Zespół / zbiór

Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Suwałkach [1975] 1983-1990

W skład województwa suwalskiego weszły: miasta: Suwałki, Augustów, Biała Piska, Ełk, Giżycko, Gołdap, Mikołajki, Olecko, Orzysz, Pisz, Ruciane-Nida, Ryn, Sejny i Węgorzewo, gminy: Augustów, Bakałarzewo, Banie Mazurskie, Bargłów Kościelny, Bierźniki, Biała Piska, Budry, Dubieninki, Ełk, Filipów, Giby, Giżycko, Gołdap, Grabowo, Jeleniewo, Kalinowo, Kowale Oleckie, Krasnopol, Kruklanki, Lipsk, Mikołajki, Miłki, Nowinka, Olecko, Orzysz, Pisz, Płaska, Pozezdrze, Prostki, Przerośl, Puńsk, Raczki, Różyńsk, Ruciane-Nida, Rutka-Tartak, Ryn, Sejny, Sokółki, Stare Juchy, Stary Folwark, Suwałki, Sztabin, Szypliszki, Świętajno, Węgielsztyn, Węgorzewo, Wieliczki, Wiśniowo Ełckie, Wiżajny i Wydminy (podstawa prawna: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, Dz.U.1975.17.92).

Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U. Nr 16, poz. 91) wprowadziła zmiany w podziale terytorialnym kraju i spowodowała konieczność dostosowania struktur urzędów i instytucji państwowych do nowej sytuacji. W resorcie spraw wewnętrznych jednostką terenową szczebla wojewódzkiego została komenda Wojewódzka MO, podlegająca w zakresie działań milicyjnych Komendzie Głównej MO, a w zakresie pionu bezpieczeństwa kierownictwu Służby Bezpieczeństwa. Całość pracy pionu SB przeniesiono na szczebel wojewódzki likwidując komórki terenowe. W dniu 1 czerwca 1975 r. stanowisko Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach objął płk Franciszek Kaczmarek. Struktura Komendy Wojewódzkiej MO składała się z wydziałów, dzielących się na sekcje oraz inspektoratów i samodzielnych sekcji realizujących określone zdania.. Komendant Wojewódzki wraz z zastępcami komendanta ds. SB - płk Bazyli Grygoruk, ds. MO – ppłk Julian Czajka i ds. administracyjno gospodarczych – ppłk Grzegorz Wasilewski tworzyli Kierownictwo komendy. Pracą wydziałów kierowali naczelnicy, za pracę sekcji odpowiadali kierownicy. Zadania pionu milicji obywatelskiej realizowały: Wydział Dochodzeniowo-Śledczy, Wydział do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi, Wydział Finansowy, Wydział Gospodarki Materiałowo-Technicznej, Wydział Inspekcji, Wydział Inwestycji i Remontów, Wydział Kadr, Wydział Kryminalistyki, Wydział Kryminalny, Wydział Łączności, Wydział Ogólny, Wydział Polityczno-Wychowawczy, Wydział Prewencji, Wydział Ruchu Drogowego, Wydział Szkolenia, Wydział Wojewódzkie Stanowisko Kierowania, Wydział Zdrowia i Spraw Socjalnych oraz pułk manewrowy. Zadania pionu służby bezpieczeństwa wykonywały wydziały:: Zastępca Komendanta ds. SB, Inspektorat Analityczno-Informacyjny Z-cy Komendanta ds. SB – zajmujący się opracowywaniem planów pracy i sprawozdań z ich realizacji, Wydział II – zajmujący się zabezpieczeniem kontrwywiadowczym, Wydział III – zajmujący się zwalczaniem działalności antypaństwowej w środowiskach kultury, nauki szkolnictwa i mniejszości narodowych oraz zabezpieczeniem operacyjnym gospodarki, Wydział IV – realizujący zadania związane z Kościołem katolickim i innymi związkami wyznaniowymi, Wydział Śledczy, Wydział „B” – zajmujący się obserwacją zewnętrzną i wywiadem środowiskowym, Wydział „C” – prowadzący ewidencję operacyjną i archiwum, Wydział „T” – zajmujący się stosowaniem techniki operacyjnej, Wydział Paszportów oraz Samodzielna Sekcja „A” nadająca i odczytująca wiadomości szyfrowe. Komendzie Wojewódzkiej MO w Suwałkach podlegały komendy miejskie w Augustowie, Ełku, Giżycku i Suwałkach, komisariaty w Gołdapi, Olecku, Piszu i Węgorzewie, posterunki w Bargłowie Kościelnym, Baniach Mazurskich, Berżnikach, Bakałarzewie, Białej Piskiej, Budrach, Dubeninkach, Filipowie, Gibach, Grabowie, Jeleniewie, Kalinowie, Kowalach Oleckich, Krasnopolu, Kruklankach, Lipsku, Miłkach, Mikołajkach, Nowince, Orzyszu, Płaskiej, Puńsku, Przerośli, Pozezdrzu, Prostkach, Rynie, Rożyńsku z siedzibą w Woszczelach, Rucianem Nidzie, Rutce Tartak, Sztabinie, Starych Juchach, Sokółkach, Świętajnie, Starym Folwarku, Szypliszkach, Wiśniewie Ełckim, Wydminach, Wieliczkach, Wiżajnach, Węgielsztynie z siedzibą w Perłach oraz Komisariat kolejowy w Ełku i posterunek kolejowy w Suwałkach. Rozkazem Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach nr 020/76 z dnia 30 czerwca 1976 r. w związku ze zmianą granic gmin na terenie woj. suwalskiego likwidacji uległy posterunki w Berżnikach, Grabowie, Rutce Tartaku, Starym Folwarku, Sokółkach, Rożyńsku, Wiśniowie Ełckim i Węgielsztynie. Zarządzeniem nr 038/78 Komendant Wojewódzki MO wprowadził regulamin współdziałania jednostek MO wprowadzając rejony i jednostki patronackie. Zarządzenie nr 6/83 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 stycznia 1983 r. przyznało komendom miejskim i komisariatom funkcję jednostek rejonowych odpowiedzialnych za realizację zadań na określonych obszarach działania. Rejonizacja jednostek objęła również teren woj. suwalskiego. Komenda Miejska MO w Augustowie objęła nadzorem posterunki w Bargłowie, Lipsku, Nowince, Płaskiej i Sztabinie; Komenda Miejska w Ełku posterunki w Kalinowie, Prostkach, Starych Juchach i Komisariat Kolejowy w Ełku; Komenda Miejska w Giżycku posterunki w Miłkach, Rynie i Wydminach; Komenda Miejska w Suwałkach posterunki w Bakałarzewie, Filipowie, Jeleniewie, Raczkach, Rutce-Tartak, Szypliszkach i Wiżajnach oraz Komisariat Kolejowy w Suwałkach; Komisariat w Gołdapi posterunki Baniach Mazurskich i Dubeninkach; Komisariat w Olecku posterunki w Kowalach Oleckich, Świętajnie i Wieliczkach, Komisariat w Piszu posterunki MO w Białej Piskiej, Mikołajkach, Orzyszu i Rucianem Nidzie; Komisariat w Sejnach posterunki w Gibach, Krasnopolu i Puńsku; Komisariat w Węgorzewie posterunki w Budrach, Kruklankach i Pozezdrzu. W toku swej działalności KWMO w Suwałkach, a szczególnie pion służby bezpieczeństwa, przechodziła liczne reorganizacje. W październiku 1976 r. powstał Wydział „W” zajmujący się kontrolą korespondencji. W lipcu 1979 r. zgodnie z Zarządzeniem organizacyjnym Ministra Spraw Wewnętrznych nr 044/Org i Zarządzeniem nr 031/79 Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach z etatu Wydziału III utworzono zajmujący się ochroną gospodarki Wydział IIIA, który następnie w marcu 1981 r. został przekształcony w Wydział V. Zarządzeniem nr 042/81 Ministra Spraw Wewnętrznych z dn. 30 października 1981 r. w resorcie spraw wewnętrznych powołano do życia Służbę Polityczno-Wychowawczą, a w komendach wojewódzkich powołano zastępcę komendanta wojewódzkiego odpowiedzialnego za pion polityczno-wychowawczy. W KWMO w Suwałkach funkcję tę objął kpt. Aleksy Łozowski. Zakres kompetencji komórek organizacyjnych ds. polityczno-wychowawczych określało Zarządzenie nr 018/82 Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach z dnia 16 maja 1982 r. Rozkazem organizacyjnym Komendanta Wojewódzkiego nr 09/SU/82 z dnia 2 sierpnia 1982 r., wydanym na podstawie Zarządzenia Organizacyjnego nr 062/Org Ministra Spraw Wewnętrznych, wydziały „B”, „C”, „T” i „W” zostały przemianowane na sekcje i włączone do nowopowstałego Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego. Zarządzenie nr 012/83 z dnia 13 marca 1983 r. przywróciło komórki pionu SB w jednostkach terenowych. Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie podległych mu organów (Dz.U. Nr 38, poz. 173) i Zarządzenie Organizacyjne nr 0153/Org MSW wprowadziły nowe nazewnictwo jednostek terenowych. Komendy wojewódzkie MO przemianowano na wojewódzkie urzędy spraw wewnętrznych, zaś komisariaty MO na miejskie i rejonowe urzędy spraw wewnętrznych. Stanowiska komendantów zastąpiono funkcją szefów urzędów. Stanowiska szefa i zastępców szefa WUSW w Suwałkach zostały obsadzone przez dotychczasowe kierownictwo Komendy Wojewódzkiej MO. Obszar ich kompetencji został określony w Zarządzeniu nr 03/84 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 20 stycznia 1984 r. w sprawie zakresu działania wojewódzkiego urzędu spraw wewnętrznych. Zmiana nomenklatury kadry kierowniczej objęła również jednostki organizacyjne niższego szczebla. Decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 8 grudnia 1983 r. w sprawie przekazania wydziałów łączności pod bezpośredni nadzór zastępców szefów wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych ds. SB do pionu Służby Bezpieczeństwa został włączony Wydział Łączności. Zgodnie z Zarządzeniem Organizacyjnym nr 0130/Org. Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 27 grudnia 1984 r. powołano Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy zajmujący się wyjaśnianiem spraw funkcjonariuszy podejrzewanych o naruszanie przepisów, popełnianie przestępstw lub przejawiających postawy mogące szkodzić resortowi spraw wewnętrznych i interesom państwa. W wyniku zapoczątkowanej Decyzją nr 0068/84 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 30 listopada 1984 r. reorganizacji Departamentu IV MSW, Zarządzeniem organizacyjnym nr 02/SU/85 Szef WUSW w Suwałkach z dn. 28 stycznia 1985 r. podzielił dotychczasowy Wydział IV na Samodzielne Sekcje: IV - zajmującą się kościołami i związkami wyznaniowymi, oraz VI zabezpieczającą przemysł rolno-spożywczy. Obie sekcje w przeciągu następnego roku zostały podniesione do rangi Wydziałów. Zarządzeniem Szefa WUSW nr 020/89 z dnia 14 czerwca 1989 r., wydanym na podstawie decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 marca 1989 r. o reorganizacji działań resortu spraw wewnętrznych w zakresie operacyjnej kontroli obrotu pocztowego, zlikwidowano sekcję „W” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego. Poważne zmiany w strukturze pionu służby bezpieczeństwa nastąpiły po wyborach 4 czerwca 1989 r. Z dniem 1 listopada 1989 r. zlikwidowano dotychczas funkcjonujące wydziały operacyjne, za wyjątkiem Wydziału II, powołując na ich miejsce nowe. Z Wydziału III utworzono Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa. Wydziały V i VI przekształcono w Wydział Ochrony Gospodarki. Inspektorat Analityczno-Informacyjny i Wydział IV utworzyły Wydział Studiów i Analiz. Zarządzenie Organizacyjne nr 95 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 listopada 1989 r. rozwiązało Wydziały Szkolenia i Polityczno-Wychowawcze powołując w ich miejsce Wydział Szkolenia i Wychowania. Z dniem 15 grudnia 1989 r. rozwiązano Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego, a wchodzące w jego skład sekcje „B”, „C” i „T” podporządkowano jako grupy terenowe odpowiednim wydziałom WUSW w Białymstoku. W styczniu 1990 r. w miejsce stanowiska starszego inspektora przy zastępcy szefa ds. SB zajmującego się kwestiami wywiadu, działalności obcych służb specjalnych i ośrodków wspierających działalność opozycyjną powołano Inspektorat I. W lutym 1990 r. likwidacji uległ Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy. Działalność wszystkich struktur milicji obywatelskiej i służby bezpieczeństwa w ramach wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych zakończyły ustawy z dn. 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. Nr 30 poz. 179) i o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U. Nr 30 poz. 180). Prace pionu milicyjnego kontynuowała Komenda Wojewódzka Policji w Suwałkach. Zarządzenie nr 043/90 Ministra Spraw Wewnętrznych z dn. 10 maja 1990 r. w sprawie zaprzestania działalności SB w miejsce zlikwidowanej służby powołało Urząd Ochrony Państwa zorganizowany w ramach 14 delegatur. Teren województwa suwalskiego znalazł się w obszarze działalności Delegatury UOP w Białymstoku. Formalnie koniec działalności SB nastąpił 31 lipca 1990 r. Wyjątkiem był Wydział Paszportów, który zgodnie z ustawą o Policji miał funkcjonować do czasu przekazania ich kompetencji urzędom wojewódzkim, co dokonało się ustawą z dn. 29 listopada 1990 r. o paszportach (Dz. U. nr 2, poz. 5).

Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U. Nr 16, poz. 91) wprowadziła zmiany w podziale terytorialnym kraju i spowodowała konieczność dostosowania struktur urzędów i instytucji państwowych do nowej sytuacji. W resorcie spraw wewnętrznych jednostką terenową szczebla wojewódzkiego została komenda Wojewódzka MO, podlegająca w zakresie działań milicyjnych Komendzie Głównej MO, a w zakresie pionu bezpieczeństwa kierownictwu Służby Bezpieczeństwa. Całość pracy pionu SB przeniesiono na szczebel wojewódzki likwidując komórki terenowe. W dniu 1 czerwca 1975 r. stanowisko Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach objął płk Franciszek Kaczmarek. Struktura Komendy Wojewódzkiej MO składała się z wydziałów, dzielących się na sekcje oraz inspektoratów i samodzielnych sekcji realizujących określone zdania. Komendant Wojewódzki wraz z zastępcami komendanta ds. SB - płk Bazyli Grygoruk, ds. MO – ppłk Julian Czajka i ds. administracyjno gospodarczych – ppłk Grzegorz Wasilewski tworzyli Kierownictwo komendy. Pracą wydziałów kierowali naczelnicy, za pracę sekcji odpowiadali kierownicy. Zadania pionu milicji obywatelskiej realizowały: Wydział Dochodzeniowo-Śledczy, Wydział do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi, Wydział Finansowy, Wydział Gospodarki Materiałowo-Technicznej, Wydział Inspekcji, Wydział Inwestycji i Remontów, Wydział Kadr, Wydział Kryminalistyki, Wydział Kryminalny, Wydział Łączności, Wydział Ogólny, Wydział Polityczno-Wychowawczy, Wydział Prewencji, Wydział Ruchu Drogowego, Wydział Szkolenia, Wydział Wojewódzkie Stanowisko Kierowania, Wydział Zdrowia i Spraw Socjalnych oraz pułk manewrowy. Zadania pionu służby bezpieczeństwa wykonywały wydziały:: Zastępca Komendanta ds. SB, Inspektorat Analityczno-Informacyjny Z-cy Komendanta ds. SB – zajmujący się opracowywaniem planów pracy i sprawozdań z ich realizacji, Wydział II – zajmujący się zabezpieczeniem kontrwywiadowczym, Wydział III – zajmujący się zwalczaniem działalności antypaństwowej w środowiskach kultury, nauki szkolnictwa i mniejszości narodowych oraz zabezpieczeniem operacyjnym gospodarki, Wydział IV – realizujący zadania związane z Kościołem katolickim i innymi związkami wyznaniowymi, Wydział Śledczy, Wydział „B” – zajmujący się obserwacją zewnętrzną i wywiadem środowiskowym, Wydział „C” – prowadzący ewidencję operacyjną i archiwum, Wydział „T” – zajmujący się stosowaniem techniki operacyjnej, Wydział Paszportów oraz Samodzielna Sekcja „A” nadająca i odczytująca wiadomości szyfrowe. Komendzie Wojewódzkiej MO w Suwałkach podlegały komendy miejskie w Augustowie, Ełku, Giżycku i Suwałkach, komisariaty w Gołdapi, Olecku, Piszu i Węgorzewie, posterunki w Bargłowie Kościelnym, Baniach Mazurskich, Berżnikach, Bakałarzewie, Białej Piskiej, Budrach, Dubeninkach, Filipowie, Gibach, Grabowie, Jeleniewie, Kalinowie, Kowalach Oleckich, Krasnopolu, Kruklankach, Lipsku, Miłkach, Mikołajkach, Nowince, Orzyszu, Płaskiej, Puńsku, Przerośli, Pozezdrzu, Prostkach, Rynie, Rożyńsku z siedzibą w Woszczelach, Rucianem Nidzie, Rutce Tartak, Sztabinie, Starych Juchach, Sokółkach, Świętajnie, Starym Folwarku, Szypliszkach, Wiśniewie Ełckim, Wydminach, Wieliczkach, Wiżajnach, Węgielsztynie z siedzibą w Perłach oraz Komisariat kolejowy w Ełku i posterunek kolejowy w Suwałkach. Rozkazem Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach nr 020/76 z dnia 30 czerwca 1976 r. w związku ze zmianą granic gmin na terenie woj. suwalskiego likwidacji uległy posterunki w Berżnikach, Grabowie, Rutce Tartaku, Starym Folwarku, Sokółkach, Rożyńsku, Wiśniowie Ełckim i Węgielsztynie. Zarządzeniem nr 038/78 Komendant Wojewódzki MO wprowadził regulamin współdziałania jednostek MO wprowadzając rejony i jednostki patronackie. Zarządzenie nr 6/83 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 stycznia 1983 r. przyznało komendom miejskim i komisariatom funkcję jednostek rejonowych odpowiedzialnych za realizację zadań na określonych obszarach działania. Rejonizacja jednostek objęła również teren woj. suwalskiego. Komenda Miejska MO w Augustowie objęła nadzorem posterunki w Bargłowie, Lipsku, Nowince, Płaskiej i Sztabinie; Komenda Miejska w Ełku posterunki w Kalinowie, Prostkach, Starych Juchach i Komisariat Kolejowy w Ełku; Komenda Miejska w Giżycku posterunki w Miłkach, Rynie i Wydminach; Komenda Miejska w Suwałkach posterunki w Bakałarzewie, Filipowie, Jeleniewie, Raczkach, Rutce-Tartak, Szypliszkach i Wiżajnach oraz Komisariat Kolejowy w Suwałkach; Komisariat w Gołdapi posterunki Baniach Mazurskich i Dubeninkach; Komisariat w Olecku posterunki w Kowalach Oleckich, Świętajnie i Wieliczkach, Komisariat w Piszu posterunki MO w Białej Piskiej, Mikołajkach, Orzyszu i Rucianem Nidzie; Komisariat w Sejnach posterunki w Gibach, Krasnopolu i Puńsku; Komisariat w Węgorzewie posterunki w Budrach, Kruklankach i Pozezdrzu. W toku swej działalności KWMO w Suwałkach, a szczególnie pion służby bezpieczeństwa, przechodziła liczne reorganizacje. W październiku 1976 r. powstał Wydział „W” zajmujący się kontrolą korespondencji. W lipcu 1979 r. zgodnie z Zarządzeniem organizacyjnym Ministra Spraw Wewnętrznych nr 044/Org i Zarządzeniem nr 031/79 Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach z etatu Wydziału III utworzono zajmujący się ochroną gospodarki Wydział IIIA, który następnie w marcu 1981 r. został przekształcony w Wydział V. Zarządzeniem nr 042/81 Ministra Spraw Wewnętrznych z dn. 30 października 1981 r. w resorcie spraw wewnętrznych powołano do życia Służbę Polityczno-Wychowawczą, a w komendach wojewódzkich powołano zastępcę komendanta wojewódzkiego odpowiedzialnego za pion polityczno-wychowawczy. W KWMO w Suwałkach funkcję tę objął kpt. Aleksy Łozowski. Zakres kompetencji komórek organizacyjnych ds. polityczno-wychowawczych określało Zarządzenie nr 018/82 Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach z dnia 16 maja 1982 r. Rozkazem organizacyjnym Komendanta Wojewódzkiego nr 09/SU/82 z dnia 2 sierpnia 1982 r., wydanym na podstawie Zarządzenia Organizacyjnego nr 062/Org Ministra Spraw Wewnętrznych, wydziały „B”, „C”, „T” i „W” zostały przemianowane na sekcje i włączone do nowopowstałego Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego. Zarządzenie nr 012/83 z dnia 13 marca 1983 r. przywróciło komórki pionu SB w jednostkach terenowych. Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie podległych mu organów (Dz.U. Nr 38, poz. 173) i Zarządzenie Organizacyjne nr 0153/Org MSW wprowadziły nowe nazewnictwo jednostek terenowych. Komendy wojewódzkie MO przemianowano na wojewódzkie urzędy spraw wewnętrznych, zaś komisariaty MO na miejskie i rejonowe urzędy spraw wewnętrznych. Stanowiska komendantów zastąpiono funkcją szefów urzędów. Stanowiska szefa i zastępców szefa WUSW w Suwałkach zostały obsadzone przez dotychczasowe kierownictwo Komendy Wojewódzkiej MO. Obszar ich kompetencji został określony w Zarządzeniu nr 03/84 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 20 stycznia 1984 r. w sprawie zakresu działania wojewódzkiego urzędu spraw wewnętrznych. Zmiana nomenklatury kadry kierowniczej objęła również jednostki organizacyjne niższego szczebla. Decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 8 grudnia 1983 r. w sprawie przekazania wydziałów łączności pod bezpośredni nadzór zastępców szefów wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych ds. SB do pionu Służby Bezpieczeństwa został włączony Wydział Łączności. Zgodnie z Zarządzeniem Organizacyjnym nr 0130/Org. Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 27 grudnia 1984 r. powołano Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy zajmujący się wyjaśnianiem spraw funkcjonariuszy podejrzewanych o naruszanie przepisów, popełnianie przestępstw lub przejawiających postawy mogące szkodzić resortowi spraw wewnętrznych i interesom państwa. W wyniku zapoczątkowanej Decyzją nr 0068/84 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 30 listopada 1984 r. reorganizacji Departamentu IV MSW, Zarządzeniem organizacyjnym nr 02/SU/85 Szef WUSW w Suwałkach z dn. 28 stycznia 1985 r. podzielił dotychczasowy Wydział IV na Samodzielne Sekcje: IV - zajmującą się kościołami i związkami wyznaniowymi, oraz VI zabezpieczającą przemysł rolno-spożywczy. Obie sekcje w przeciągu następnego roku zostały podniesione do rangi Wydziałów. Zarządzeniem Szefa WUSW nr 020/89 z dnia 14 czerwca 1989 r., wydanym na podstawie decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 marca 1989 r. o reorganizacji działań resortu spraw wewnętrznych w zakresie operacyjnej kontroli obrotu pocztowego, zlikwidowano sekcję „W” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego. Poważne zmiany w strukturze pionu służby bezpieczeństwa nastąpiły po wyborach 4 czerwca 1989 r. Z dniem 1 listopada 1989 r. zlikwidowano dotychczas funkcjonujące wydziały operacyjne, za wyjątkiem Wydziału II, powołując na ich miejsce nowe. Z Wydziału III utworzono Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa. Wydziały V i VI przekształcono w Wydział Ochrony Gospodarki. Inspektorat Analityczno-Informacyjny i Wydział IV utworzyły Wydział Studiów i Analiz. Zarządzenie Organizacyjne nr 95 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 listopada 1989 r. rozwiązało Wydziały Szkolenia i Polityczno-Wychowawcze powołując w ich miejsce Wydział Szkolenia i Wychowania. Z dniem 15 grudnia 1989 r. rozwiązano Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego, a wchodzące w jego skład sekcje „B”, „C” i „T” podporządkowano jako grupy terenowe odpowiednim wydziałom WUSW w Białymstoku. W styczniu 1990 r. w miejsce stanowiska starszego inspektora przy zastępcy szefa ds. SB zajmującego się kwestiami wywiadu, działalności obcych służb specjalnych i ośrodków wspierających działalność opozycyjną powołano Inspektorat I. W lutym 1990 r. likwidacji uległ Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy. Działalność wszystkich struktur milicji obywatelskiej i służby bezpieczeństwa w ramach wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych zakończyły ustawy z dn. 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. Nr 30 poz. 179) i o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U. Nr 30 poz. 180). Prace pionu milicyjnego kontynuowała Komenda Wojewódzka Policji w Suwałkach. Zarządzenie nr 043/90 Ministra Spraw Wewnętrznych z dn. 10 maja 1990 r. w sprawie zaprzestania działalności SB w miejsce zlikwidowanej służby powołało Urząd Ochrony Państwa zorganizowany w ramach 14 delegatur. Teren województwa suwalskiego znalazł się w obszarze działalności Delegatury UOP w Białymstoku. Formalnie koniec działalności SB nastąpił 31 lipca 1990 r. Wyjątkiem był Wydział Paszportów, który zgodnie z ustawą o Policji miał funkcjonować do czasu przekazania ich kompetencji urzędom wojewódzkim, co dokonało się ustawą z dn. 29 listopada 1990 r. o paszportach (Dz. U. nr 2, poz. 5).

W toku działalności KWMO/WUSW w Suwałkach pomimo licznych przekształceń struktury organizacyjnej nie doszło do rozdzielenia wytwarzanej dokumentacji zgodnie z kryterium nazwy wytwórcy akt. Przeciwnie, materiały wytwarzane przez nowe jednostki czy komórki organizacyjne w wielu wypadkach były kontynuacją wcześniejszych spraw, co szczególnie widoczne jest w przypadku dzienników korespondencyjnych reorganizowanych wydziałów. Po przekazaniu akt do archiwum nie były one opracowywane zgodnie z zasadami metodyki archiwalnej. Dokumentacja archiwalna była w dalszym ciągu wykorzystywana w pracy urzędu. Materiały operacyjne ewidencjonowano w inwentarzach (dziennikach) archiwalnych prowadzonych oddzielnie dla każdej serii akt: Sygnatura I – akta osobowych źródeł informacji SB, dysponentów lokali kontaktowych, mieszkań konspiracyjnych oraz kandydatów na osobowe źródła informacji i dysponentów lokali i mieszkań kontaktowych. Sygnatura akt kandydatów była uzupełniana literą „k” – np. I/k, I-k. Sygnatura II – akta rozpracowań operacyjnych SB, Sygnatura III - akta postępowań przygotowawczych SB, Sygnatura IV – akta spraw obiektowo-zagadnieniowych SB. Materiały tej samej serii wytworzone przez inne piony otrzymywały swoje wyróżniki literowe: „m” dla dokumentacji MO i „w” dla akt WOP i WSW. Podobnie do materiałów operacyjnych postępowano z aktami osobowymi funkcjonariuszy, żołnierzy zawodowych i pracowników cywilnych resortu. Prowadzono inwentarze dla następujących symboli akt: Sygnatura V – akta funkcjonariuszy SB, Sygnatura VI – akta funkcjonariuszy MO, Sygnatura VII – akta pracowników cywilnych resortu spraw wewnętrznych, Sygnatura VIII – akta żołnierzy zawodowych resortu spraw wewnętrznych. Również w dziennikach archiwalnych nie przykładano większej uwagi do problemu określenia aktotwórcy, np. serie akt personalnych zawierały zarówno akta funkcjonariuszy kończących służbę w KWMO, czyli przed 1983 r., jak i akta funkcjonariuszy zaczynających karierę zawodową w WUSW. Dokumentacja administracyjna pozostawiona po likwidacji WUSW w komórkach organizacyjnych Policji trafiała do archiwum opatrzona aktualnymi nazwami wydziałów oraz symbolami i tytułami z rzeczowego wykazu akt obowiązującego w momencie ich przekazywania. W archiwum otrzymywała sygnaturę cyfrową złożoną z dwóch elementów: numeru spisu przełamanego przez pozycję teczki na spisie. Zdarzały się dość licznie przypadki przekazywania na jednym spisie akt administracyjnych pochodzących z WUSW w Białymstoku, Łomży i Suwałkach. Zbiór akt KWMO/WUSW w Suwałkach zawiera w znacznej mierze akta własne wytworzone przez komórki organizacyjne, materiały nadesłane przez MSW (głównie o charakterze normatywnym, szkoleniowym i statystycznym) i jednostki podległe WUSW oraz dokumentację innych jednostek przesłaną do wiadomości i wykorzystania. Akta WUSW w Suwałkach przechowywane są w postaci poszytów, w teczkach wiązanych oraz luzem. Materiały zachowały się w stanie dobrym.

Podziału akt WUSW w Suwałkach dokonano w oparciu o wytyczne Zespołu Metodycznego IPN-KŚZpNP z dn. 31 marca 2010 r. dot. tworzenia inwentarzy archiwalnych wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych 1983-1990 i ustalenia Rady Instytutu Pamięci Narodowej zamieszczone w załączniku do Uchwały Nr 2/12 z dnia 3 lutego 2012 r. w sprawie formy inwentarza archiwalnego IPN-KŚZpNP oraz w Uchwale nr 4/12 z dnia 5 kwietnia 2012 r. w sprawie zmiany Uchwały nr 2/12. W zbiorze akt zespołu WUSW w Suwałkach [1975]1983-1990 zostały wyodrębnione dwa podzespoły: Komenda Wojewódzka Milicji Obywatelskiej w Suwałkach obejmujący lata 1975-1983 oraz Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Suwałkach 1983-1990. W obrębie podzespołu Komenda Wojewódzka Milicji Obywatelskiej w Suwałkach wyodrębniono trzy serie: Materiały administracyjne Służby Bezpieczeństwa, Materiały administracyjne Milicji Obywatelskiej i Materiały jednostek terenowych. Każda z serii została podzielona na podserie odpowiadające wydziałom funkcjonującym w ramach Komendy oraz jednostkom podległym. Seria Materiały administracyjne Służby Bezpieczeństwa zawiera podserie: Zastępca komendanta wojewódzkiego MO do spraw SB, Wydział B, Wydział C, Wydział II, Wydział IIIA, Wydział IV, Wydział V, Wydział Łączności, Wydział Paszportów, Wydział Śledczy, Wydział T, Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego. Seria Materiały administracyjne Milicji Obywatelskiej zawiera podserie: Wydział Dochodzeniowo-Śledczy, Wydział do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi, Wydział Inspekcji, Wydział Kadr, Wydział Kryminalistyki, Wydział Kryminalny, Wydział Ogólny, Wydział Prewencji, Wydział Ruchu Drogowego, Wydział Szkolenia. Seria Materiały jednostek terenowych obejmuje podserie: Komenda Miejska Milicji Obywatelskiej w Giżycku, Komisariat Milicji Obywatelskiej w Piszu i Komisariat Milicji Obywatelskiej w Węgorzewie. W ramach podzespołu Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Suwałkach 1983-1990 wyróżniono serie: Materiały administracyjne Milicji Obywatelskiej, Materiały administracyjne Służby Bezpieczeństwa, Materiały jednostek terenowych, Materiały obronne, Materiały operacyjne, Materiały osobowe i Akta paszportowe EASU. Seria Materiały administracyjne Milicji Obywatelskiej zawiera podserie: Zastępca szefa WUSW do spraw Administracyjno-Gospodarczych, Wydział Dochodzeniowo-Śledczy, Wydział do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi, Wydział Inspekcji, Wydział Kadr, Wydział Kryminalistyki, Wydział Kryminalny, Wydział Ogólny, Wydział Prewencji, Wydział Ruchu Drogowego i Wydział Szkolenia. Seria Materiały administracyjne Służby Bezpieczeństwa zawiera podserie: Zastępca szefa WUSW do spraw SB, Inspektorat I, Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy, Samodzielna Sekcja A, Wydział C, Wydział II, Wydział III, Wydział IV, Wydział V, Wydział VI, Wydział Łączności, Wydział Ochrony Gospodarki, Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, Wydział Paszportów, Wydział Studiów i Analiz, Wydział Śledczy i Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego. Seria Materiały jednostek terenowych składa się z podserii: Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Augustowie 1983-1990, Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Ełku 1983-1990, Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Giżycku 1983-1990, Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Gołdapi 1983-1990, Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Olecku 1983-1990, Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Piszu 1983-1990, Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Suwałkach 1983-1990, Rejonowy Urząd Spraw Wewnętrznych w Węgorzewie 1983-1990. W skład serii Materiały obronne zaliczono dokumentację związaną z przygotowaniem komórek organizacyjnych WUSW do działań prowadzonych na wypadek wojny i zagrożenia bezpieczeństwa państwa. Wyodrębniono podserie: Szef WUSW, Wydział II, Wydział III, Wydział IV, Wydział V, Wydział A, Wydział Inspekcji, Wydział Łączności, Wydział Ochrony Gospodarki, Wydział Śledczy i Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego. Seria Materiały operacyjne zawiera podserie: Sygnatura I (akta osobowych źródeł informacji: tajnych współpracowników, informatorów, rezydentów, kontaktów operacyjnych, kandydatów na OZI, dysponentów lokali kontaktowych); Sygnatura II - akta rozpracowań operacyjnych, tj.: sprawy operacyjnego sprawdzenia (SOS), sprawy operacyjnego rozpracowania (SOR), kwestionariusze ewidencyjne (KE) i materiały wstępne (MW); Sygnatura III - akta kontrolne śledztw i dochodzeń; Sygnatura IV - akta spraw obiektowych i zagadnieniowych. W ramach serii Materiały osobowe wyodrębniono podserie: Sygnatura V - akta personalne funkcjonariuszy SB; Sygnatura VI - akta osobowe funkcjonariuszy MO, Sygnatura VII – akta osobowe pracowników cywilnych oraz Sygnatura VIII – akta personalne żołnierzy zawodowych. W serii Akta paszportowe EASU ujęto dokumentację paszportową, z wyłączeniem akt administracyjnych, wytworzoną w toku działalności Wydziału Paszportów KWMO i WUSW w Suwałkach.

Bibliografia: Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. III: 1975-1990, red. Paweł Piotrowski, Warszawa 2008. Źródła: AIPN Bi, 360/7, Oryginały przepisów Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach z 1975 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/8, Oryginały przepisów Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach z 1976 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/9, Oryginały przepisów Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach z 1977 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/10, Oryginały przepisów Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach z 1978 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/11, Oryginały przepisów Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach z 1979 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/12, Oryginały przepisów Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach z 1980 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/13, Oryginały przepisów Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach z 1981 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/14, Oryginały przepisów Komendanta Wojewódzkiego MO w Suwałkach z 1982 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/15, Oryginały przepisów Komendanta Wojewódzkiego MO i Szefa WUSW w Suwałkach z 1983 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/16, Oryginały przepisów Szefa WUSW w Suwałkach z 1984 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/17, Oryginały przepisów Szefa WUSW w Suwałkach z 1985 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/18, Oryginały przepisów Szefa WUSW w Suwałkach z 1986 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/19, Oryginały przepisów Szefa WUSW w Suwałkach z 1987 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/20, Oryginały przepisów Szefa WUSW w Suwałkach z 1988 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/21, Oryginały przepisów Szefa WUSW w Suwałkach z 1989 r. (nieaktualne), AIPN Bi, 360/23, Oryginały przepisów Zastępcy Szefa ds. Służby Bezpieczeństwa WUSW w Suwałkach z lat 1983–1988 – nieaktualne, AIPN Bi, 360/40, Etaty wojenne jednostek organizacyjnych WUSW w Suwałkach z lat 1983–1984 wraz z aktualizacją, AIPN Bi, 360/41, Rozkazy organizacyjne i etaty wojenne jednostek organizacyjnych - WUSW w Suwałkach oraz RUSW woj. suwalskiego - wraz z aktualizacją z lat 1983–1988, AIPN Bi, 360/44, Zarządzenia Komendanta Wojewódzkiego MO i Szefa WUSW w Suwałkach z lat 1976–1987, AIPN Bi, 0044/312, Kserokopie protokołów z kontroli kompleksowej WUSW w Suwałkach przeprowadzonej przez Główny Inspektorat Ministra Spraw Wewnętrznych w 1988 r.