Podzespół

Komenda Główna Milicji Obywatelskiej w Warszawie 1944-1954

Rzeczpospolita Polska (1944-1952), Polska Rzeczpospolita Ludowa (1952-1954).

Milicja Obywatelska wraz ze strukturami nią zarządzającymi została faktycznie zorganizowana wraz z pozostałymi instytucjami wykonawczymi Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego; utworzenie MO (przez mające być powołanymi Rady Narodowe) deklarował Manifest Lipcowy PKWN, podstawę funkcjonowania MO miał stanowić dekret PKWN wydany 27 lipca 1944 r. o ustanowieniu Milicji Obywatelskiej (zatwierdzony przez KRN w dniu 15 sierpnia 1944 r.), opublikowany pod poz. 7 w nr 2 Dziennika Ustaw KRN z dnia 15 sierpnia 1944 r.; ten numer Dziennika Ustaw nie został jednak rozpowszechniony i w jego miejsce opublikowano w dn. 22 sierpnia 1944 r. opracowany od nowa numer drugi Dz.U. (poz. 4-8), w którym już wspomniany dekret nie został umieszczony (nb. formalnie prawo do wydawania dekretów z mocą ustawy KRN przyznała PKWN własną ustawą z dnia 15 sierpnia 1944 r.). Oznaczało to, iż formalnie rzecz biorąc, wspomniany dekret nie miał mocy obowiązującej na terytorium poddanym władzy PKWN z punktu widzenia normatywów uznawanych przez tę instytucję za obowiązujące prawo. Dekret stanowił, że Milicję ustanawia właściwa miejscowo Rada Narodowa (miejska lub gminna) „dla strzeżenia bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie swojego działania”. Wg art. 2 ww. dekretu „miejscowa Milicja Obywatelska podlega organizacyjnie Radzie Narodowej, która ją ustanowiła i działa na podstawie rozporządzeń, zarządzeń i instrukcyj wydanych przez kierownika Resortu Bezpieczeństwa Publicznego”, art. 3 dekretu stanowił, że „władzą nadzorczą i zwierzchnią w stosunku do Milicji Obywatelskiej jest władza bezpieczeństwa publicznego I instancji”. Ww. zapisy oznaczały, że MO miałaby być zdecentralizowaną organizacją porządkową, organizacyjnie podległą miejscowym władzom cywilnym, funkcjonalnie natomiast lokalnym władzom bezpieczeństwa. Dekret ten, mimo na wpół formalnego charakteru, znalazł się jednakże w obiegu wśród instytucji podległych PKWN, na co wskazuje treść niedatowanego (lecz nie wydanego później niż w dniu 1 sierpnia 1944 r.) okólnika kierownika Resortu Bezpieczeństwa Publicznego PKWN w sprawie dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 29 lipca 1944 r. [sic] o ustanowieniu milicji, skierowanego do Wojewódzkich Rad Narodowych, w którym kierownik RBP wyjaśniał iż zgodnie z ww. dekretem utrzymanie MO spada na właściwe miejscowo Rady Narodowe, i nakazywał zakomunikowanie treści tegoż okólnika wszystkim radom narodowym. Okoliczność, iż wwsp. dekret PKWN nie został skutecznie ogłoszony, miała wiązać się z jego zawartością, wg której jednostki MO miały być tworzone przez miejscowe rady narodowe i im podległe finansowo oraz „z punktu widzenia kontroli społecznej”, a dopiero w następnej kolejności miały działać na podstawie normatywów wydawanych przez RBP PKWN i podlegać nadzorowi władz bezpieczeństwa. Taka konstrukcja dekretu nie gwarantowała pełnej kontroli PKWN i RBP nad siłami porządkowymi, nie przewidywała również utworzenia Komendy Głównej MO. MO funkcjonowała bez obowiązującej w rozumieniu norm ustrojowych wprowadzanych przez PKWN podstawy prawnej aż do ogłoszenia dekretu PKWN o Milicji Obywatelskiej z dnia 7 października 1944 r. (co było szczególnie istotne w kontekście wydania przez PKWN w dn. 15 sierpnia 1944 r. dekretu o rozwiązaniu policji państwowej /tzw. granatowej policji/, nakazującego przekazanie MO aktywów materialnych Policji). Faktycznie KG MO została powołana jeszcze w połowie sierpnia 1944 r. (tzn. bez jakiejkolwiek podstawy prawnej), a pierwsze rozkazy personalne komendanta głównego zostały wydane we wrześniu 1944 r. Funkcjonowanie Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej zostało formalnie usankcjonowane dekretem PKWN z dnia 7 października 1944 r. o Milicji Obywatelskiej (Dz.U. KRN 1944, nr 7, poz. 33). Wwsp. dekret wskazywał, że MO podlega kierownikowi Resortu Bezpieczeństwa Publicznego PKWN (następnie ministrowi bezpieczeństwa publicznego). Komendant główny MO był mianowany przez PKWN (od 1 stycznia 1945 r. przez rząd) na wniosek kierownika RBP PKWN (od 1 stycznia 1945 r. przez ministra bezpieczeństwa publicznego), kierownik RBP (minister bezpieczeństwa publicznego) mianował zastępcę komendanta głównego i komendantów wojewódzkich MO. Wydanie tego dekretu zostało uznane w oficjalnym sztafażu dyktatury komunistycznej za akt założenia MO, co podkreślono wyznaczeniem na 7 października dorocznego „święta Milicji” wzgl. „rocznicy utworzenia SB i MO”. Następnym aktem regulującym czynności MO był jeden z trzech dekretów Rady Państwa PRL z dnia 20 lipca 1954 r., dotyczących instytucji aparatu bezpieczeństwa, tzn. dekret o Milicji Obywatelskiej (Dz.U. PRL 1954, nr 34, poz. 143). Dekret ten przewidywał powoływanie i odwoływanie Komendanta Głównego MO przez Radę Ministrów na wniosek ministra bezpieczeństwa publicznego; prawo mianowania na wszystkie pozostałe stanowiska w MO zatrzymał minister bezpieczeństwa publicznego (lub upoważnieni przezeń przełożeni). Dekret z 20 lipca 1954 r. został uchylony z wejściem w życie ustawy Sejmu PRL z dnia 31 stycznia 1959 r. o stosunku służbowym funkcjonariuszów Milicji Obywatelskiej (Dz.U. PRL 1959, nr 12, poz. 69). Zasadnicza zmiana w podporządkowaniu struktur MO zaszła na mocy dekretu Rady Państwa PRL z dn. 7 grudnia 1954 r. o naczelnych organach administracji państwowej w zakresie spraw wewnętrznych i bezpieczeństwa publicznego (Dz.U. PRL 1954, nr 54, poz. 269); na mocy tego dekretu do kompetencji nowoutworzonego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych weszło m.in. kierowanie działalnością MO, a w do kompetencji ministra spraw wewnętrznych przeszły także wszelkie związane z tym uprzednie uprawnienia ministra bezpieczeństwa publicznego. Wspomniana zmiana prawna podporządkowania MO przyczyniła się do ujęcia w ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. (z późn. zm.) o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu odnoszący się do MO (i niektórych innych instytucji) zapisu art. 5 ust. 1 pkt. 4: „Organami bezpieczeństwa państwa, w rozumieniu ustawy, są: […] jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3 [tzn. RBP PKWN, MBP i KdsBP], a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.”. MO (i wszystkie jej ogniwa dowódcze) w okresie ustawowej podległości RBP PKWN i MBP została uznana za organ bezpieczeństwa państwa, natomiast w przypadku wykonywania przez MO po dniu 14 grudnia 1954 r. czynności związanych z funkcjonowaniem aparatu bezpieczeństwa państwa (w szczególności KdsBP i pionów SB MSW) decydujące znaczenie ma zapis art. 5 ust. 2 ww. ustawy: „Do organów bezpieczeństwa państwa, w rozumieniu ustawy, należą także organy i instytucje cywilne i wojskowe państw obcych o zadaniach podobnych do zadań organów, o których mowa w ust. 1.”. Wymienione zapisy art. 5 ustawy o IPN-KŚZpNP dotyczące MO przywoływane są w art. 25.1 nakładającym obowiązek przekazania do IPN dokumentów wytworzonych przez wszystkie ‘organy bezpieczeństwa państwa’ w rozumieniu ww. ustawy. Zmiana podległości MO z MBP na MSW nie wniosła zasadniczych zmian do kompetencji milicji, zmiany strukturalne w KGMO i podległych jej jednostkach związane z ww. zmianą polegały na odbudowie włączonego w 1949 r. do MBP aparatu gospodarczego oraz rozbudowie (przeniesionych w 1949 r. do MBP, a rekonstruowanych od 1953 r.) jednostek kryminalistycznych. Pierwsze rozkazy personalne, wydawane przez komendanta głównego MO, Franciszka Jóźwiaka „Witolda” we wrześniu 1944 r. powoływały zwierzchników struktur Komendy: Kancelarii, Oddziału Organizacyjnego, Oddziału Personalnego, Oddziału Służby Śledczej, Wydziału Personalnego, Wydziału Propagandy, Wydziału Obserwacji Zewnętrznej, Wydziału Autoinspekcji, Oddziału Gospodarczo-Finansowego, Wydziału Umundurowania, Wydziału Żywnościowego, Wydziału Broni. Na strukturę KG MO w listopadzie 1944 r. składały się: Kancelaria Główna, Oddział Organizacyjny, Oddział Śledczy, Wydział Personalny, Wydział Gospodarczy, Wydział Mobilizacji, Wydział Zapasu, Wydział Wewnętrznych Służb, Główny Zarząd Polityczno-Wychowawczy (ten ostatni powołany rozkazem nr 14 komendanta głównego z dnia 21 października 1944 r.) (poprawność ww. nomenklatury nie jest pewna). W grudniu 1944 r. na KGMO składały się Kierownictwo (do którego oprócz komendanta głównego wchodzili zastępcy komendanta; ds. operacyjnych, ds. personalnych), Sekretariat, Oddział Personalny, Oddział Służby Śledczej, Oddział Paszportowy, Oddział Służby Zewnętrznej, Oddział Gospodarczo-Finansowy i Komendantura; formalnie samodzielna jednostka MO, Batalion Operacyjny, podlegał KGMO i faktycznie wchodził w skład jej struktur. Ukształtowany w 1944 r. i w ciągu 1945 r. ogólny schemat organizacyjny KGMO utrwalił się na następne dziesięciolecia (co poniekąd było związane ze specyfiką zadań milicji), obejmując ogólny podział na główne piony: ogólny (administracyjny), porządkowy („służby zewnętrznej”), kryminalno-dochodzeniowy („służby kryminalnej”, „dochodzeniowy”, „śledczy”), personalny i szkoleniowy, wreszcie służby zaplecza materialnego. Struktura KGMO rozwijała się, tzn. zarówno dotychczasowe ogniwa rozbudowywały się i były dzielone, ale również tworzono dalszymi ogniwami, m.in. sanitarno-zdrowotne, kontroli wewnętrznej, rejestracji cudzoziemców etc. Istotne dla pracy milicji ogniwa operacyjno-techniczne (obserwacji i technicznych środków inwigilacji) znajdowały się poza strukturami MO – w MBP i jednostkach aparatu bezpieczeństwa, do którego w końcu lat 40. włączono część aparatu technicznego MO; MO (z ogniwami KGMO włącznie) dysponowała jednak własnymi jednostkami ewidencji operacyjnej i archiwum. Początkowo KGMO rezydowała w Lublinie, w dniu 18 stycznia 1945 r. zapadła decyzja o przeniesieniu jej siedziby do Warszawy (początkowo do gmachu przy ul. Karowej 14, następnie w pocz. l. 50. XX w. do nowowybudowanego gmachu przy ul. Puławskiej 150 na Ksawerowie, początkowo dzielonego z MBP i UBP m. st. Warszawy). Od lat czterdziestych XX w. komendantowi głównemu MO podlegały również organizacyjnie (nie wchodząc w skład KGMO) szkoły MO oraz jednostki socjalne (przedszkola i kolonie letnie organizowane dla dzieci funkcjonariuszy MO). W pierwszej połowie 1945 r. utworzono Sekcję Naukowo-Techniczną Ekspertyz w KGMO, istniała również w KWMO Katowice Sekcja Ekspertyzy tamtejszego Wydziału Kryminalnego Służby Śledczej, w końcu 1946 r. obie jednostki połączono. Ogniwa kryminalistyczne znalazły się następnie w 1947 r. w Wydziale Służby Śledczej KGMO, gdzie funkcjonowały do przeniesienia ich w struktury MBP w 1949 r. Rozkazem nr 88 komendanta głównego MO z dnia 19 kwietnia 1945 r. wprowadzona została instrukcja służby zewnętrznej i nadzoru administracyjnego MO, regulującą działania porządkowe MO; ujęto w niej m.in. funkcjonowanie pionu służby ruchu drogowego (W KGMO umieszczonego w Oddziale Służby Zewnętrznej, początkowo jako Sekcja II Wydziału II, następnie jako Główny Inspektorat Ruchu Drogowego). Wg zatwierdzonego z dniem 13 VI 1945 r. etatu, w KGMO istniał Wydział Sanitarny; funkcjonował on do 1949 r., kiedy to na podstawie rozkazów organizacyjnych: nr 31 komendanta głównego MO z dnia 21 marca 1949 r. i nr 022/org ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 22 lutego 1949 r. został przeniesiony ze struktur KGMO do Szefostwa Służby Zdrowia MBP z dniem 30 marca 1949 r.; w ramach MBP funkcjonowała na podstawie rozkazu nr 022/org jedynie Izba Chorych KGMO. Na mocy rozkazu nr 53 ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 16 września 1945 r. zorganizowano Wydział Konsumów przy KGMO (specjalną jednostkę zaopatrującą funkcjonariuszy w żywność i artykuły pierwszej potrzeby poza reglamentacją). Zgodnie z okólnikiem ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 6 listopada 1945 r., w 1945 r. istniał w strukturach MBP tzw. Zarząd Informacji Wojsk Wewnętrznych i MO (w strukturach WUBP funkcjonowały tzw. Sekcje Informacji WUBP wzgl. Informacja MO); połączono wówczas Oddziały Informacji Wojsk Wewnętrznych i Sekcje Informacji WUBP w Wojewódzkie Oddziały Kontrwywiadu WBW i MO, funkcjonujące w strukturach WUBP; z funkcjonariuszy struktur Zarządu Informacji Wojsk Wewnętrznych i MO (tzw. Kontrwywiadu WBW) na mocy rozkazu nr 01 ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 24 czerwca 1946 r. utworzono z dniem 1 czerwca 1946 r. Wydział Specjalny przy KGMO. Zorganizowany we wrześniu 1945 r. Wydział Konsumów KGMO otrzymał z dniem 28 maja 1946 r. etat opisujący jego strukturę organizacyjną i personalną (w skład Wydziału weszły: Sekcja Handlowa, Sekcja Gospodarstw Rolnych, Sekcja Warsztatów i Stołówek, Sekcja Finansowo-Rachunkowa, Centralny Magazyn). Etaty otrzymały również struktury ORMO umieszczone przy KGMO: z dniem 5 czerwca 1946 r. zatwierdzono etat ORMO przy KGMO (nr 40I/4, w skład weszli: główny inspektor ORMO i instruktorzy), z dniem 7 października 1946 r. zatwierdzono dla KGMO etat dodatkowy nr MOT/5 dla tzw. aparatu dla obsługi ORMO, w skład którego weszła Inspekcja ORMO i redakcja gazety ORMO. Według etatu zatwierdzonego w dniu 27 września 1946 r. KGMO podlegał Batalion Specjalny KG MO (składający się z dowództwa, sztabu i 2 kompanii ochrony); wg etatu nr 72/4, zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. rozkazem organizacyjnym KGMO nr 01/KG/47 z dnia 20 maja 1947 r., (wycofanego rozkazem organizacyjnym MBP nr 051/org z dnia 15 czerwca 1948 r.) Batalion Specjalny KGMO przemianowano na Samodzielny Batalion Specjalny (w składzie: dowództwo, sztab, kompania ochrony). Jednostka ta, później formalnie samodzielna, faktycznie wchodziła w skład KGMO. W dniu 27 września 1946 r. zatwierdzony został etat oficerów dyżurnych KGMO. Rozbudowywane były również struktury logistyczne: w dniu 1 października 1946 r. zatwierdzono etaty podległych Centralnych magazynów KGMO w Łodzi oraz Sekcji Uzbrojenia KGMO i Rusznikarni KGMO, w dniu 4 października 1946 r. etat tzw. dodatkowego aparatu administracyjno-gospodarczego KGMO, tzn. administracji domów mieszkalnych KGMO oraz etat konwojentów/wartowników Wydziału Administracyjno-Gospodarczego KGMO. Rozkazem organizacyjnym nr 022/org ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 19 kwietnia 1947 r. określono strukturę organizacyjną KGMO i zatwierdzono etaty jej jednostek (zorganizowanych wg struktur ujętych w etatach na mocy rozkazu komendanta głównego nr 01/KG/47 z dnia 20 maja 1947 r.). W skład KGMO weszły: Dowództwo, Zarząd Polityczno-Wychowawczy MO, Wydział Ogólny, Wydział Służby Zewnętrznej, Wydział Służby Śledczej, Wydział Specjalny, Wydział Personalny, Wydział Zaopatrzenia, Wydział Finansowy, Wydział Konsumów, Wydział Sanitarny, Komendantura Gmachu, aparat ORMO, dodatkowy aparat gospodarczy, Batalion Operacyjny, Batalion Specjalny. W skład Dowództwa KGMO, wg etatu nr 70/1 zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym ministra bezpieczeństwa publicznego nr 031/org z dnia 15 maja 1950 r.), weszli: komendant główny, zastępca komendanta ds. polityczno-wychowawczych (na mocy rozkazu organizacyjnego MBP nr 060/org z dnia 28 czerwca 1949 r.: zastępca komendanta głównego), zastępca komendanta głównego ds. operacyjnych (w 1949 r. stanowisko zlikwidowano), zastępca komendanta głownego ds. administracyjno-gospodarczych, inspektorzy, oficer do zleceń szczególnych, adiutant komendanta głównego, oficer dyżurny i dyżurny WCz. W skład Zarządu Polityczno-Wychowawczego MO, wg etatu nr 70/2 zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 060/org z dnia 1 VII 1949 r.), weszły: Kierownictwo, Kancelaria, Wydział Organizacyjno-Wyszkoleniowy, Wydział Propagandy, Redakcja gazety „Na Straży Demokracji”, Teatr MO i Świetlica KGMO. W skład Wydziału Ogólnego KGMO, wg etatu nr 70/3 zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 031/org z dnia 15 maja 1950 r.) weszły: Kierownictwo, Kancelaria, Sekcja Ogólna, Ekspedycja druków. W skład Wydziału Służby Zewnętrznej KGMO, wg etatu nr 70/4 zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 031/org z dnia 15 maja 1950 r.), weszły: Kierownictwo, Sekcja ogólna służby zewnętrznej, Sekcja nadzoru administracyjnego, Sekcja operacyjna służby zewnętrznej, Sekcja ruchu drogowego, Sekcja służby kolejowej i wodnej, Sekcja nadzoru nad ochroną obiektów. W skład Wydziału Służby Śledczej KGMO, wg etatu nr 70/5 zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 031/org z dnia 15 maja 1950 r.), weszły: Kierownictwo, Sekcja zabójstw i chuligaństwa, Sekcja kradzieży, Sekcja oszustw, fałszerstw, spekulacji i walki ze szkodnictwem gospodarczym, Sekcja walki z nierządem i przestępczością małoletnich, Sekcja statystyki, oraz zlikwidowane następnie rozkazem organizacyjnym nr 084/org z dnia 25 sierpnia 1949 r.: Sekcja rozpoznania daktyloskopijnego, Sekcja gazetki poszukiwanych, Sekcja ekspertyzy. Tymże rozkazem organizacyjnym nr 084/org powołano Sekcję VI i Sekcję VII Wydziału. Dodatkowo z dniem 5 maja 1947r. zatwierdzono zmiany w etacie nr 70/5, przewidujące powołanie V Sekcji operacyjnej, składającej się z Brygady Dochodzeniowej, Brygady Pościgowej i Brygady Informacyjno-Obserwacyjnej. W skład Wydziału Specjalnego, wg etatu nr 70/6 zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 082/org z dnia 1 sierpnia 1949 r.), weszły: Kierownictwo, Sekretariat, Sekcja peryferyjna, Sekcja śledczo-polityczna, Sekcja śledczo-kryminalna, Sekcja ewidencji operatywnej, Sekcja personalna; rozkazem organizacyjnym nr 094/org z dnia 17 października 1949 r. dodano do struktur Wydziału areszt. W skład Wydziału Personalnego, wg etatu nr 70/7 zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 031/org z dnia 15 maja 1950 r.), weszły: Kierownictwo, Sekcja kadrowa, Sekcja awansów i odznaczeń, Sekcja emerytur i odszkodowań (zlikwidowana rozkazem organizacyjnym MBP nr 018/org z dnia 28 lutego 1948), Sekcja ewidencji, kartoteki i archiwum, Sekcja wyszkolenia (zlikwidowana rozkazem organizacyjnym nr 036/org z dnia 8 kwietnia 1948 r.). W skład Wydziału Zaopatrzenia, wg etatu nr 70/8 zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. weszły: Kierownictwo, Sekcja mundurowa, Sekcja uzbrojenia, Sekcja kwaterunkowo-budowlana, Sekcja autotechniczna, Sekcja zaopatrzenia żywnościowego; rozkazem organizacyjnym MBP nr 014/org z dnia 1 lutego 1949 r. Wydział zreorganizowano, pozostawiono Kierownictwo, Sekcję mundurowo-materiałową, Sekcję kwaterunkowo-budowlaną, Sekcję uzbrojenia i Sekcję autotechniczną. W skład Wydziału Finansowego, wg etatu nr 70/9 zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 017/org z dnia 9 lutego 1949 r.), weszły: Kierownictwo, Sekcja Finansowo-Budżetowa, Sekcja rewizyjna, Sekcja Rachunkowo-Kasowa; rozkazem organizacyjnym MBP nr 018/org z dnia 28 lutego 1948 r. utworzono Sekcję emerytur i odszkodowań. Wydział Konsumów KGMO otrzymał etat nr 70/10, zatwierdzony w dniu 19 kwietnia 1947 r. W skład Wydziału Sanitarnego, wg etatu nr 70/11, zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r., weszły: Kierownictwo (zlikwidowane na mocy rozkazu organizacyjnego MBP nr 022/org z dnia 22 stycznia 1949 r. w zw. z przeniesieniem jednostki do Centralnego Zarządu Służby Zdrowia MBP), Ambulans i Izba Chorych. W skład Komendantury Gmachu KGMO, wg etatu nr 70/12 zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 014/org z dnia 18 lutego 1949 r.) weszły: Kierownictwo, Sekcja Gospodarcza, Administracja Domów KGMO, Warsztat Samochodowy, Garaż. W skład Samodzielnego Batalionu Operacyjnego, wg etatu nr 72/5 zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 031/org z dnia 15 maja 1950 r.) weszły: Dowództwo, 2 kompanie operacyjne, pluton samochodów pancernych, pluton CKM, drużyna łączności; na mocy zarządzenia organizacyjnego nr 060/org z dnia 28 czerwca 1949 r. z dniem 1 lipca 1949 r. jednostkę przemianowano na Batalion Szkoleniowo-Rezerwowy. W skład Aparatu ORMO przy KGMO, wg etatu nr 88/1 zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 031/org z dnia 15 maja 1950 r.), weszły: Główny Inspektorat ORMO, Redakcja Gazety ORMO (zlikwidowana rozkazem organizacyjnym MBP nr 084/org z dnia 14 grudnia 1947 r.); etat regulował także struktury inspektoratów ORMO przy KWMO, KPMO i KMMO. W skład dodatkowego aparatu gospodarczego KGMO, wg etatu nr 90/1 (zatwierdzonego w dniu 19 kwietnia 1947 r., wycofanego rozkazem organizacyjnym ministra bezpieczeństwa publicznego nr 072/org z dnia 5 lipca 1949 r.) wchodziły: rusznikarnia (a na mocy rozkazu organizacyjnego ministra bezpieczeństwa publicznego nr 066/org z dnia 5 lipca 1949 r., weszły także warsztaty rusznikarskie KWMO Warszawa, KMMO Warszawa i KMMO Łódź, Sekcja Uzbrojenia KGMO, Sekcja Mundurowa KWMO Warszawa, zlikwidowane rozkazem organizacyjnym nr 014/org z dnia 18 lutego 1948 r.), Centralne Magazyny KGMO, Ochrona Centralnego Magazynu, Pluton Konwojowy Wydziału Administracyjno-Gospodarczego KGMO. Na mocy rozkazu organizacyjnego nr 056 ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 26 lipca 1947 r. i rozkazu nr 05/KG/47 z dnia 1 października 1947 r. komendanta głównego MO (wydanego w związku z zarządzeniem Ministra Bezpieczeństwa Publicznego wydanym w porozumieniu z Ministrami: Spraw Zagranicznych, Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 10 lipca 1947 r. o rejestracji cudzoziemców oraz przedłużeniu terminu ważności wiz, wydawaniu administracyjnych wiz pobytowych i zezwoleń na pobyt stały, MP 1947, nr 154, poz. 911), w KGMO utworzono Biuro Rejestracji Cudzoziemców (otrzymało ono etat nr 70/13, zatwierdzony w dniu 26 sierpnia 1947 r.; etat został wycofany rozkazem organizacyjnym nr 080/org z dnia 1 sierpnia 1948 r., na jego miejsce nadano BRC tymże rozkazem etat nr 70/15, wycofany rozkazem organizacyjnym MBP nr 031/org z dnia 15 maja 1950 r.). Ww. zarządzenie z dnia 10 lipca 1947 r. nakładało na cudzoziemców przebywających w Polsce obowiązek rejestracji w KPMO wzgl. KMMO. W skład Wydziału Wyszkolenia, utworzonego rozkazem organizacyjnym nr 036/org z dnia 15 kwietnia 1948 r. MBP z Sekcji Wyszkolenia Wydziału Personalnego KG MO, wg etatu nr 70/14 zatwierdzonego w dniu 8 kwietnia 1948 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 060/org z dnia 1 lipca 1949 r.), weszły: Kierownictwo, Sekcja Organizacyjno-Programowa, Sekcja Studiów i Wydawnictw. W skład Samodzielnego Batalionu Specjalnego KGMO zorganizowanego rozkazem organizacyjnym nr 051/org MBP z dnia 15 czerwca 1948 r., wg etatu nr 72/12 zatwierdzonego w dniu 9 czerwca 1948 r. (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 031/org z dnia 15 maja 1950 r.), weszły: Dowództwo, sztab, 2 kompanie wartownicze, kuchnia. W roku 1948 r. rozpoczęta reorganizację i konsolidację jednostek administracyjno-logistycznych MBP i KGMO, zakończoną w 1949 r. Na mocy rozkazu nr 23 ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 28 kwietnia 1948 r. o reorganizacji Konsumów Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego zlikwidowano Wydział Konsumów KGMO i powierzono zaopatrzenie KGMO i KW MO Warszawa Oddziałowi II Konsumów MBP. Na mocy rozkazu nr 63 ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 20 grudnia 1948 r. o reorganizacji służby zaopatrzenia w organach bezpieczeństwa publicznego, zaopatrzenie MO, KBW i więziennictwa przeszło do kompetencji do Kwatermistrzostwa WUBP, jednostki zaopatrzenia KGMO przeszły do Szefostwa Zaopatrzenia MBP z dniem 1 stycznia 1949 r. Na mocy rozkazu nr 68 ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 31 grudnia 1948 r. reorganizacji organów finansowych służb bezpieczeństwa publicznego, organy finansowe KGMO przeszły do Biura Finansowo-Budżetowego MBP z dniem 1 stycznia 1949 r. Zarządzeniem nr 3 ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 14 stycznia 1949 r. wydanym w uzupełnieniu rozkazów nr 63 i 68 z dnia 31 grudnia 1948 r. w KGMO utworzono Sekcję Gospodarczą i Sekcję Finansową. Rozkazem organizacyjnym nr 014/org ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 31 stycznia 1949 r. unieważniono etaty Komendantury Gmachu KGMO i Wydziału zaopatrzenia KGMO i wprowadzono w ich miejsce z dniem 1 lutego 1949 r. etat nr 70/16 Komendantury Gmachu KG MO, do której weszły: 1Kierownictwo, Sekcja Gospodarcza, Garaż, Administracja Domów (etat wycofano rozkazem organizacyjnym nr 031/org z dnia 15 maja 1950). Na mocy rozkazu organizacyjnego nr 017/org ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 9 lutego 1949 r. m.in. unieważniono etat Wydziału Finansowego KGMO i potwierdzono etat nr 25/5 Sekcji Finansowej KGMO (wprowadzony rozkazem nr 68 ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 31 grudnia 1948 r., wycofany rozkazem organizacyjnym nr 031/org MBP z dnia 15 maja 1950 r.). Rozkazem nr 13 ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 18 marca 1949 r. dokonano reorganizacji KGMO i „o ściślejszym zespoleniu MO z UB”. Przemianowano dotychczasowe Wydziały na Oddziały, zlikwidowano Zarząd Polityczno-Wychowawczy, spowodowano m.in. likwidację odrębnych pionów administracyjnych i gospodarczych MO; w wyniku tego rozkazu m.in. na mocy rozkazu organizacyjnego nr 084/org ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 25 sierpnia 1949 r. przeniesiono placówki ewidencyjne i fotograficzne oraz działy naukowo-techniczne (tj. kryminalistyki) KGMO do Departamentu II MBP. W skład KGMO na mocy rozkazu nr 13 z dnia 18 marca 1949 r. weszły: Oddział Organizacyjny (w składzie: Wydział Organizacyjny, Wydział Sprawozdawczy, Wydział Ogólny-Kancelaria, Inspektorat Główny, Komendantura, Sekcja Gospodarcza, Sekcja Finansowa), Oddział Służby Zewnętrznej (w składzie: Wydział organizacji służby i nadzoru administracyjnego, Wydział nadzoru nad ochroną obiektów państwowych i spółdzielczych, Wydział bezpieczeństwa ruchu pieszego i kołowego, Wydział milicji kolejowej i wodnej, Wydział organizacji służby i posterunków MO miejskich i wiejskich, Wydział walki z nierządem, przestępczością nieletnich oraz włóczęgostwem i żebractwem), Oddział Służby Śledczej (w składzie: Wydział walki z bandytyzmem, Wydział walki z kradzieżami, Wydział walki z fałszerstwami i oszustwem, Wydział walki z przemytem, handlem walutą i narkotykami Wydział walki z przestępstwami urzędniczymi, podatkowymi i spekulacją, Wydział statystyki kryminalnej i studiów), Oddział Szkoleniowo-Polityczny (w składzie: Wydział pracy z oficerami, Wydział szkolenia politycznego, Wydział szkolenia fachowego, Wydział studiów, Wydział wydawnictw), Inspektorat ORMO, Biuro Rejestracji Cudzoziemców, Samodzielny Wydział Personalny, Samodzielny Wydział Specjalny. Na mocy rozkazu organizacyjnego nr 060/org ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 28 czerwca 1949 r. zlikwidowano Zarząd Polityczno-Wychowawczy i Wydział Szkolenia KG MO oraz stanowiska oficerów polityczno-wychowawczych w MO; w miejsce ZPW KGMO utworzono Oddział Szkoleniowo-Polityczny KGMO. Do ww. Oddziału, wg etatu nr 87/1, weszły: Kierownictwo, Kancelaria, Wydział Szkolenia Zawodowego, Wydział Szkolenia Politycznego, Wydział Wydawnictw (etat wycofano rozkazem organizacyjnym MBP nr 031/org z dnia 15 maja 1950 r.). Rozkazem organizacyjnym nr 082/org ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 20 sierpnia 1949 r., z dniem 1 sierpnia 1949 r. wprowadzono etat nr 09/2 Oddziału Specjalnego przy KGMO (wycofany rozkazem organizacyjnym nr 031/org z 15 maja 1950 r.), i unieważniono etat nr 70/6 Wydziału Specjalnego KGMO; w skład Oddziału Specjalnego weszły: Kierownictwo, Sekretariat, Wydział I Operacyjny, Wydział II Śledczy, Sekcja Ewidencyjno-Operatywna, Areszt; dawna Sekcja Personalna Wydziału Specjalnego została na mocy rozkazu organizacyjnego nr 094/org z dnia 17 października z dniem 1 sierpnia 1949 r. przeniesiona do Wydziału Personalnego KGMO. Rozkazem nr 43 ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 15 lipca 1949 r. zlikwidowano Oddziały I i II Konsumów MBP i powołano Oddział I Konsumów MBP, który miał obsługiwać MBP, KGMO, dowództwo KBW, Główny Inspektorat Ochrony Pogranicza, UBP m. st. Wwy, K MO m.st. Wwy, Szpital Centralny MBP. W roku 1950 doszło do kolejnej reorganizacji struktur KGMO, w ramach której nazwy Oddziałów KGMO otrzymały dodatkowo numery i zmieniono ich strukturę etatową. W skład KGMO wg rozkazu organizacyjnego nr 031/org ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 6 kwietnia 1950 r., weszły z dniem 15 maja 1950 r.: Dowództwo, Oddział I (Ogólno-Organizacyjny), Oddział II (Służby Zewnętrznej), Oddział III (Służby Kryminalnej), Oddział IV (Szkoleniowo-Polityczny), Oddział V (Personalny), Oddział VI (Specjalny przy KGMO), Inspektorat KGMO, Główny Inspektorat ORMO, Biuro Rejestracji Cudzoziemców. Rozkazem organizacyjnym nr 052/org ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 23 VI 1950 r., z dniem 1 lipca 1950 r. w KGMO zorganizowano Centralne Biuro Paszportowe przy KGMO, jednocześnie unieważniono etat Biura ds. Dowodów Osobistych MBP (przeniesionego tym samym do KGMO). Centralne Biuro Paszportowe przy KGMO przemianowano na Centralne Biuro Dowodów Osobistych przy KGMO na mocy rozkazu organizacyjnego MBP nr 0124/org z dnia 31 października 1950 r., w zw. z uchwałą Prezydium Rady Ministrów z dnia 28 czerwca 1950 r. (niepublikowaną), dotyczącą sporządzenia ewidencji ludności i wydania nowych dowodów tożsamości. Na mocy zarządzenia nr 021/51 ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 11 kwietnia 1951 r., wydanego w ślad za uchwałą nr 237 prezydium Rady Ministrów z dnia 24 marca 1951 r. w sprawie likwidacja organów Ochrony Skarbowej (niepublikowanej), KGMO z dniem 1 maja 1951 r. przejęła archiwum spraw wywiadowczych i dochodźczych oraz bieżące rozpracowania wywiadowcze i sieć informacyjną ochrony skarbowej (odpowiednia ustawa Sejmu Ustawodawczego – o likwidacji ochrony skarbowej – została uchwalona w dniu 26 maja 1951 r., por. Dz.U. PRL 1951, nr 31, poz. 243 – z mocą obowiązującą od 1 maja 1951 r.). Zgodnie z rozporządzeniem ministra skarbu z dnia 5 sierpnia 1947 r. o organizacji i zakresie działania ochrony skarbowej (Dz.U. PRL 1947, nr 56, poz. 307), organy ochrony skarbowej były uprawnione (niezależnie od MO i MBP) do „prowadzenia samodzielnie wywiadu aż do wszczęcia dochodzenia”, tzn. do działań operacyjnych, a także do prowadzenia dochodzeń. Przejęcie bieżących oraz zarchiwizowanych spraw prowadzonych przez organy ochrony skarbowej spowodowało, iż w zasobie archiwalnym OBUiAD IPN znalazły się akta wytworzone przez terenowe Inspektoraty Ochrony Skarbowej. Kompetencje ws. ewidencji i kontroli ruchu ludności oraz wydawania dowodów tożsamości zostały powierzone MBP uchwałą Prezydium Rady Ministrów nr 479 z dnia 18 lipca 1951 r. w sprawie ewidencji i kontroli ruchu ludności oraz systemu dowodów osobistych (niepublikowaną), a zarządzeniem nr 048/51 ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 6 sierpnia 1951 r. o zadecydowano o przejęciu KGMO odpowiednich kompetencji, sprzętu, pracowników i pomieszczeń od dnia 6 sierpnia 1951 r. Rozkazem organizacyjnym nr 090/org ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 27 lipca 1951 r. dokonano reorganizacji Centralnego Biura Dowodów Osobistych przy KGMO z dniem 1 sierpnia 1951 r.; w skład CBDO KGMO weszły: Kierownictwo, Kancelaria, Wydział I organizacyjny, Wydział II inspekcji, Wydział III, prac przygotowawczych, Wydział IV szkolenia, Wydział V kartoteki, Wydział VI sprawozdawczo-statystyczny, Wydział VII technicznego odbioru, Wydział VIII zaopatrzenia, Samodzielna Sekcja Personalna. Rozkazem organizacyjnym nr 0128/org ministra bezpieczeństwa publicznego z dnia 5 września 1951 r., w zw. z uchwałą 479 prezydium Rady Ministrów z dnia 18 VII 1951 r., utworzono Centralne Biuro Ewidencji Ludności i Dowodów Osobistych w KGMO (przekształcone z Centralnego Biura Dowodów Osobistych). W skład CBELiDO weszły: Kierownictwo, Oddział Ewidencji Ludności, Oddział Dowodów Osobistych, Samodzielny Wydział Kontroli, Samodzielna Sekcja Przepisów, Samodzielna Sekcja Personalna. Formalnie o powierzeniu spraw ewidencji ludności i dowodów osobistych MO postanowił wydany w dniu 22 października 1951 r. dekret o dowodach osobistych (Dz.U. PRL 1951, nr 55, poz. 382), który ustalał obowiązek posiadania dowodu osobistego i zlecał wydawanie dowodów Biuro Ewidencji Ludności i Dowodów Osobistych zorganizowanych przy komisariatach i komendach MO. W 1952 r. rozkazem organizacyjnym nr 030/org MBP z dnia 21 kwietnia 1952 r., z dniem 1 V 1952 r. zreorganizowano Oddział III (Służby Śledczej) KGMO, który został przemianowany na Oddział III (Służby Kryminalnej), i wyodrębniono z niego nowe Oddziały: Oddział IV (Walki z Przestępstwami Gospodarczymi) i Oddział Śledczy (o zadaniach dochodzeniowych). Utworzono również odrębną Centralę telefoniczną KGMO, Samodzielny Wydział Ewidencji i Statystyki KGMO i Biuro do szczególnych zleceń Komendanta Głównego MO. Rozkazem organizacyjnym nr 027/org MBP z dnia 10 kwietnia 1952 r. zorganizowano z dniem 15 kwietnia 1952 r. Komisariat Specjalny MO w Warszawie podległy bezpośrednio KGMO. Rozkazem organizacyjnym nr 0124/org MBP z dnia 20 sierpnia 1952 r. utworzono w Centralnym Biurze Ewidencji Ludności i Dowodów Osobistych KGMO Główne Biuro Adresowe (przekształcone z Wydziału Kartoteki Dowodów Osobistych w Oddziale Dowodów Osobistych CBELiDO KGMO). Rozkazem organizacyjnym nr 0175/org MBP z dnia 24 października 1952 r. z dniem 1 listopada 1952 r. przemianowano Oddział Personalny KGMO na Oddział Kadr KGMO Rozkazem organizacyjnym nr 0154/org MBP z dnia 2 grudnia 1953 r. dokonano reorganizacji jednostek zajmujących się statystyką, m.in. zlikwidowano Samodzielny Wydział Ewidencji i Statystyki i utworzono Wydział III Statystyki w Oddziale I KGMO oraz Wydział III Operacyjnych poszukiwań w Oddziale III KGMO; utworzono rówież Samodzielna Sekcja Ewidencji i Laboratorium Fotograficzne w Oddziale Śledczym KGMO (076/1); W 1953 r. przystąpiono w KGMO do odbudowania utraconych na rzecz MBP w 1949 r. jednostek kryminalistycznych: rozkazem organizacyjnym nr 0171/org MBP z dnia 31 grudnia 1953 r. przeniesiono do KGMO z Wydziału VI Departamentu II MBP Dział ekspertyzy śladów linii papilarnych i śladów narzędzi włamań oraz ekspertyzy pisma wykonywanej dla jednostek MO (w Centralnym Laboratorium Ekspertyz Departamentu II MBP), Registraturę 10-palcową, z Sekcji V Wydziału I Departamentu II MBP – Dział Publikacji Gazetki Poszukiwanych, utworzono w Wydziale III Operacyjnych Poszukiwań Oddziału III KGMO Sekcję Publikacji Gazetki Poszukiwanych, zlikwidowano w Oddziale Śledczym KGMO Samodzielną Sekcję Ewidencji i Laboratorium Fotograficzne, i przeniesiono je wraz z jednostkami przejętymi z Departamentu II MBP do utworzonego Samodzielnego Wydziału Naukowego KGMO (w składzie: Kierownictwo, Laboratorium Ekspertyz, Laboratorium Fotograficzne, Sekcja Nadzoru Pracy Terenu w Zakresie Techniki Kryminalistycznej, Registratura Daktyloskopijna) (przekształconego rozkazem organizacyjnym nr 04/KG/55 komendanta głównego MO z dnia 15 Maja 1955 r. w Zakład Kryminalistyczny KGMO). W 1954 r. dokonano kolejnej reorganizacji w KGMO, na mocy rozkazu organizacyjnego nr 039/org MBP z dnia 29 maja 1954 r., zmieniono strukturę etatową jednostek Komendy, do której weszły: Oddział I Organizacyjno-Ogólny, Oddział II Służby Zewnętrznej, Oddział III Służby Kryminalnej, Oddział IV do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi, Oddział Śledczy, Oddział Szkoleniowy, Oddział Kadr, Główny Inspektorat ORMO, Biuro do Szczególnych Zleceń Komendanta Głównego MO, Biuro Rejestracji Cudzoziemców, Komendantura Gmachu, Batalion Specjalny; zlikwidowano: Oddział VI Specjalny, Inspektorat KGMO, Centralę Wewnętrzną KGMO, Batalion Szkoleniowo-Rezerwowy. Rozkazem organizacyjnym MBP nr 041/org z dnia 7 czerwca 1954 r. zlikwidowano w KGMO Centralne Biuro Ewidencji Ludności i Dowodów Osobistych, Główne Biuro Adresowe CBELiDO KGMO i zorganizowano z nich Oddział Ewidencji Ludności i Dowodów Osobistych KGMO. Rozkazem organizacyjnym MBP nr 051/org z dnia 21 czerwca 1954 r. zorganizowano w KGMO Inspektorat ds. Zaopatrzenia, Wydział Administracyjno-Gospodarczy, i Samodzielny Wydział Finansowy. Rozkazem organizacyjnym MBP nr 080/org z dnia 13 września 1954 r. zlikwidowano w Samodzielnym Wydziale Naukowo-Technicznym KGMO Dział Ekspertyzy śladów linii papilarnych, śladów narzędzi włamań itp. i utworzono tam: Dział Ekspertyz daktyloskopijnych, Dział ekspertyz śladów, narzędzi włamań itp.