Zespół / zbiór

Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Skierniewicach [1975] 1983-1990

W skład województwa skierniewickiego weszły: miasta: Skierniewice, Biała Rawska, Brzeziny, Chodaków, Łowicz, Mszczonów, Rawa Mazowiecka, Sochaczew i Żyrardów, gminy: Baranów, Biała Rawska, Bielawy, Bolimów, Brzeziny, Chąśno, Cielądz, Dmosin, Domaniewice, Głuchów, Godzianów, Jaktorów, Jeżów, Kocierzew Południowy, Kowiesy, Lipce, Łowicz, Łyszkowice, Maków, Młodzieszyn, Mszczonów, Nieborów, Nowa Sucha, Nowy Kawęczyn, Puszcza Mariańska, Radziejowice, Rawa Mazowiecka, Rogów, Rybno, Sadkowice, Skierniewice, Słupia, Sochaczew, Teresin, Wiskitki, Zduny i Żabia Wola (podstawa prawna: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, Dz.U.1975.17.92).

W połowie 1975 r. na terytorium Polski została wprowadzona reforma administracyjna, polegająca na likwidacji trójstopniowej struktury podziału terytorialnego (województwo – powiat – gmina). Na mocy ustawy z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U. Nr 16, poz. 91) zlikwidowano powiaty i powołano 49 nowych województw. Powyższe zmiany pociągnęły za sobą konieczność stworzenia 32 nowych komitetów wojewódzkich PZPR, urzędów, sądów i prokuratur wojewódzkich oraz komend wojewódzkich MO. W wyniku tej reformy siedzibą jednego z nowych województw zostały Skierniewice. Komenda Wojewódzka MO w Skierniewicach rozpoczęła swoją działalność w momencie powołania jej pierwszego komendanta. Nastąpiło to 1 czerwca 1975 r. z chwilą objęcia stanowiska przez płk. Henryka Tomaszewskiego oraz stanowisk zastępców komendanta ds. SB i ds. MO, odpowiednio przez ppłk. Aleksandra Gradeckiego i mjr. Czesława Meksa. Komenda była terenową jednostką resortu spraw wewnętrznych, podlegającą w zakresie działań milicyjnych Komendzie Głównej MO, a w zakresie kompetencji pionu bezpieczeństwa – kierownictwu Służby Bezpieczeństwa. Podstawową komórką organizacyjną w KWMO był wydział, dzielący się na sekcje. Istniały również samodzielne sekcje. Wydziałem kierował naczelnik, który mógł posiadać jednego lub dwóch zastępców. Na czele sekcji stali kierownicy. Z uwagi na brak dokumentacji organizacyjnej nie jest możliwe odtworzenie pełnej struktury skierniewickiej Komendy Wojewódzkiej MO z 1975 r. Zdecydowanie więcej można powiedzieć o jej wewnętrznej budowie w 1980 r. Przedstawiała się ona następująco (w nawiasach oznaczenia kancelaryjne komórek): 1. Wydział Ogólny (AB), 2. Wydział Inspekcji (IP), 3. Wydział II (B), 4. Wydział III (DB), 5. Wydział IIIA (OA), 6. Wydział IV (KB), 7. Wydział Śledczy (Śl), 8. Samodzielna Sekcja „A” (R), 9. Wydział „B” (T), 10. Wydział „C” (OM), 11. Wydział „T” (ON), 12. Wydział Paszportów (PZ), 13. Wydział Wojewódzkiego Stanowisko Kierowania (Im), 14. Wydział Kryminalny (KR), 15. Wydział do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi (Pg), 16. Wydział Dochodzeniowo-Śledczy, 17. Wydział Kryminalistyki, 18. Wydział Prewencji (Zw), 19. Wydział Ruchu Drogowego (RD), 20. Wydział Kadr (KS), 21. Wydział Finansowy, 22. Wydział Szkolenia, 23. Wydział Łączności, 24. Wydział Inwestycji, 25. Wydział Gospodarki Materiałowo-Technicznej, 26. Wydział Zdrowia. W skierniewickim KWMO można było zatem wyodrębnić komórki organizacyjne realizujące zadania w pionie Służby Bezpieczeństwa (poz. 3–12), Milicji Obywatelskiej (poz. 13–19) oraz wydziały logistyczne (poz. 1–2, 20–26) prowadzące działania na rzecz obu wymienionych pionów. Komendzie Wojewódzkiej MO w Skierniewicach podlegały komendy miejskie w Łowiczu, Skierniewicach, Sochaczewie, Żyrardowie oraz komisariaty w Brzezinach i Rawie Mazowieckiej, które z kolei współpracowały (według rejonizacji) z posterunkami MO. KM w Skierniewicach współdziałała z posterunkami w: Bolimowie, Godzianowie, Lipcach Reymontowskich, Kowiesach, Nowym Kawęczynie, Puszczy Mariańskiej i Komisariatem Kolejowym w Skierniewicach; KM w Łowiczu – z posterunkami w: Bielawach, Chąśnie, Domaniewicach, Kocierzewie Południowym, Łyszkowicach, Nieborowie, Zdunach i Komisariatem Kolejowym w Łowiczu; KM w Sochaczewie – z posterunkami w: Młodzieszynie, Nowej Suchej, Rybnie, Teresinie i Posterunkiem Kolejowym w Sochaczewie; KM w Żyrardowie – z posterunkami w: Baranowie, Mszczonowie, Jaktorowie, Radziejowicach, Wiskitkach, Żabiej Woli i Posterunkiem Kolejowym w Żyrardowie; Komisariat w Rawie Mazowieckiej – z posterunkami w: Białej Rawskiej, Cielądzu, Głuchowie i Sadkowicach; Komisariat w Brzezinach – z posterunkami w: Dmosinie, Jeżowie, Rogowie i Słupi. W drugiej połowie 1979 r. w KWMO w Skierniewicach utworzono Wydział IIIA (dwa lata później przekształcony w Wydział V). Wydział IIIA przejął od dotychczasowego Wydziału III zagadnienia związane z rozpracowywaniem pracowników reprezentujących poglądy antykomunistyczne oraz przypadków sabotażu, naruszenia tajemnicy państwowej, konfliktów społecznych i nieprawidłowości w funkcjonowaniu zakładów pracy. Po wprowadzeniu stanu wojennego, 14 grudnia 1981 r. w KWMO w Skierniewicach powstał Wojewódzki Urząd Cenzury (UC/WUC), który prowadził działalność do końca 1982 r. Do jego zadań należała perlustracja korespondencji oraz – przejęta od pionu „T” – kontrola rozmów telefonicznych, telegramów i teleksów. W tym miejscu należy wspomnieć, że specyfiką skierniewickiego KWMO (WUSW) był fakt, że przez cały okres jego istnienia nie został utworzony Wydział „W”, zajmujący się kontrolą (perlustracją) korespondencji. W 1982 r. w 23 mniejszych województwach samodzielne piony „B”, „C”, „T”, „W” zostały zamienione na sekcje i włączone do Wydziałów Zabezpieczenia Operacyjnego. Powyższą reorganizację wprowadzono także w skierniewickim aparacie bezpieczeństwa i dotyczyła ona dawnych wydziałów „B”, „C” i „T”. Następny rok przyniósł zmiany w organizacji jednostek terenowych i nomenklaturze resortu spraw wewnętrznych. Okazało się, że likwidacja powiatów, a co za tym idzie – referatów ds. SB, spowodowała lukę w systemie operacyjnym pionu bezpieczeństwa. Na mocy Zarządzenia nr 6/83 ministra spraw wewnętrznych z dnia 23 stycznia 1983 r. wprowadzono podział województw na rejony, w których powstały komendy miejskie i dzielnicowe MO. Komórki SB zostały powołane w tych komendach z dniem 1 kwietnia tego samego roku, w efekcie wydania przez ministra spraw wewnętrznych Zarządzenia nr 012/83 z dnia 13 marca 1983 r. Na terenie województwa skierniewickiego komórki SB zostały powołane z dniem 1 maja 1983 r. (rozkazem organizacyjnym nr 06/SK/83 komendanta wojewódzkiego MO w Skierniewicach z dnia 22 kwietnia 1983 r.) w: Komisariacie MO w Brzezinach, KMMO w Łowiczu, Komisariacie MO w Rawie Mazowieckiej, KMMO w Sochaczewie, KMMO w Żyrardowie. W KMMO w Skierniewicach nie utworzono pionu bezpieczeństwa, a podległy mu teren obsługiwały odpowiednie wydziały SB KWMO. Ustawą z dnia 14 lipca 1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie podległych mu organów (Dz.U. Nr 38, poz. 173) wprowadzono nowe nazewnictwo jednostek terenowych. Dotychczasowe komendy wojewódzkie i rejonowe MO przemianowano odpowiednio na wojewódzkie i rejonowe urzędy spraw wewnętrznych. W tytulaturze kierownictwa komendanta wojewódzkiego/rejonowego MO zastąpił szef WUSW/RUSW. Prerogatywy szefów jednostek wojewódzkich zostały określone w Zarządzeniu nr 03/84 ministra spraw wewnętrznych z dnia 20 stycznia 1984 r. w sprawie zakresu działania wojewódzkiego urzędu spraw wewnętrznych. Jednostki rejonowe w Skierniewicach, Łowiczu, Sochaczewie, Żyrardowie, podległe WUSW w Skierniewicach, początkowo nosiły nazwę: Miejski Urząd Spraw Wewnętrznych. Zmieniono ją na RUSW dopiero w sierpniu 1983 r. W 1984 r. do pionu SB WUSW w Skierniewicach został włączony Wydział Łączności. Nastąpiło to zgodnie z decyzją ministra spraw wewnętrznych z dnia 8 grudnia 1983 r. w sprawie przekazania wydziałów łączności pod bezpośredni nadzór zastępców szefów wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych ds. SB. Koniec 1984 r. zaowocował utworzeniem w skierniewickim pionie SB nowej komórki organizacyjnej, która miała spełniać rolę wewnętrznej policji. Na podstawie Zarządzenia nr 072/84 ministra spraw wewnętrznych z dnia 27 grudnia 1984 r. powołano w WUSW Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy. W następnym roku, Rozkazem organizacyjnym szefa WUSW w Skierniewicach z dnia 31 stycznia 1985 r., została powołana Samodzielna Sekcja VI (od 1986 r. Wydział VI). Było to wynikiem utworzenia, na mocy Decyzji nr 0068/84 ministra spraw wewnętrznych z dnia 30 listopada 1984 r., Departamentu VI. Przejął on zadania dotychczasowych Wydziałów VII, VIII i IX Departamentu IV (zabezpieczenie sektora gospodarki żywnościowej, leśnictwa i przemysłu drzewnego, ochrony środowiska i zasobów naturalnych). Między styczniem a marcem 1985 r. podzielono dotychczasowe wydziały IV WUSW i, w większości województw, utworzono wydziały IV, zajmujące się wyłącznie działalnością operacyjną wobec kościołów i związków wyznaniowych oraz wydziały VI, kontrolujące sektor rolno-spożywczy. W szesnastu mniejszych województwach, w tym w skierniewickim, zamiast Wydziału VI utworzono Samodzielną Sekcję VI. W strukturze WUSW w Skierniewicach pion VI powrócił do rangi Wydziału (podobnie jak w innych województwach) na przełomie 1985 i 1986 r. Od połowy 1986 r. w WUSW w Skierniewicach w pionie zastępcy szefa ds. SB funkcjonowały: Inspektorat Analityczno-Informacyjny zastępcy szefa ds. SB (IA), Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy, Wydział II, Wydział III, Wydział IV, Wydział V, Wydział VI, Wydział Śledczy, Samodzielna Sekcja „A”, Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego, Wydział Paszportów, Zespół ds. SB i starszy inspektor ds. ochrony przemysłu w Wydziale Inspekcji. W związku ze zmianami sytuacji politycznej w kraju po wyborach 4 czerwca 1989 r. nastąpiło przeorganizowanie całego pionu SB. Na podstawie Zarządzenia nr 075/89 ministra spraw wewnętrznych z dnia 24 sierpnia 1989 r. rozwiązano Departamenty III, IV, V, VI, Inspektorat Ochrony Przemysłu i Biuro Studiów MSW. Na bazie Departamentu III utworzono Departament Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, piony V i VI zasiliły Departament Ochrony Gospodarki, a z połączenia Departamentu IV i Biura Studiów powstał Departament Studiów i Analiz. Powyższą reorganizację wprowadzono także w skierniewickim aparacie bezpieczeństwa. Na bazie zlikwidowanych komórek organizacyjnych (Wydziały III, IV, V, VI, Inspektorat Analityczno-Informacyjny, starszy inspektor ds. ochrony przemysłu Wydziału Inspekcji) zorganizowano: Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, Wydział Ochrony Gospodarki oraz Wydział Studiów i Analiz. W przypadku RUSW przyjęto zasadę, że mogła funkcjonować tylko jedna komórka organizacyjna SB (grupa, referat, sekcja lub wydział). W działających na terenie województwa skierniewickiego grupach operacyjnych pionów III, IV, V i VI dokonano redukcji etatów, a w pięciu jednostkach rejonowych (Łowicz, Sochaczew, Żyrardów, Brzeziny, Rawa Mazowiecka) stworzono referaty SB. Zasadniczej reorganizacji uległ pion zabezpieczenia operacyjnego. Z dniem 15 grudnia 1989 r. rozwiązano dotychczasowe wydziały, a wchodzące w ich skład sekcje „B” i „T” podporządkowano (jako terenowe grupy) odpowiednim wydziałom w sąsiednich większych województwach. W przypadku sekcji „B” i „T” WUSW w Skierniewicach były to właściwe komórki organizacyjne WUSW w Łodzi (utworzono grupy terenowe wydziałów „B” i „T” z siedzibą w Skierniewicach). Z drugiej strony na przełomie 1989 i 1990 r. w szesnastu WUSW, w tym w Skierniewicach, ponownie powołano wydziały „C”. Miało to związek z rozszerzeniem zakresu działania pionu „C” o zagadnienia związane z wdrażaniem informatyki. Zgodnie z decyzją ministra spraw wewnętrznych, szefa WUSW w Skierniewicach zobligowano do zorganizowania tej komórki z dniem 16 grudnia 1989 r. Na początku 1990 r. WUSW w Skierniewicach znalazł się w gronie trzydziestu jednostek wojewódzkich resortu spraw wewnętrznych, w których, w miejsce stanowisk starszych inspektorów przy zastępcy szefa ds. SB do współpracy z Departamentem I, powołano Inspektoraty I. Podsumowując w latach 1975–1990 struktura pionu SB KWMO/WUSW w Skierniewicach przedstawiała się następująco:  Starszy inspektor przy zastępcy komendanta wojewódzkiego MO/szefa WUSW ds. SB do współpracy z Departamentem I (od stycznia 1990 r. Inspektorat I),  Inspektorat Analityczno-Informacyjny zastępcy komendanta wojewódzkiego MO/szefa WUSW ds. SB,  Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy,  Wydział II,  Wydział III,  Wydział IV,  Wydział V,  Wydział VI,  Wydział Śledczy,  Samodzielna Sekcja „A”,  Wydział „B”,  Wydział „C”,  Wydział „T”,  Wojewódzki Urząd Cenzury (14 grudnia 1981–1982),  Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego,  Wydział Paszportów,  Wydział Łączności,  Zespół ds. Służby Bezpieczeństwa w Wydziale Inspekcji,  Starszy inspektor ds. ochrony przemysłu w zespole stanowisk samodzielnych Wydziału Inspekcji,  Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa – powołany w miejsce rozwiązanego Wydziału III,  Wydział Ochrony Gospodarki – utworzony na bazie rozwiązanych Wydziałów V i VI,  Wydział Studiów i Analiz – powołany w wyniku rozwiązania Wydziału IV. WUSW w Skierniewicach zakończył działalność w lipcu 1990 r. Służba Bezpieczeństwa została rozwiązana 31 lipca 1990 r. na mocy ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U. Nr 30, poz. 180), w momencie zwolnienia ze służby ostatnich funkcjonariuszy i likwidacji ostatnich komórek SB, a pion Milicji Obywatelskiej, zgodnie z ustawą z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. Nr 30, poz. 179), przekształcono w Policję. W dniu wejścia w życie ustawy o UOP, 10 maja 1990 r., minister spraw wewnętrznych wydał Zarządzenie nr 043/90 w sprawie zaprzestania działalności SB. Trzeba jednak pamiętać, że wcześniej, bo już w styczniu 1990 r., zlikwidowano ogniwa SB w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych, pozostawiając w nich jedynie grupy paszportów. W czerwcu 1990 r. minister spraw wewnętrznych powołał 49 komendantów wojewódzkich policji, którzy jednocześnie pełnili obowiązki szefów WUSW w okresie przejściowym, tj. do chwili zakończenia przekazywania majątku urzędów Policji i UOP. Wyjątek w całym procesie zmian i przekształceń organizacyjnych w jednostkach podległych resortowi spraw wewnętrznych stanowiły wydziały paszportów, które na mocy art. 148 ustawy o Policji miały funkcjonować przy komendach wojewódzkich policji pod bezpośrednim nadzorem ministra spraw wewnętrznych do czasu przekazania spraw paszportowych do właściwości wojewodów. Uległy one likwidacji w kwietniu 1991 r. po wejściu w życie ustawy z 29 listopada 1990 r. o paszportach (Dz.U. z 1991 r. Nr 2, poz. 5), a zgromadzoną przez nie dokumentację, mienie oraz etaty przekazano wojewodom. W miejsce zlikwidowanej SB MSW powołano Urząd Ochrony Państwa, który stworzył sieć 14 delegatur. Województwo skierniewickie znalazło się w obszarze działalności Delegatury UOP w Łodzi. Na bazie skierniewickiego pionu milicyjnego powstała natomiast Komenda Wojewódzka Policji w Skierniewicach.

Proces kształtowania zasobu WUSW w Skierniewicach regulowały obowiązujące w resorcie spraw wewnętrznych instrukcje archiwalne, najpierw Zarządzenie nr 034/74 MSW z dnia 10 maja 1974 r. w sprawie postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych, znowelizowane Zarządzeniem nr 030/79 MSW z dnia 2 lipca 1979 r. Zgodnie z tym ostatnim normatywem w skład zasobu archiwalnego Wydziału „C” (w którym znajdowało się archiwum) Komendy Wojewódzkiej MO w Skierniewicach, utworzonej po 1975 r., wchodziły wytworzone przez nią akta oraz materiały przejęte w myśl zasady pertynencji terytorialnej z Wydziału „C” Komendy Miejskiej MO w Łodzi (istniejącej przed podziałem administracyjnym, od 1977 r. Komendy Wojewódzkiej MO w Łodzi): kopie kartotek odnoszących się do osób zamieszkałych na terenie nowoutworzonego województwa, akta osobowe zwolnionych funkcjonariuszy SB, MO, członków ORMO zamieszkałych na terenie województwa skierniewickiego, kopie opracowań monograficznych dotyczących terenu tego województwa. Ogromną rolę w ukształtowaniu struktury zespołu akt WUSW w Skierniewicach odegrała ostatnia resortowa instrukcja wprowadzona Zarządzeniem nr 049/85 ministra spraw wewnętrznych z dnia 8 lipca 1985 r. w sprawie organizacji i zasad postępowania z materiałami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. Zgodnie z wynikającymi z regulacji zasadami, Sekcja „C” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego stała się miejscem przechowywania materiałów WUSW w Skierniewicach, a także dokumentacji powyżej kategorii B-5 rejonowych urzędów spraw wewnętrznych, komisariatów i posterunków MO. W archiwum skierniewickiej Sekcji „C” znalazły się również materiały tajnych współpracowników Wojskowej Służby Wewnętrznej oraz akta postępowań przygotowawczych Zwiadu Wojsk Ochrony Pogranicza (wpisywane do tych samych dzienników archiwalnych, co materiały SB). Zasady wykorzystywania TW i przekazywania dotyczących ich dokumentów pomiędzy cywilnymi a wojskowymi organami bezpieczeństwa uregulowano w ramach podpisanego 17 listopada 1981 r. porozumienia o współpracy pomiędzy SB MSW a Szefostwem WSW. Przekazywanie akt spraw operacyjnych do archiwum umiejscowionego w Wydziale „C”, a od 1982 r. Sekcji „C” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego KWMO/WUSW w Skierniewicach, następowało po ich zakończeniu lub zaniechaniu. Dokonywała tego komórka, na wniosek której sprawę zarejestrowano. Przed złożeniem do archiwum dokumentacja spraw musiała być odpowiednio uporządkowana przez wytwórcę. Polegało to m.in. na: wyłączeniu dubletów dokumentów, usunięciu metalowych spinaczy i zszywek, ponumerowaniu kart i sporządzeniu aktualnego spisu zawartości teczki. Składane do archiwum materiały operacyjne należało opracować merytorycznie, co sprowadzało się m.in. do sprawdzenia, czy zawierają one zestaw obowiązkowych dla danego rodzaju sprawy dokumentów. Dokumentacja operacyjna, nie rejestrowana w komórce ewidencyjnej, deponowana była, po uporządkowaniu przez twórcę (ułożeniu dokumentów chronologicznie, według zagadnień), w archiwum na podstawie spisu akt przekazanych. Do tego typu akt należała przede wszystkim dokumentacja ogólno-operacyjna tj. akta normatywne, sprawozdawczość, meldunki sytuacyjne i korespondencja operacyjna. Po przekazaniu do archiwum akta były wciąż wykorzystywane do celów operacyjnych. Stąd wynikała potrzeba szybkiego ich wyszukiwania, a co za tym idzie stworzenia odpowiednich pomocy ewidencyjnych i oznaczenia materiałów sygnaturą archiwalną. W MSW obowiązywała trójczłonowa sygnatura archiwalna złożona z: kolejnego numeru spisu akt (inwentarza), łamanego przez pozycję (liczbę porządkową) danego spisu (inwentarza), łamanego przez odpowiedni symbol akt (cyfrę rzymską). Występowały jednak różnice w budowie sygnatur poszczególnych rodzajów materiałów archiwalnych. Przy oznaczaniu materiałów operacyjnych nie pojawiał się człon pierwszy, a przy sygnowaniu materiałów administracyjnych nie obowiązywał człon trzeci. Materiały operacyjne były ewidencjonowane w inwentarzach (dziennikach) archiwalnych prowadzonych oddzielnie dla każdego symbolu akt:  I – akta osobowych źródeł informacji SB, dysponentów lokali kontaktowych, mieszkań konspiracyjnych, kandydatów na osobowe źródła informacji, kandydatów na dysponentów lk, mk (w przypadku kandydatów symbol powinien być dodatkowo złamany/uzupełniony literą „k” – np. I/k, I-k),  II – akta rozpracowań operacyjnych SB,  III – akta postępowań przygotowawczych SB,  IV – akta spraw obiektowo-zagadnieniowych SB. Podobne sygnatury, wzbogacone o wyróżnik literowy, otrzymywały także materiały pozostałych pionów MSW:  I-m, II-m, III-m, IV-m dla dokumentacji MO,  I-w, II-w, III-w, IV-w dla akt Zwiadu WOP, Szefostwa WSW MON, WSW jednostek podległych MSW. Analogicznie do materiałów operacyjnych postępowano z przejętymi do archiwum aktami osobowymi funkcjonariuszy, żołnierzy zawodowych i pracowników cywilnych resortu. Prowadzono inwentarze dla następujących symboli akt:  V – akta funkcjonariuszy SB,  VI – akta funkcjonariuszy MO,  VII – akta pracowników cywilnych resortu spraw wewnętrznych,  VIII – akta żołnierzy zawodowych resortu spraw wewnętrznych. Wpływające do archiwum materiały administracyjne pozostawały w zasadzie w niezmienionym układzie opartym na spisach zdawczo-odbiorczych. Teoretycznie, po brakowaniu, miał im być nadawany układ rzeczowy, a następnie nowa sygnatura archiwalna. Brakowanie akt wytworzonych przez WUSW w Skierniewicach, zgodnie z resortowymi wytycznymi, polegało na systematycznym wydzielaniu do niszczenia dokumentacji kategorii „B”, w odniesieniu do której minął okres przechowywania ustalony na podstawie wykazu akt. Oceny dokumentacji dokonywały kilkuosobowe komisje powoływane przez zastępcę komendanta/zastępcę szefa WUSW ds. SB. W latach 1989–1990 dokumentacja skierniewickiej SB, podobnie jak to miało miejsce w MSW i 48 pozostałych jednostkach wojewódzkich, poddana została jednak masowemu niszczeniu. Działania te miały zasadniczy wpływ na obecny stan zachowania zespołu akt WUSW w Skierniewicach. Brakowano dokumenty, których okres przechowywania jeszcze nie minął. Niezgodnie z przepisami wypełniano protokoły brakowania, pomijając tytuły teczek, daty skrajne i oznaczenie kategorii archiwalnej brakowanych akt. W wielu przypadkach skracano okres przechowywania dokumentacji (zmiana kwalifikacji archiwalnej). Część dokumentów w ogóle nie trafiła do Wydziału „C”, zostały zniszczone w poszczególnych komórkach organizacyjnych SB. Ten pośpiech w prowadzonej akcji brakowania i niszczenia akt podyktowany był przede wszystkim względami politycznymi, stanowiącymi następstwo zachodzącej w Polsce transformacji ustrojowej i niewątpliwie wynikał przede wszystkim z chęci ukrycia prawdy o charakterze, metodach działania i represjach stosowanych przez SB wobec społeczeństwa. Zasób archiwalny skierniewickiego Wydziału „C” nie został do 1990 r. opracowany zgodnie z zasadami metodyki archiwalnej. Pojęcia „opracowanie”, stosowanego w pionie archiwalnym MSW, nie można bowiem utożsamiać z czynnościami wchodzącymi w zakres tradycyjnego porządkowania zespołu (zbioru) akt oraz sporządzania do niego inwentarza ze wstępem. W pionie archiwalnym cywilnych organów bezpieczeństwa państwa inwentarz archiwalny był środkiem ewidencyjnym, w którym rejestrowano kolejne napływy akt z jednostek organizacyjnych do archiwum. Jako opracowanie archiwalne traktowano natomiast przeprowadzenie w archiwaliach analizy pod kątem wyodrębnienia w nich pojawiających się w różnym charakterze osób, zagadnień i tematów interesujących SB oraz wykonanie na tej podstawie charakterystyk i streszczeń. Efektem tej pracy nie było wypełnienie karty inwentarzowej, stworzenie pełnego opisu akt, a jedynie wypisanie kart ewidencyjnych odnoszących się do osób oraz kart tematyczno-zagadnieniowych i włączenie ich do odpowiednich kartotek. W związku z ciągłymi dopływami akt z komórek organizacyjnych WUSW i bieżącymi potrzebami operacyjnymi, archiwum skierniewickiego WUSW prowadziło bardziej działalność registraturalną niż ściśle archiwalną. Po likwidacji pod koniec lipca 1990 r. WUSW w Skierniewicach, zasób jego archiwum znalazł się w siedzibie nowo utworzonej Komendy Wojewódzkiej Policji. Po wydzieleniu w archiwum policyjnym, znaczną część akt skierniewickiej SB przekazano do Delegatury Urzędu Ochrony Państwa w Łodzi. Trafiły tam akta operacyjne i administracyjne wydziałów SB oraz dokumentacja ewidencyjna (kartoteki, dzienniki rejestracyjne i archiwalne). W skierniewickiej KWP pozostały akta osobowe, karty ewidencyjne byłych funkcjonariuszy i pracowników SB/MO (które w 2002 r. przesłano do archiwum jednostki wojewódzkiej Policji w Łodzi) oraz dokumentacja wspólna dla pionu SB i MO (m.in. rozkazy personalne, rozkazy organizacyjne, zarządzenia). W Delegaturze UOP materiały skierniewickiej SB również nie doczekały się opracowania zgodnego z zasadami metodyki archiwalnej. Główny ich zrąb (ok. 2450 j.a., 25 mb), w postaci akt operacyjnych i administracyjnych b. SB WUSW w Skierniewicach, trafił do archiwum łódzkiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w dniach 11, 18 i 27 września 2001 r. W dniach 22 listopada 2001 r. i 31 lipca 2002 r. z Archiwum KWP w Łodzi przekazano natomiast akta osobowe funkcjonariuszy oraz pracowników cywilnych SB i MO. Wśród materiałów dotyczących milicjantów znalazły się zarówno akta funkcjonariuszy i pracowników cywilnych MO, którzy zakończyli służbę/pracę przed 14 grudnia 1954 r. (czyli do momentu, kiedy MO podlegała Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego), funkcjonariuszy kontynuujących służbę po tej dacie oraz tych, którzy byli przez pewien okres służby zatrudnieni lub oddelegowani do komórek SB. Późniejsze nabytki akt w latach 2006, 2009–2010 stanowiły efekt prac porządkowych prowadzonych w archiwum Komendy Powiatowej Policji w Skierniewicach (podlegającym likwidacji), a następnie w archiwum KWP w Łodzi oraz ustaleń w sprawach archiwalnych pomiędzy prezesem IPN a komendantem głównym Policji. W ten sposób do IPN przejęto niewielkie ilościowo dopływy akt osobowych b. funkcjonariuszy skierniewickiej SB i MO (m.in. tych, którzy po 1990 r. kontynuowali pracę w Policji).

W zespole akt WUSW w Skierniewicach zachowały się materiały archiwalne w następującym układzie rzeczowym: Materiały operacyjne: a) teczki personalne i pracy osobowych źródeł informacji wytworzone przez KWMO/WUSW w Skierniewicach, przekazane przez jednostki SB z innych województw i WSW do ewentualnego wykorzystania lub dalszego prowadzenia oraz przejęte zgodnie z pertynencją terytorialną z Archiwum Wydziału „C” Komendy Miejskiej (od 1977 r. Komendy Wojewódzkiej) MO w Łodzi, w tym :  tajnych współpracowników (teczki personalne i pracy),  kandydatów na tajnych współpracowników (teczki personalne),  kontaktów operacyjnych (teczki personalne),  konsultantów (teczki personalne i pracy),  kandydatów na konsultantów (teczki personalne),  dysponentów lokali kontaktowych (teczki personalne),  kandydatów na dysponentów lokali kontaktowych (teczki personalne),  dysponentów mieszkania konspiracyjnego (teczki personalne),  rezydentów (teczki personalne),  akta spraw operacyjnych, w tym:  akta spraw operacyjnego sprawdzenia i operacyjnego rozpracowania odnoszących się do osób, środowisk i wydarzeń, wytworzone przez KWMO/WUSW w Skierniewicach, przekazane przez jednostki SB z innych województw do ewentualnego wykorzystania lub dalszego prowadzenia oraz przejęte zgodnie z pertynencją terytorialną z archiwum Wydziału „C” Komendy Miejskiej (od 1977 r. Komendy Wojewódzkiej) MO w Łodzi,  kwestionariusze ewidencyjne dotyczące osób, wytworzone przez KWMO/WUSW w Skierniewicach, przekazane przez jednostki SB z innych województw do dalszego prowadzenia oraz przejęte zgodnie z pertynencją terytorialną z Archiwum Wydziału „C” Komendy Miejskiej (od 1977 r. Komendy Wojewódzkiej) MO w Łodzi; b) akta dochodzeń, postępowań przygotowawczych i śledztw oraz kontrolne dochodzeń, postępowań przygotowawczych i śledztw Wydziału Śledczego prowadzonych przeciwko osobom i środowiskom, wytworzone przez KWMO/WUSW w Skierniewicach oraz przekazane przez Zwiad WOP i Wydział Śledczy KWMO w Łodzi do ewentualnego wykorzystania lub dalszego prowadzenia; c) akta spraw obiektowych odnoszących się do zakładów pracy, organizacji i wydarzeń społeczno-politycznych, wytworzone przez KWMO/WUSW w Skierniewicach (w kilku przypadkach rozpoczęte jeszcze przez SB komend powiatowych MO w Rawie Mazowieckiej – 3 j.a. i Grodzisku Mazowieckim – 1 j.a.). Akta osobowe: Teczki personalne funkcjonariuszy MO, SB i pracowników cywilnych WUSW w Skierniewicach. Materiały administracyjne: Zarządzenia, decyzje, rozkazy (organizacyjne, personalne), wytyczne, biuletyny komendanta wojewódzkiego/szefa WUSW w Skierniewicach, Ministerstwa Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych; regulaminy organizacyjne, zakresy działań, etaty poszczególnych wydziałów WUSW i rejonowych urzędów; oceny, informacje dzienne, meldunki i szyfrogramy dotyczące sytuacji polityczno-operacyjnej w województwie skierniewickim; dzienniki podawcze i korespondencyjne wraz ze skorowidzami, rejestry doręczeń przesyłek miejscowych kancelarii i sekretariatów wydziałów; dzienniki maszynowe i rejestry teczek dokumentów tajnych; plany pracy, oceny, analizy oraz sprawozdania opisowe i statystyczne wydziałów WUSW i rejonowych urzędów; charakterystyki kontrwywiadowcze województwa; protokoły i spisy zdawczo-odbiorcze akt przekazanych do archiwum, protokoły brakowania i zniszczenia dokumentacji niearchiwalnej; kartoteka zagadnieniowa odnosząca się do osób upoważnionych do wykonywania prac obronnych stanowiących tajemnicę państwową (tzw. „mob”), dzienniki rejestracyjne i archiwalne, książki ewidencji mikrofilmów; zestawienia statystyczne dotyczące zatrudnienia i ruchu kadry oficerskiej; grafiki dyżurów, listy obecności, podania o urlop funkcjonariuszy i pracowników wydziałów; rozliczenia funduszu operacyjnego; dokumentacja osób internowanych z terenu województwa skierniewickiego, analizy spraw operacyjnych, akta czynności sprawdzających i repertorium spraw prowadzonych przez Wydział Śledczy; materiały rejestracyjne przedsiębiorstw zagranicznych; materiały Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa (plany pracy naukowo-badawczej, informacje, sprawozdania, biuletyny, informatory, spisy telefonów); wydawnictwa szkoleniowe MSW, plany, protokoły oraz dzienniki szkolenia zawodowego i specjalistycznego; dokumentacja dotycząca spraw obiektowych i kontroli operacyjnej zakładów pracy; rejestry wydanych paszportów, wkładek paszportowych i zastrzeżeń wyjazdów za granicę; dokumentacja postępowań związanych z dopuszczeniem do prac obronnych stanowiących tajemnicę państwową (tzw. „mob”), korespondencja wydziałów WUSW i rejonowych urzędów w wyżej wymienionych zagadnieniach. Materiały obronne: Dokumentacja związana z przygotowaniem planu mobilizacyjnego PM-85 wydziałów SB, w tym: meldunki, mapy, zestawienia statystyczne, korespondencja, dzienniki: korespondencyjne, ewidencji wykonanych dokumentów, rozdziału przepisów, rejestry poczty specjalnej, instrukcje alarmowe wydziałów WUSW, plany ochrony i zabezpieczenia obiektów i instytucji ważnych dla funkcjonowania państwa w okresie wojny lub stanu wojennego, wykazy osób przewidzianych do zwolnienia od powołania do służby wojskowej, wykazy tajnych współpracowników przewidzianych do wykorzystania w czasie wojny lub stanu wojennego, wykazy zadań do realizacji oraz plany wojennej obsady poszczególnych wydziałów.

Prace rozpoczęto od studiów nad zespołem w oparciu o literaturę dotyczącą organizacji i metod pracy cywilnych organów bezpieczeństwa. Już na tym etapie dostrzeżono trudności wynikające nie tyle ze specyfiki materiałów aparatu bezpieczeństwa, ale standardowych problemów metodycznych, takich jak ustalenie przynależności zespołowej oraz wybór metody porządkowania i układu akt. W pierwszej kolejności przystąpiono zatem do ustalenia granic zespołu WUSW w Skierniewicach. Stosując kryteria wewnętrznej budowy, stopnia archiwizacji i stanu posiadania (zgromadzenia) akt, uznano go za złożony, zamknięty i niekompletny. Złożony, bo jest wytworem działalności kilku aktotwórców, a sposób powiązania ich archiwaliów uniemożliwia ich wydzielenie. Sukcesje materiałów, zarówno czynna jak i bierna, polegały na przejęciu przez sukcesora, od innych jednostek organizacyjnych, kompetencji terytorialnych, w wyniku powołania w 1975 r. województwa skierniewickiego. W zespole WUSW w Skierniewicach znalazły się zatem akta operacyjne i osobowe przekazane przez jednostki SB z innych województw, jednostki WSW i Zwiadu WOP do ewentualnego wykorzystania lub dalszego prowadzenia oraz przejęte zgodnie z pertynencją terytorialną z Archiwum Wydziału „C” Komendy Miejskiej (od 1977 r. Komendy Wojewódzkiej) MO w Łodzi akta b. funkcjonariuszy UB, SB i MO z powiatów (istniejących do 1975 r.), które znalazły się w po reformie administracyjnej w obszarze właściwości skierniewickiego WUSW. Na złożoność zespołu nie wpłynął natomiast fakt zarchiwizowania w omawianym zespole akt wytworzonych przez rejonowe urzędy spraw wewnętrznych, gdyż był ono efektem systemu obiegu akt spraw i nie wynikało z istnienia w ramach WUSW kilku niezależnych i równorzędnych kancelarii. Akta jednostek podległych nie stanowiły również oddzielnych zespołów w zasobie i ewidencji archiwum skierniewickiej jednostki. Podlegały identycznemu procesowi archiwizacji, jak miało to miejsce w przypadku materiałów wydziałów operacyjnych WUSW. Zespół WUSW w Skierniewicach jest zamknięty, gdyż został zarchiwizowany po zakończeniu działalności przez jego twórcę. Z uwagi na stan zgromadzonych akt należy go określić jako niekompletny, bo zawiera dokumentację tylko niektórych komórek organizacyjnych WUSW, skupionych w ramach jednego pionu SB. Zdekompletowanie materiałów, będące efektem akcji zacierania śladów działalności SB na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, ma w tym momencie znaczenie drugorzędne. Dla oceny niekompletności zespołów WUSW najważniejszy jest fakt, że w przejętych przez IPN materiałach nie ma dokumentacji pionów: milicyjnego, polityczno-wychowawczego (poza aktami osobowymi) i administracyjno-gospodarczego. Dopiero jej posiadanie zapewniłoby kompletność zespołu i możliwość badania wszystkich aspektów działalności jego twórcy. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że mamy do czynienia z zespołem Służby Bezpieczeństwa WUSW w Skierniewicach. Taki stan rzeczy spowodowany został przepisem art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 z późn. zm.), zawężającym pojęcie organów bezpieczeństwa państwa, a tym samym zasób archiwalny niezbędny do przejęcia przez Instytut, do jednostek i komórek Służby Bezpieczeństwa wszystkich szczebli. W dalszej kolejności opracowania archiwalnego przystąpiono do inwentaryzacji akt polegającej na zmianie (uzupełnieniu) tytułów jednostek, które nie odzwierciedlały ich zawartości. W przypadku akt osobowych źródeł informacji, tytuły rozszerzono o dane personalne (imię i nazwisko, imię ojca, datę urodzenia) osoby, której dotyczą materiały. Jednocześnie uzupełniono opisy j.a., w przypadku teczek personalnych, o informacje dotyczące: osoby (np. miejsca pracy, pełnione funkcje), celu pozyskania i jednostki pozyskującej. Natomiast w przypadku teczek pracy, w opisach uwzględniono informacje na temat problematyki doniesień agenturalnych zawartych w jednostce. W tytułach akt spraw obiektowych oraz akt rozpracowań operacyjnych zawarto kategorię i kryptonim sprawy oraz dane personalne osób w nich występujących. W opisach j.a. zamieszczono krótkie charakterystyki spraw, informacje na temat jednostek prowadzących sprawę i załączników (np. fotografii). Tytuły akt postępowań przygotowawczych zostały wzbogacone o krótką charakterystykę sprawy, kwalifikację prawną czynu i dane personalne osób, przeciwko którym toczyły się postępowania. W przypadku akt osobowych funkcjonariuszy oraz pracowników cywilnych resortu, tytuły rozszerzono o dane personalne oraz nazwę pionu, będącego miejscem służby/pracy danej osoby (MO lub SB). W serii akt administracyjnych doprecyzowano i uzupełniono tytuły, a w przypadkach, gdy oddanie zawartości j.a. w tytule nie było możliwe (różnorodna forma i treść dokumentacji), dodatkowe informacje zawarto w polu opis j.a. W celu ułatwienia przeszukiwania elektronicznego inwentarza, w tytułach użyto zapisu imion i nazwisk osób w mianowniku. Podstawową rolę dla ukształtowania struktury zespołu akt WUSW w Skierniewicach odegrała ostatnia resortowa instrukcja archiwalna wprowadzona Zarządzeniem nr 049/85 ministra spraw wewnętrznych z dnia 8 lipca 1985 r. w sprawie organizacji i zasad postępowania z materiałami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. W instrukcji scharakteryzowano cztery podstawowe rodzaje materiałów archiwalnych wytwarzanych do końca istnienia SB. Za materiały operacyjne uznano wytworzone przez SB, MO akta wszystkich rodzajów spraw operacyjnych (kwestionariusze ewidencyjne, sprawy operacyjnego sprawdzenia, sprawy operacyjnego rozpracowania) oraz postępowań przygotowawczych, teczki personalne i pracy osobowych źródeł informacji, teczki osób opiniowanych, dokumentację sprawozdawczą, zarządzenia, rozkazy, pisma okólne, instrukcje, wytyczne i korespondencję dotyczącą pracy operacyjnej. Materiały osobowe stanowiły teczki osobowe funkcjonariuszy SB, MO, pracowników cywilnych, członków ORMO oraz teczki osobowe osób posiadających przydziały organizacyjno-mobilizacyjne do pełnienia służby w rezerwowych oddziałach MO. Materiałami administracyjnymi były z kolei wszelkie przepisy i dokumenty jednostek organizacyjnych (wydziałów, samodzielnych sekcji i jednostek terenowych – RUSW) resortu spraw wewnętrznych wytworzone w związku z ich działalnością. W skład materiałów o charakterze obronnym wchodziła natomiast wszelka dokumentacja związana z przygotowaniem jednostek organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych (wydziałów, samodzielnych sekcji i jednostek terenowych – RUSW) do działań na wypadek zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny. Taką strukturę zespołu (jego podziału na powyższe grupy rzeczowe) postanowiono zachować na poziomie serii inwentarza akt WUSW w Skierniewicach. Odstępstwem od tej reguły jest wydzielenie na poziomie serii materiałów administracyjnych jednostek terenowych (RUSW). Drugim przypadkiem odstąpienia od wytycznych zawartych w przywołanej instrukcji jest pozostawienie w ramach dokumentacji administracyjnej poszczególnych wydziałów zarchiwizowanych tam instrukcji, wytycznych, i korespondencji dotyczących pracy operacyjnej łącznie z innymi tego rodzaju materiałami. W przypadku podserii akt wykorzystano podział według rodzajów materiałów zarejestrowanych w odrębnych inwentarzach (dziennikach) archiwalnych. Wyróżnikiem tych podserii są nadane im w Wydziale/Sekcji „C” WUSW (w momencie przekazania do archiwum) symbole oznaczone rzymskimi cyframi. Materiały operacyjne zostały więc ułożone w następujących podseriach: akta osobowych źródeł informacji (oznaczone I), akta rozpracowań operacyjnych (oznaczone II), akta postępowań przygotowawczych (oznaczone III), akta spraw obiektowych (oznaczone IV). W ramach akt osobowych wyodrębniono trzy podserie: akta osobowe funkcjonariuszy SB (oznaczone V), akta osobowe funkcjonariuszy MO (oznaczone VI) i akta osobowe pracowników cywilnych (oznaczone VII). Akta administracyjne opracowano w ramach dwóch serii: materiały administracyjne WUSW w Skierniewicach (gdzie podserie stanowią komórki organizacyjne WUSW – sekretariat zastępcy komendanta/szefa KWMO/WUSW ds. SB, wydziały i samodzielne sekcje) oraz jednostki terenowe (gdzie podserie stanowią materiały administracyjne rejonowych urzędów spraw wewnętrznych). W serii „materiały o charakterze obronnym” podserie stanowią komórki organizacyjne WUSW. Ze względu na proweniencję i wartość źródłową w materiałach poszczególnych serii można wyróżnić:  akta własne wytworzone przez komórki organizacyjne WUSW w Skierniewicach, posiadające znaczenie podstawowe,  materiały nadesłane przez MSW oraz podległe WUSW jednostki z terenu województwa skierniewickiego o charakterze uzupełniającym,  dokumentację proweniencji nieresortowej, przesłaną do wiadomości i wykorzystania, o charakterze pomocniczym. Akta MSW oraz rejonowych urzędów spraw wewnętrznych (komend miejskich, komisariatów) stały się, o czym już mówiono w tym rozdziale wstępu, integralną częścią zespołu ze względu na ich wpływ merytoryczny na funkcjonowanie WUSW w Skierniewicach oraz w celach poznawczych i porównawczych dla zobrazowania działalności poszczególnych jednostek i istniejącej w MSW hierarchii podległości organizacyjnej. Na pozostawienie w zespole materiałów obcych, mających luźny związek treściowy z produkcją kancelaryjną wytwórcy akt, miał wpływ specyficzny obieg informacji w ówczesnym systemie politycznym, który zakładał współpracę MSW (i jednostek podległych) z PZPR, organizacjami politycznymi, instytucjami społeczno-gospodarczymi, urzędami administracji państwowej itp.

I. Źródła archiwalne AIPN Łd, 0196/8, t. 3, Dziennik korespondencyjny Wojewódzkiego Urzędu Cenzury KWMO w Skierniewicach za grudzień 1981–sierpień 1982; AIPN Łd, 0196/8 t. 4, Dziennik korespondencyjny Wojewódzkiego Urzędu Cenzury KWMO w Skierniewicach za sierpień 1982–styczeń 1983; AIPN Łd, 0321/18, Zakresy obowiązków służbowych na stanowiskach SB KWMO w Sieradzu za lata 1976-1983; AIPN Łd, 052/59, t. 2, Zakresy działania i czynności operacyjnych Wydziału V i Wydziału Ochrony Gospodarki WUSW w Skierniewicach z załącznikami; AIPN Łd, 052/60, t. 3, Protokoły z kontroli, zakresy czynności i protokoły przekazania akt Wydziału VI WUSW w Skierniewicach; AIPN Łd, 052/67, t. 4, Korespondencja Wydziału III/Wydziału Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa KWMO/WUSW w Skierniewicach z MSW w Warszawie oraz RUSW z terenu województwa skierniewickiego; AIPN Łd, 052/70, t. 1, Materiały organizacyjno-etatowe WUSW w Skierniewicach dotyczące reorganizacji SB w 1989 r. przesłane do Wydziału Studiów i Analiz WUSW w Skierniewicach; AIPN Łd, 052/70, t. 2, Rozkazy organizacyjne MSW w Warszawie, komendanta KWMO i szefa WUSW w Skierniewicach dotyczące etatów Wydziału IV/Studiów i Analiz KW MO/WUSW w Skierniewicach za lata 1975-1989; AIPN Łd, 052/71, t. 1, Struktura organizacyjna i zakres działania Wydziału II KW MO/WUSW w Skierniewicach; AIPN Łd, 052/90, Materiały dotyczące spraw kadrowo-etatowych w Wydziale Zabezpieczenia Operacyjnego KW MO/WUSW w Skierniewicach; AIPN Łd, 053/26, Zakresy działania komórek organizacyjnych SB WUSW w Sieradzu; AIPN Łd, 053/34, t. 6, Wyciągi z rozkazów personalnych Ministra Spraw Wewnętrznych oraz korespondencja zastępcy komendanta wojewódzkiego MO ds. SB w Sieradzu dotycząca spraw organizacyjno-kadrowych i szkoleniowych; AIPN Łd, 564/9, Organizacja WUSW w Skierniewicach – rozkazy i zarządzenia organizacyjne dyrektora Biura Organizacyjno-Prawnego MSW oraz szefa WUSW w Skierniewicach i WUSW w Łodzi w sprawie zmian organizacyjno-etatowych z 1989 r.; AIPN Łd, 564/12, Zarządzenia komendanta wojewódzkiego MO w Skierniewicach z 1980 r.; AIPN Łd, 564/18, Zarządzenia szefa WUSW w Skierniewicach z 1989 r.; AIPN Łd, 564/19, Zarządzenia szefa WUSW w Skierniewicach z 1990 r. II. Źródła drukowane Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa 1945–1989, oprac. Tadeusz Ruzikowski, Warszawa 2004; Służba Bezpieczeństwa wobec przemian politycznych w latach 1988–1990. Region łódzki, wstęp, wybór i oprac. Sebastian Pilarski, Warszawa–Łódź 2009; Ustawa z 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U. Nr 16, poz. 91); Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. 1990 Nr 30, poz. 179); Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U. Nr 30, poz. 180); Ustawa z 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 z późn. zm.); Ustawa z 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 11, poz. 95); Ustawa z 15 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie informacji niejawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 85, poz. 727); Ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U. Nr 79, poz. 522). III. Opracowania i artykuły Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1 (1944–1956), red. Krzysztof Szwagrzyk, Warszawa 2005; Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2 (1956–1975), red. Paweł Piotrowski, Warszawa 2006; Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3 (1975–1990), red. Paweł Piotrowski, Warszawa 2008; Cenckiewicz Sławomir, Oczami bezpieki. Szkice i materiały z dziejów aparatu bezpieczeństwa PRL, Kraków 2005; Głębocki Henryk, Policja tajna przy robocie. Z dziejów państwa policyjnego w PRL, Kraków 2005; Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej (stan na dzień 31 grudnia 2008 roku), red. Jerzy Bednarek, Rafał Leśkiewicz, Warszawa 2009; Majchrzak Grzegorz, „Wojenna” cenzura, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2004, nr 2, s. 50–53; Musiał Filip, Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), Kraków 2007; Osobowe źródła informacji – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. Filip Musiał, Kraków 2008; Pilarski Sebastian, Rabiega Robert, Źródła do dziejów NSZZ „Solidarność” w zasobie archiwalnym OBUiAD w Łodzi [artykuł w druku]; Piotrowski Paweł, Struktury Służby Bezpieczeństwa MSW 1975–1990, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 1(3), s. 51–107; Terlecki Ryszard, Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990, Kraków 2007; W kręgu „teczek”. Z badań nad zasobem i funkcjami archiwum IPN, red. Jerzy Bednarek, Paweł Perzyna, Łódź–Toruń 2006; Wokół teczek bezpieki – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. Filip Musiał, Kraków 2006.