw wewnętrznych, a w tym kadr dydaktycznych i naukowych dla szkolnictwa resortowego i resortowych jednostek badawczo-rozwojowych”; szczegółowy wykaz zadań ASW obejmował m.in. kształcenie oficerów r.s.w., wychowywanie słuchaczy, prowadzenie badań naukowych „w dziedzinie specjalistycznych dyscyplin naukowych o bezpieczeństwie państwa i porządku publicznym, nauk prawnych, nauki o polityce oraz innych dziedzin i dyscyplin naukowych ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb resortu spraw wewnętrznych”, upowszechnianie wyników badań, organizację konferencji i sympozjów itp., współdziałanie z jednostkami resortu spraw wewnętrznych oraz innymi instytucjami „w rozwoju nauki, w szczególności w dziedzinach mających praktyczne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa państwa”, działalność wydawniczą, itp. Nowy statut wskazywał, że głównymi jednostkami ASW mają być wydziały: Polityczno-Prawny, Bezpieczeństwa Państwa, Porządku Publicznego (w ramach których miały działać poszczególne instytuty i katedry); statut dopuszczał również istnienie jednostek pozawydziałowych oraz wymieniał jako jednostki pomocnicze akademii: studium języków obcych i studium wychowania fizycznego; wśród pozostałych struktur ASW wymieniono Bibliotekę Główną i biblioteki wydziałów zamiejscowych (tzn. byłych WSO) oraz ogólnie istnienie „służb i komórek organizacyjnych” o zadaniach administracyjnych i logistycznych. Statut wskazywał również „organy akademii”, tzn. komendanta akademii – rektora i komendantów wydziałów – dziekanów; w statucie wymieniono wśród kierujących strukturami ASW również zastępców komendanta ds. dydaktycznych, ds. naukowych, ds. politycznych, ds. administracyjno-gospodarczych, dyrektorów instytutów i kierowników katedr, dyrektora Biblioteki Głównej, kierowników bibliotek wydziałowych, wreszcie dowódców kursów pododdziałów szkolnych; rektor i dziekani ASW byli jednocześnie komendantami akademii i wydziałów, tzn. dowódcami ww. struktur jako jednostek organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych. Wśród „organów kolegialnych” ASW statut wymieniał: radę naukową akademii, rady wydziałów, radę biblioteczną. ASW zlikwidowano na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1990 r. w sprawie utworzenia Wyższej Szkoły Policji oraz zniesienia Akademii Spraw Wewnętrznych (Dz.U. RP 1990, nr 64, poz. 343), wg którego bieg likwidacji ASW rozpoczął się z dniem 1 października 1990 r., zakończenie działalności uczelni miało nastąpić w dn. 31 marca 1991 r. Rozporządzenie m.in. stanowiło, iż słuchacze Wydziału Porządku Publicznego ASW stają się – wyraziwszy zgodę – słuchaczami Wyższej Szkoły Policji, słuchacze Wydziału Bezpieczeństwa Państwa ASW mogą być przyjęci do Wyższej Szkoły Policji, jeżeli „zostali przyjęci do służby w Policji”, a „w okresie likwidacji [ASW] powinny być zakończone wszystkie prace związane z procesem kształcenia słuchaczy Wydziału Polityczno-Prawnego i przyznaniem tytułu magistra”, przy odpowiednim stosowaniu przepisu rozporządzenia tyczącego się słuchaczy Wydziału Bezpieczeństwa Państwa ASW (tzn. słuchacze Wydziału Polityczno-Prawnego mieliby móc się ubiegać o przyjęcie do Wyższej Szkoły Policji, jeżeli zostali przyjęci do Policji).

Akta ASW zostały przekazane do IPN z CA MSWiA; struktura zespołu wskazuje, iż do likwidacji akademii były przechowywane w składnicy własnej ASW.

W skład spuścizny archiwalnej po ASW wchodzi m.in. dokumentacja z posiedzeń kolegium komendanta ASW, materiały Rady Naukowej ASW, plany i sprawozdania dot. badań naukowych ASW, zbiory zarządzeń, decyzji, rozkazów i rozkazów personalnych ministra sprawa wewnętrznych, dyrektora Departamentu Kadr MSW, komendanta i zastępców komendanta akademii, Pełnomocnika MSW ds. likwidacji ASW oraz innych zwierzchników struktur MSW i podległych dotyczących spraw akademii i studiujących, albumy studentów, dokumentacja finansowa (w tym plany budżetowe), księgowa i inwentaryzacyjna, dzienniki korespondencyjne i inne instrumenty kancelaryjne, protokoły brakowania akt, oceny stanu zachowania tajemnicy państwowej i służbowej w ASW, dokumentacja otwarć i zakończeń lat akademickich, dokumentacja dotycząca programów studiów, prowadzonych w akademii kursów, ewidencji pracowników akademii, karty i teczki mieszkaniowe oraz teczki ulg bezzwrotnych pracowników ASW, akta przewodów doktorskich i egzemplarze prac doktorskich, plany zajęć, programy kształcenia, plany wydawnicze, powielone maszynopisy prac dyplomowych i wydawnictw ASW. Prace dyplomowe złożone w ASW były publikowane w postaci klauzulowanych powielonych maszynopisów – broszur, i były rozpowszechniane w ograniczonej liczbie; zasadniczy zbiór tych prac przetrwał w zespole b. biblioteki Biura „C” MSW, oraz w zbiorze akt należących do zespołu ASW, wytworzonych przez Wydział Polityczno-Prawny i Zakład Pomocy Naukowych, Wydawnictw i Reprografii.