Subseries

Wydział II

Zakres działania Wydziału II WUSW w Łomży określono w dn. 31 lipca 1986 r. Wydział II odpowiadał za kontrwywiadowczą ochronę województwa przed działalnością obcych służb specjalnych. Do zadań należało: zapobieganie działalności szpiegowskiej i destrukcyjnej prowadzonej przez zachodnie służby specjalne poprzez organizowanie i doskonalenie systemów kontrwywiadowczej ochrony uczestników międzynarodowej wymiany osobowej, obiektów, środowisk i osób narażonych na działalność obcych służb specjalnych, ograniczenie możliwości penetracyjnych ze strony pracowników placówek dyplomatyczno-konsularnych oraz przedstawicielstw obcych państw i firm, prowadzenie działalności profilaktycznej w środowiskach i wobec osób pozostających w szczególnym zainteresowaniu służb specjalnych; rozpoznanie kierunków zainteresowań, form i metod działania zachodnich służb wywiadowczych wobec PRL poprzez kontrolę operacyjną personelu placówek dyplomatyczno-konsularnych i wszystkich pozostałych przedstawicielstw państw kapitalistycznych przyjeżdżających na teren województwa, organizowanie kontroli operacyjnej wyselekcjonowanych cudzoziemców i obywateli polskich podejrzanych o działalność wywiadowczą, organizowanie kontroli operacyjnej pobytu cudzoziemców w ochranianych obiektach, dokonywanie oceny stanu wywiadowczego zagrożenia województwa i określanie form przeciwdziałania, organizację systemu wykrywania, dokumentowania i zwalczania wrogiej działalności. Wydział organizował dopływ informacji o cudzoziemcach, ze szczególnym uwzględnieniem pracowników rezydentur wywiadowczych, przejawiających zainteresowania wywiadowcze lub wykonujących czynności wskazujące na prowadzenie działalności szpiegowskiej. Rozpoznawał osoby wykazujące nieuzasadnione zainteresowanie obiektami obronnymi lub zagadnieniami państwowymi i gospodarczymi województwa oraz metody i środki działania zachodnich służb wywiadowczych na terenie województwa. Koordynował całokształt działalności mającej na celu ochronę kontrwywiadowczą województwa prowadzonej przez własne siły i środki pracy operacyjnej oraz inne jednostki WUSW, WSW, MON i instytucje pozaresortowe. W oparciu o Zarządzenie nr 0061/73 Ministra Spraw Wewnętrznych z dn. 01 czerwca 1973 r. przekazywał Departamentowi I MSW osobowe źródła informacji wyjeżdżające do krajów kapitalistycznych oraz uzyskane w trakcie pracy operacyjnej dokumenty i informacje o charakterze wywiadowczym. Zarządzenie nr 031/83 Szefa WUSW w Łomży z dn. 14 listopada 1983 r., wydane na podstawie decyzji nr 021/83 Ministra Spraw Wewnętrznych z dn. 04 listopada 1983 r., wyłączyło z zakresu działania problematykę ochrony operacyjnej środków masowego przekazu, środowiska dziennikarskiego oraz obiektów łączności i komunikacji. Zagadnienia o podstawowym znaczeniu prowadzono w ramach spraw obiektowych. Całokształt kontrwywiadowczej ochrony międzynarodowej wymiany osobowej realizowano w ramach sprawy obiektowej kryptonim „Burza”. Wyselekcjonowani uczestnicy międzynarodowego ruchu osobowego byli objęci rozpracowaniem kryptonim „Turysta”. Kontrwywiadowczą ochronę firm polonijnych realizowano w sprawie obiektowej kryptonim „Polonus”. Kontrwywiadowcze zabezpieczenie obiektów wojskowych prowadzono w ramach sprawy obiektowej kryptonim „Zapora”. Środowisko krótkofalowców objęto ochroną w sprawie obiektowej kryptonim „Fala”. Uciekinierów z kraju rozpracowywano w ramach sprawy kryptonim „Uciekinier”. W skład Wydziału wchodzili: Naczelnik, Zastępca Naczelnika, siedmiu starszych inspektorów, czterech inspektorów i sekretarz-maszynistka. Naczelnik organizował i nadzorował całokształt pracy, współdziałanie z innymi jednostkami SB, MO, WSW i MON, analizował uzyskiwane materiały operacyjne i bezpośrednio uczestniczył w rozwiązywani poważniejszych przedsięwzięć i kombinacji operacyjnych. Czynnie uczestniczył w procesie szkolenia podległych pracowników i funkcjonariuszy innych jednostek wykonujących zadania z właściwości pionu II. Funkcję Naczelnik Wydziału II pełnił mjr/ppłk Kazimierz Sadowski. Zastępca Naczelnika bezpośrednio uczestniczył w realizacji poważniejszych przedsięwzięć operacyjnych, opracowaniach i pozyskaniach źródeł informacji. Brał udział w spotkaniach kontrolnych z siecią OZI, typował i pozyskiwał tajnych współpracowników do kontrwywiadowczych działań ofensywnych. Opracowywał plany i okresowe analizy działalności. Starszy inspektor typował, opracowywał i pozyskiwał źródła informacji oraz organizował lokale kontaktowe. Prowadził samodzielnie sprawy ewidencji operacyjnej do których planował przedsięwzięcia i kombinacje operacyjne. Na powierzonym odcinku pracy prowadził rozpoznanie wrogiej działalności i wypracowywał środki zwalczania i zapobiegania. Działalność wszystkich struktur milicji obywatelskiej i służby bezpieczeństwa w ramach wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych zakończyły ustawy z dn. 06 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. Nr 30 poz. 179) i o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U. Nr 30 poz. 180). Prace pionu milicyjnego kontynuowała Komenda Wojewódzka Policji w Łomży. Zarządzenie nr 043/90 Ministra Spraw Wewnętrznych z dn. 10 maja 1990 r. w sprawie zaprzestania działalności SB w miejsce zlikwidowanej SB powołało Urząd Ochrony Państwa zorganizowany w ramach 14 delegatur. Teren województwa łomżyńskiego znalazł się w obszarze działalności Delegatury UOP w Białymstoku. Formalnie koniec działalności SB nastąpił 31 lipca 1990 r. Czynności kancelaryjne prowadzono zgodnie z Zarządzeniem nr 9/75 Ministra Spraw Wewnętrznych z dn. 05 lutego 1975 r. w sprawie zasad pracy kancelaryjnej w resorcie spraw wewnętrznych. W Wydziale obowiązywała rejestracja spraw oparta na wykorzystaniu dziennika korespondencyjnego. Rejestracja w dziennikach dotyczyła zarówno pism jawnych, jak i niejawnych. Pisma wpływające rejestrowano w dzienniku korespondencyjnym, a następnie kierowano do przełożonego, który dekretacją wyznaczał funkcjonariusza do realizacji sprawy. Zarejestrowane pismo otrzymywało znak sprawy, który składał się ze skrótu literowego wydziału, oznaczenia klauzuli pisma i liczby porządkowej dziennika łamanej przez dwie ostatnie cyfry roku kalendarzowego. Do dzienników zakładano skorowidze rzeczowo-imienne, w których wpisywano sprawy według odpowiednio dobranego hasła. W celu udokumentowania obiegu korespondencji prowadzono także dzienniki podawcze, książki doręczeń i rejestry poczty specjalnej. Zmiana nazwy jednostki nie spowodowała zakończenia prowadzonych dzienników i rejestrów, dalsze wpisy były kontynuacją poprzednich. Dokumentacja wytworzona w toku działalności Wydziału była przechowywana w archiwum Wydziału „C”, a od 1982 r. Sekcji „C” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego. Przekazywanie akt odbywało się w oparciu o Zarządzenie nr 034/74 Ministra Spraw Wewnętrznych z dn. 10 maja 1974 r. w sprawie postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych, znowelizowane Zarządzeniem nr 030/79 z dn. 02 lipca 1979 r., a następnie o Zarządzenie nr 049/85 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 08 lipca 1985 r. w sprawie organizacji i zasad postępowania z materiałami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. Po likwidacji WUSW w Łomży zasób uległ znacznemu zniszczeniu. Pozostałości dokumentacji Wydziału, wraz z materiałami innych komórek pionu SB, zostały przekazane do Delegatury Urzędu Ochrony Państwa w Białymstoku. Do OBUiAD IPN w Białymstoku akta trafiły w dn. 16 października 2001 r. w zbiorach o sygnaturach IPN Bi 039 i IPN Bi 0044.