Zespół / zbiór

Wyższa Szkoła Oficerska Ministerstwa Spraw Wewnętrznych im. Feliksa Dzierżyńskiego w Legionowie [1945] 1972-1990 [1993]

Wyższa Szkoła Oficerska MSW im. Feliksa Dzierżyńskiego w Legionowie została formalnie powołana w 1972 r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów PRL z dnia 1 września 1972 r. w sprawie utworzenia wyższej szkoły oficerskiej resortu spraw wewnętrznych (Dz.U. PRL 1972, nr 38, poz. 248). Wsp. rozporządzenie stanowiło, iż utworzona WSO „prowadzi działalność dydaktyczno-wychowawczą o specjalizacji prawno-administracyjnej oraz ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego kształcąc i wychowując kadry na potrzeby resortu spraw wewnętrznych, przygotowywane do objęcia stanowisk oficerskich”, program studiów w zakresie „przedmiotów zawodowych” miał ustalać minister spraw wewnętrznych, w zakresie „nauk innych niż zawodowe” minister spraw wewnętrznych w porozumieniu z ministrem nauki, szkolnictwa wyższego i techniki, nadzór nad WSO sprawować miał minister spraw wewnętrznych zgodnie z przepisami ustawy o szkolnictwie wyższym. WSO miała wydawać absolwentom dyplomy ukończenia wyższych studiów zawodowych ze specjalizacjami: prawno-administracyjną oraz ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego”. Absolwenci WSO zostali uznani za uprawnionych do ubiegania się o przyjęcie na studia magisterskie administracji na uniwersytetach i na studia magisterskie w Akademii Spraw Wewnętrznych (formalnie powołanej niedługo wcześniej rozporządzeniem Rady Ministrów PRL z dnia 11 sierpnia 1972 r. w sprawie utworzenia Akademii Spraw Wewnętrznych, Dz.U. PRL 1972, nr 34, poz. 233). Zarządzeniem nr 139/72 ministra spraw wewnętrznych z dnia 13 grudnia 1972 r. w sprawie nadania statutu wyższym szkołom oficerskim resortu spraw wewnętrznych WSO im. F. Dzierżyńskiego (wraz z WSO im. Franciszka Jóźwiaka) otrzymała statut (określający zadania i organizację szkoły). WSO MSW w Legionowie faktycznie kontynuowała w formie wyższej uczelni zawodowej funkcje istniejącego dotąd Centrum Wyszkolenia MSW (i jego poprzedników: Szkoły Oficerów Bezpieczeństwa RBP PKWN w Lublinie, Centralnej Szkoły MBP w Łodzi, Centrum Wyszkolenia MBP i Centrum Wyszkolenia KdsBP w Legionowie oraz Rocznej Szkoły Podnoszenia Kwalifikacji Referentów KdsBP), którego aktywa materialne i personalne przejęła (obok kadry i budynków także m.in. pracownie techniczne i liczącą w 1972 r. ok. 55 tysięcy tomów bibliotekę). Wg statutu nadanego w 1972 r., zadaniem obu WSO (im. F. Dzierżyńskiego w Legionowie i im. F. Jóźwiaka w Szczytnie) było „kształcenie i wychowanie kadr organów resortu spraw wewnętrznych w celu przygotowania do objęcia stanowisk oficerskich”. Jako główne zadania WSO MSW wymieniono udział w „umacnianiu porządku publicznego i bezpieczeństwa” PRL, „wychowanie podchorążych na aktywnych oraz ideowych obywateli PRL, obrońców jej ustroju i bezpieczeństwa”, „kształcenie podchorążych w zakresie nauk społeczno-politycznych, prawnych, ekonomicznych i specjalistycznych w celu przygotowania ich do objęcia stanowisk oficerskich w resorcie spraw wewnętrznych”, „prowadzenie badań w zakresie taktyki i metodyki zwalczania przestępstw, zapobiegania im oraz wykorzystania wyników tych badań w pracy dydaktycznej”, „upowszechnienie dorobku oraz tradycji Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej”. Statut wymieniał następujące organy i jednostki organizacyjne WSO: komendant (pełniący jednocześnie funkcje rektora szkoły), zastępca komendanta ds. dydaktycznych, zastępca komendanta ds. polityczno-wychowawczych, zastępca komendanta ds. administracyjno-gospodarczych (zastępcy komendanta pełnili funkcje prorektorów WSO), Rada Naukowa WSO (w skład której wchodzili: komendant, zastępcy komendanta, sekretarz KU PZPR, kierownicy cykli nauczania, kierownik lektoratu języków obcych, kierownik biblioteki, kierownik Oddziału Planowania Procesu Nauczania i Pomocy Naukowych, profesorowie i docenci oraz przedstawiciele nauczycieli akademickich), dowódca kursu (tzn. dowódca grupy podchorążych tworzącej rok studiów), cykle przedmiotowe (określone jako „jednostki organizacyjne szkoły prowadzące działalność dydaktyczną i wychowawczą”, odpowiadały one zakładom/instytutom w zwykłych szkołach wyższych), lektorat języków obcych, bibliotekę, Oddział Planowania Procesu Nauczania i Pomocy Naukowych. Zatwierdzony jako „dokument kierunkowy” projekt struktury etatów WSO im. F. Dzierżyńskiego z dn. 17 sierpnia 1972 r. przewidywał powołanie 10 cyklów przedmiotowych: przedmiotów społeczno-politycznych, pracy operacyjnej, kryminalistyki, ruchu drogowego i służby zewnętrznej, prawa karnego, prawa administracyjnego, cywilnego i międzynarodowego, techniczny, szkolenia wojskowego, wychowania fizycznego, przedmiotów ogólnokształcących, oraz lektoratu języków obcych, Oddziału Planowania Procesu Nauczania i Pomocy Naukowych, biblioteki (z dwoma działami: opracowywania zbiorów i udostępniania zbiorów), a także Sekcji Kulturalno-Oświatowej. W listopadzie 1978 r. doszło do zmiany strukturalnej, polegającej na zastąpieniu cykli przedmiotowych zakładami (m.in. powstały Zakład Taktyki i Metodyki Pracy Operacyjnej, Zakład Kryminalistyki i Kryminologii, Zakład Techniki Operacyjnej, Zakład Prawa, Zakład Marksizmu-Leninizmu), Lektorat Języków Obcych przemianowano na Studium Języków Obcych. W połowie lat 80. XX w. w ramach WSO ponownie funkcjonowało 9 cykli przedmiotowych (oznaczanych cyframi rzymskimi od I do IX), Lektorat Języków Obcych, Pododziały Szkolne, Oddział Planowania Procesu Nauczania i Pomocy Naukowych, Biblioteka, Sekcja Kulturalno-Oświatowa, Samodzielna Sekcja Kadr, Samodzielna Sekcja Finansowa, Samodzielna Sekcja Inwestycji i Remontów, Samodzielna Sekcja Ogólna, Ambulatorium i Izba Chorych, Sekcja Żywnościowa, Sekcja Administracyjno-Gospodarcza, Sekcja Zaopatrzeniowa, Garaż oraz odrębna Szkoła Chorążych i Studium Zaoczne. W ramach szkoły funkcjonowały również Szkoła Podoficerska RKW i Specjalny Kurs Operacyjny. Od 1975 r. WSO wydawała (tajny) kwartalnik „Problemy Teorii i Praktyki Operacyjnej Służby Bezpieczeństwa” (o przeciętnym nakładzie 100 egz./nr). Zarządzeniem nr 03/88 ministra spraw wewnętrznych z dnia 2 lutego 1988 r. w sprawie nadania statutu Wyższej Szkole Oficerskiej im. Feliksa Dzierżyńskiego, WSO otrzymała nowy statut. Ogólnym zadaniem WSO wg statutu miało być „kształcenie i wychowanie kadry do objęcia stanowisk w oficerskich w Służbie Bezpieczeństwa”, a do zadań szczególnych należało „wychowanie słuchaczy w duchu patriotyzmu i internacjonalizmu, w wierności ideom PZPR, zaangażowania w sprawę wszechstronnego rozwoju socjalistycznej ojczyzny, umacniania jej konstytucyjnych zasad ustrojowych, bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego”, „badanie efektów kształcenia i wychowywania przez szkołę oraz współuczestniczenie w badaniach w zakresie taktyki i metodyki zwalczania przestępczości, a także w innych badaniach naukowych na potrzeby Służby Bezpieczeństwa oraz wykorzystywania wyników tych badań w pracy dydaktyczno-wychowawczej”, „upowszechnianie dorobku i szczytnych tradycji Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej”, „przygotowywanie słuchaczy do udziału w zadaniach specjalnych na rzecz likwidacji zagrożeń bezpieczeństwa państwa i przywracania naruszonego porządku publicznego” „wykonywanie zleconych zadań specjalnych”, „współdziałania z jednostkami operacyjnymi resortu spraw wewnętrznych w zakresie dostosowywania programów kształcenia i praktyk słuchaczy do potrzeb Służby Bezpieczeństwa, uwzględniających najnowsze osiągnięcia naukowe”. Jako „rodzaje kształcenia” prowadzone przez WSO nowy statut wymieniał stacjonarne wyższe studia zawodowe, zaoczne wyższe studia zawodowe, stacjonarne studium oficerskie, kursy doskonalenia zawodowego, inne kursy specjalistyczne. Organami WSO wg nowego statutu byli: komendant (jednocześnie pełniący funkcję rektora), Rada Naukowa, Rada Biblioteczna. W nowym statucie nie wymieniono cykli przedmiotowych jako jednostek organizacyjnych szkoły, natomiast statut stwierdzał, że WSO ma strukturę bezwydziałową, z podziałem organizacyjnym na katedry i studia, ponadto wśród jednostek szkoły wymieniono: Oddział Polityczno-Wychowawczy, Oddział Zabezpieczenia Procesu Nauczania, pododdziały szkolne, Bibliotekę Główną, oraz Szkołę Chorążych Służby Bezpieczeństwa (z odrębnym statutem i programem nauczania). Wyższa Szkoła Oficerska MSW im. Feliksa Dzierżyńskiego w Legionowie została zlikwidowana (wraz z WSO MSW im. F. Jóźwiaka w Szczytnie) na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 czerwca 1989 r. w sprawie zniesienia wyższych szkół oficerskich nadzorowanych przez ministra spraw wewnętrznych (Dz.U. PRL 1989, nr 37, poz. 204). Faktycznie WSO została na podstawie zarządzenia nr 50/89 ministra spraw wewnętrznych z dnia 21 czerwca 1989 r. w sprawie utworzenia wydziałów zamiejscowych Akademii Spraw Wewnętrznych przekształcona w Wydział Bezpieczeństwa Państwa ASW (zamiejscowy) i uległa likwidacji wraz z całą ASW na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1990 r. w sprawie utworzenia Wyższej Szkoły Policji oraz zniesienia Akademii Spraw Wewnętrznych (Dz.U. RP 1990, nr 64, poz. 343). Ww. rozporządzenie przewidywało m.in., że słuchacze Wydziału Bezpieczeństwa Państwa ASW (tzn. byłej WSO MSW im. F. Dzierżyńskiego w Legionowie) mogą być przyjęci do Wyższej Szkoły Policji, jeżeli „zostali przyjęci do służby w Policji”.

Dokumentacja aktowa oraz biblioteczna WSO im. F. Dzierżyńskiego była przechowywana w jednostkach organizacyjnych szkoły (Samodzielnej Sekcji Ogólnej, Samodzielnej Sekcji Kadr, Bibliotece), została przekazana do IPN przez MSWiA.

Zachowana spuścizna archiwalna Wyższej Szkoły Oficerskiej MSW im. F. Dzierżyńskiego w Legionowie obejmuje zbiór akt personalnych pracowników (w tym wykładowców) WSO, zbiór kart uposażeń pracowników i podchorążych (słuchaczy) szkoły oraz dokumentacji związanej z ich utrzymaniem (łącznie dokumentacja osobowa obejmuje ok. ¼ całości spuścizny), zbiór prac dyplomowych, skryptów i publikacji WSO, opracowań problemowych, instrukcji i innych aktów normatywnych MSW (największa część spuścizny), ponadto dokumentację natury administracyjnej.

Jan Ślęczka, Rodowód Wyższej Szkoły Oficerskiej im. F. Dzierżyńskiego, WSO MSW im. F. Dzierżyńskiego w Legionowie 1989, IPN BU 1633/1203 Wyższa Szkoła Oficerska im. Feliksa Dzierżyńskiego. Rodowód, powstanie i działalność. Jubileuszowa sesja naukowa 25-26 stycznia 1983. (materiały z sesji naukowej), red. Jan Ślęczka, Zofia Krzysztoszek, WSO MSW im. F. Dzierżyńskiego w Legionowie 1983, IPN BU 1633/1217