Zespół / zbiór

Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Gorzowie Wielkopolskim [1975] 1983-1990

W skład województwa gorzowskiego weszły: miasta: Gorzów Wielkopolski, Barlinek, Choszczno, Dębno, Dobiegniew, Drawno, Drezdenko, Kostrzyn, Międzychód, Międzyrzecz, Myślibórz, Ośno, Pełczyce, Recz, Rzepin, Skwierzyna, Słubice, Strzelce Krajeńskie, Sulęcin, Trzciel i Witnica, gminy: Barlinek, Bobrówko, Bogdaniec, Bierzwnik, Bledzew, Boleszkowice, Brójce, Choszczno, Deszczno, Dębno, Dobiegniew, Drawno, Drezdenko, Golenice, Gościm, Górzyca, Kamień Mały, Kłodawa, Kowalów, Krzeszyce, Krzęcin, Lipki Wielkie, Lubiszyn, Lubniewice, Łowyń, Miedzichowo, Międzychód, Międzyrzecz, Myślibórz, Nowogródek Pomorski, Ośno, Pełczyce, Przytoczna, Pszczew, Radęcin, Recz, Różańsko, Santok, Skwierzyna, Słońsk, Słubice, Stare Kurowo, Staw, Strzelce Krajeńskie, Sulęcin, Suliszewo, Trzciel, Witnica i Zwierzyn (podstawa prawna: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, Dz.U.1975.17.92).

W dniu 1 czerwca 1975 r. weszła w życie ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91). Na skutek tej ustawy zlikwidowano pośredni szczebel administracji w postaci powiatów i utworzono nową, rozdrobnioną sieć województw. Zamiast dotychczasowych 17 dużych, powstało 49 mniejszych jednostek szczebla wojewódzkiego. Wśród nich znalazło się również województwo gorzowskie z siedzibą władzy i administracji państwowej w Gorzowie Wielkopolskim. Utworzono je na bazie północnej części dotychczasowego województwa zielonogórskiego, powiatów myśliborskiego i choszczeńskiego oraz części dotychczasowego powiatu chojeńskiego (gminy Boleszkowice i Dębno) należących wcześniej do województwa szczecińskiego oraz gminy Międzychód z dotychczasowego województwa poznańskiego. W nowo utworzonym województwie powołano Komendę Wojewódzką Milicji Obywatelskiej (KWMO). Komendantem Wojewódzkim został mianowany płk Lech Kosiorowski, dotychczas wieloletni Komendant Wojewódzki MO woj. zielonogórskiego. Stał on na czele MO woj. gorzowskiego aż do października 1989 r. Komendantowi Wojewódzkiemu podlegali zastępcy, z których najważniejsi byli: zastępca ds. MO oraz zastępca ds. SB (w czerwcu 1975 r. zastępcą Komendanta Wojewódzkiego ds. SB mianowany został ppłk Mieczysław Boiński, który dotychczas zajmował stanowisko naczelnika Wydziału IV w KWMO w Poznaniu). Ponadto w skład kierownictwa KWMO wchodzili także: zastępca ds. administracyjno-gospodarczych oraz od 1981 r. zastępca ds. polityczno-wychowawczych. Podstawową jednostką organizacyjną w komendzie wojewódzkiej był wydział, liczący najczęściej kilkunastu funkcjonariuszy, kierowanych przez naczelnika. Większe wydziały dzieliły się na sekcje. Funkcjonowały również samodzielne sekcje. W lipcu 1975 r. dokonano następującego podziału organizacyjnego KWMO w Gorzowie Wlkp.: Komendantowi Wojewódzkiemu MO podlegały: Wydział Inspekcji (z wyłączeniem st. inspektora ds. Ochrony Przemysłu i st. inspektora ds. Specjalnych), Wydział Ogólny, Wydział Kadr, Wydział Szkolenia, Wydział Dochodzeniowo-Śledczy, Wydział do walki z Przestępstwami Gospodarczymi. Zastępcy Komendanta Wojewódzkiego MO ds. Służby Bezpieczeństwa podlegały: Wydział II, Wydział III, Wydział IV, Wydział Śledczy, Wydział „B”, Wydział „C”, Wydział „T”, Wydział „W”, Wydział Paszportów, Samodzielna Sekcja „A”, Inspektor Analityczno-Informacyjny Zastępcy Komendanta Wojewódzkiego MO ds. SB, St. Inspektor Zastępcy Komendanta Wojewódzkiego MO ds. SB, St. Inspektor ds. Specjalnych SB, St. Inspektor Wydziału Inspekcji Zespołu ds. SB. Zastępcy Komendanta Wojewódzkiego MO ds. Służby Milicji podlegały: Wydział Kryminalny, Wydział Kryminalistyki, Wydział Prewencji, Wydział Ruchu Drogowego, Zmotoryzowany Odwód Milicji Obywatelskiej, Wojewódzkie Stanowisko Kierowania, St. Inspektor ds. Ochrony Przemysłu, St. Inspektor ds. Specjalnych Służby Milicji. Zastępcy Komendanta Wojewódzkiego MO ds. Administracyjno-Gospodarczych podlegały: Wydział Gospodarki Materiałowo-Technicznej, Wydział Finansowy, Wydział Inwestycji i Remontów, Wydział Łączności, Wydział Zdrowia i Spraw Socjalnych. Do 1979 r. wszystkimi sprawami związanymi z ochroną gospodarki oraz przeciwstawianiem się działalności opozycyjnej zajmował się Wydział III. W roku 1979 doszło do podziału zakresu działania pomiędzy Wydział III i nowo utworzony Wydział III „A”. Odtąd Wydział III zajmował się przede wszystkim zwalczaniem opozycji politycznej, natomiast Wydział III „A” odpowiadał za ochronę gospodarki narodowej. W 1981 r. doszło do ponownej reorganizacji i Wydział III „A” przemianowano na Wydział V. W 1982 r. dotychczasowe Wydziały „C”, „B”, „T” i „W” połączono w jedną strukturę w ramach Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego. KWMO w Gorzowie Wlkp. działała w oparciu o rozległą sieć jednostek terenowych. W 1975 r. bezpośrednio pod KWMO w Gorzowie Wlkp podlegały: Komenda Miasta MO (KMMO) w Gorzowie Wlkp. oraz Komisariaty MO w Choszcznie, Dębnie, Międzychodzie, Międzyrzeczu, Myśliborzu, Słubicach, Strzelcach Krajeńskich, Sulęcinie. Jednostki te wspierały pracę pozostałych komisariatów i posterunków MO według następującego podziału: KMMO w Gorzowie Wlkp.: Komisariat Kolejowy w Gorzowie Wlkp., Posterunki MO w Bogdańcu, Deszcznie, Kamieniu Małym, Kłodawie, Krzeszycach, Lipkach Wielkich, Lubiszynie, Santoku, Skwierzynie, Witnicy; Komisariat Milicji Obywatelskiej (KMO) w Choszcznie: Posterunek Kolejowy w Choszcznie, Posterunki MO w Bierzwniku, Drawnie, Krzęcinie, Pełczycach, Radocinie, Reczu, Suliszewie; KMO w Dębnie: Posterunki MO w Boleszkowicach, Różańsku; KMO w Międzychodzie: Posterunki MO w Łowyniu, Miedzichowie; KMO w Międzyrzeczu: Posterunki MO w Bledzewie, Brójce, Przytocznej, Pszczewie, Trzcielu; KMO w Myśliborzu: Komisariat MO w Barlinku, Posterunek Kolejowy MO w Myśliborzu, Posterunki MO w Golanicach, Stawie, Nowogródku; KMO w Słubicach: Komisariaty MO w Kostrzynie, Rzepinie, Posterunki MO w Górzycy, Kowałowie, Ośnie, Słońsku; KMO w Strzelcach Krajeńskich: Posterunki MO w Bobrówku, Dobiegniewie, Drezdenku, Gościnie, Starym Kurowie, Zwierzyniu; KMO w Sulęcinie: Posterunek MO w Lubniewicach W 1976 r. w związku z likwidacją niektórych gmin rozwiązano również niektóre posterunki. Zmieniła się także podległość części jednostek terenowych. W 1979 r. sieć terenowych jednostek MO wyglądała następująco: KMMO w Gorzowie Wlkp.: Komisariat Kolejowy w Gorzowie Wlkp., Posterunki MO w Bogdańcu, Deszcznie, Kłodawie, Santoku; KMO w Dębnie: Posterunki MO w Boleszkowicach, Witnicy, Lubiszynie; KMO w Choszcznie: Posterunek Kolejowy w Choszcznie, Posterunki MO w Bierzwniku, Drawnie, Krzęcinie, Pełczycach, Reczu; KMO w Międzychodzie: Posterunki MO w Miedzichowie, Trzcielu, Pszczewie; KMO w Myśliborzu: Posterunek Kolejowy MO w Myśliborzu, Posterunek MO w Nowogródku; KMO w Barlinku; KMO w Międzyrzeczu: Posterunki MO w Bledzewie, Przytocznej, Skwierzynie; KMO w Słubicach: Komisariat Kolejowy MO (KKMO) w Rzepinie, Posterunek MO w Rzepinie, Górzycy, Słońsku; KMO w Kostrzynie; KMO w Strzelcach Krajeńskich: Posterunki MO w Dobiegniewie, Drezdenku, Starym Kurowie, Zwierzyniu; KMO w Sulęcinie: Posterunki MO w Lubniewicach, Ośnie, Krzeszycach. Od 1 grudnia 1982 r. w związku z przygotowaniem do powołania Komend Rejonowych MO, zaczęła obowiązywać następująca podległość organizacyjno-nadzorcza jednostek terenowych MO woj. gorzowskiego: Komisariat MO w Słubicach: KMO w Kostrzynie, Posterunek MO i KKMO w Rzepinie, Posterunki MO w Górzycy, Ośnie; KMO w Międzyrzeczu: KMO w Międzychodzie, Sulęcinie, Posterunki MO w Lubniewicach, Bledzewie, Przytocznej, Skwierzynie, Pszczewie, Trzcielu, Miedzichowie; KMO w Strzelcach Krajeńskich: Posterunki MO w Dobiegniewie, Drezdenku, Starym Kurowie, Zwierzyniu; KMO w Myśliborzu: KMO w Barlinku, Dębnie, Posterunek Kolejowy MO w Myśliborzu, Posterunek MO w Nowogródku; KMO w Choszcznie: Posterunek Kolejowy w Choszcznie, Posterunki MO w Bierzwniku, Drawnie, Krzęcinie, Pełczycach, Reczu; KMMO w Gorzowie Wlkp.: Komisariat Kolejowy w Gorzowie Wlkp., Posterunki MO w Lubiszynie, Bogdańcu, Deszcznie, Kłodawie, Santoku; Witnicy, Krzeczycy. W okresie 1975 – 1983 w jednostkach terenowych nie było referatów ds. SB. Całość zadań związanych z działalnością SB skoncentrowano na szczeblu województwa. Jedynie niektóre wydziały posiadały w niektórych miastach grupy operacyjne. Powołanie Komend Rejonowych MO miało na celu przywrócenie struktur SB również w jednostkach terenowych. Na mocy Zarządzenia nr 6 Ministra Spraw Wewnętrznych 1 lutego 1983 powołano Komendy Rejonowe MO w Słubicach, Międzyrzeczu, Strzelcach Krajeńskich, Myśliborzu, Choszcznie i Gorzowie Wlkp. w ramach których powstały również stanowiska SB. Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych ostatecznie uporządkowała wprowadzone dotychczas zmiany wprowadzając również ujednoliconą terminologię. W miejsce dotychczasowej KWMO powołano Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych kierowany przez szefa i podległych mu zastępców. Natomiast komisariaty, które dotychczas pełniły funkcje komend rejonowych przekształcono w Rejonowe Urzędy Spraw Wewnętrznych, kierowane również przez szefów, którym podlegali zastępcy ds. MO i ds. SB. Szefem WUSW w Gorzowie Wlkp. został dotychczasowy Komendant Wojewódzki MO płk Lech Kosiorowski Funkcję tą pełnił do 31 października 1989 r. Od 1 listopada 1989 r. do 15 marca 1990 Szefem WUSW w Gorzowie był płk Witold Jaroma, (dotychczasowy Zastępca Szefa WUSW w Szczecinie ds. MO). W okresie od 16 marca do 27 czerwca 1990 r. pełnił obowiązki Szefa WUSW płk Jan Krzyżaniak. Na mocy Zarządzenia Organizacyjnego nr 0130/Org. Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 31 grudnia 1984 r. w dotychczasowej strukturze organizacyjnej WUSW w Gorzowie Wlkp. powołano Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy, który zajmował się zapobieganiem i zwalczaniem najpoważniejszych naruszeń prawa popełnianych przez funkcjonariuszy MSW. Funkcjonował on do lutego 1990 r. kiedy to został zlikwidowany Zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych nr 28/90 z dnia 15 lutego 1990 r. Kolejną istotna zmianą było powołanie w styczniu 1985 r. Samodzielnej Sekcji VI. Powstała ona wyniku reorganizacji Wydziału IV. Od tej pory zagadnienia dotyczące kompleksu gospodarki żywnościowej, leśnictwa i przemysłu drzewnego, ochrony środowiska i zasobów naturalnych znalazły się w zainteresowaniu nowo powstałej Sekcji, która w maju 1986 r. przemianowana została na Wydział VI. W dniu 24 sierpnia 1989 r. weszło w życie Zarządzenie nr 075/89 Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie likwidacji i przekształcenia niektórych jednostek organizacyjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Reforma miała na celu likwidację dotychczasowych departamentów SB i powołanie nowych. Rozwiązaniu uległy Departamenty III, IV, V, VI oraz Biuro Studiów SB i Główny Inspektorat Ochrony Przemysłu. Na ich miejsce powołano trzy nowe jednostki organizacyjne MSW: Departament Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, Departament Ochrony Gospodarki, Departament Studiów i Analiz. W związku z wprowadzoną reformą struktur SB do podobnych zmian doszło również w strukturze i organizacji WUSW w Gorzowie Wlkp. Rozkaz organizacyjny nr 013/GO/89 Szefa WUSW w Gorzowie Wlkp. z dnia 16 listopada 1989 r. nakazywał z dniem 1 listopada 1989 r. przeprowadzić następujące zmiany organizacyjno-etatowe. Rozwiązaniu ulegały: Wydział III (w pełnym stanie 22 stanowisk), Wydział IV (w pełnym stanie 17 stanowisk), Wydział V (w pełnym stanie 33 stanowisk), z Zespół Stanowisk Samodzielnych Wydziału Inspekcji (2 stanowiska), Inspektorat Analityczno-Informacyjny Zastępcy Szefa WUSW d/s SB (1 stanowisko). Na bazie tych etatów utworzono: Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Pańatwa (z 20 etatami), Wydział Ochrony Gospodarki (z 34 etatami), Wydział Studiów i Analiz (z 11 etatami). Zmiany zaszły również w jednostkach terenowych. Funkcjonujące dotychczas w strukturach Rejonowego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Międzyrzeczu, Myśliborzu, Słubicach, Strzelcach Krajeńskich i Choszcznie Grupy SB III, IV, V i VI wyłączano tworząc z tych etatów Referaty SB w danym RUSW. W dniu 15 grudnia 1989 r. zlikwidowano Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego. Na jego miejsce powstał ponownie Wydział „C’ oraz Grupa „B” i Grupa „T”, przy czym grupy te wchodziły w skład Wydziałów „B” i „T” WUSW w Zielonej Górze. Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Gorzowie został rozwiązany w 1990 r. w związku z likwidacją Służby Bezpieczeństwa i powołaniem Urzędu Ochrony Państwa.

W wyniku reformy administracyjnej z 1975 r. utworzono województwo gorzowskie, które określiło terytorialny zasięg działania nowo utworzonej Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Gorzowie Wielkopolskim. Zasób archiwalny Wydziałów „C” komend powstałych w wyniku reformy określony został dopiero 2 lipca 1979 roku przez Zarządzenie nr 030/79 Ministra Spraw Wewnętrznych zmieniające zarządzenie w sprawie zasad i sposobu postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych, które uzupełniło stosowane dotąd Zarządzenie Nr 034/74 Ministra Spraw Wewnętrznych z 10 maja 1974 roku w sprawie postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych w zasobie archiwum. Zasób ten składał się oprócz materiałów wytworzonych przez ten urząd, z materiałów przejętych z Wydziałów „C” KWMO w Szczecinie, KWMO w Zielonej Górze i KWMO w Poznaniu odnoszących się do terenów, które po 1975 r. weszły w skład województwa gorzowskiego. Przekazaniu podlegały kopie kartotek dotyczące osób aktualnie zamieszkujących województwo gorzowskie, akta osobowe zwolnionych funkcjonariuszy SB, MO i członków ORMO zamieszkałych na terenie tego województwa, teczki personalne i teczki pracy wyeliminowanych tajnych współpracowników, którzy nie brali bezpośredniego udziału w rozpracowaniu reakcyjnego podziemia, bandytyzmu bądź szpiegostwa a zamieszkiwali na terenie województwa oraz kopie opracowań monograficznych dotyczących terenu nowopowstałego województwa. Wpływ na kształt zasobu aktowego WUSW w Gorzowie Wielkopolskim miało niewątpliwie podpisane 17 listopada 1981 roku porozumienie o współpracy między Służbą Bezpieczeństwa a szefostwem Wojskowej Służby Wewnętrznej w zakresie wykorzystywania tajnych współpracowników. Zakładało ono przekazywanie z jednej strony przez Wydziały „C” KWMO do Zarządu V Szefostwa Wojskowej Służby Wewnętrznej (SWSW) akt personalnych tajnych współpracowników powołanych do odbycia zawodowej lub zasadniczej służby wojskowej lub przyjętych do pracy w resorcie obrony oraz z drugiej strony przekazywanie przez Zarząd V SWSW do Wydziałów „C” KWMO akt personalnych byłych żołnierzy zwolnionych do rezerwy bądź pracowników, z którymi rozwiązano umowę o pracę w wojsku. Tym samym zasób archiwalny KWMO w Gorzowie zasiliły takie jednostki archiwalne. Ostateczny wpływ na kształtowanie zasobu archiwalnego WUSW w Gorzowie miało podpisane 8 lipca 1985 roku zarządzenie nr 049/85 Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie organizacji i zasad postępowania z materiałami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. Zaproponowany w tym normatywie podział materiałów archiwalnych stanowi układ, w oparciu o który stworzona została zgodnie z założeniami IPN struktura inwentarza. Z tych względów zarządzenie to szerzej omówione zostanie poniżej. Dla charakterystyki dziejów zasobu tego aktotwórcy wskazać należy, że na mocy tego normatywu archiwa szczebla wojewódzkiego gromadziły za wyjątkiem materiałów wytworzonych przez własne komórki organizacyjne, również z rejonowych, miejskich i dzielnicowych urzędów spraw wewnętrznych, komisariatów i posterunków MO materiały posiadające kategorię powyżej B-5. Wynikało to z konieczności rozwiązania problemu archiwizacji akt po strukturach SB, które po 1983 roku ponownie znalazły się w jednostkach terenowych. Pozostałe materiały archiwizowały się na szczeblu jednostek terenowych. Zgodnie przywołanym przepisem do zasobu Wydziału „C” miały trafić również materiały powyżej kategorii B-5 z Oddziału WSW Jednostek Wojskowych MSW. Poza wspomnianymi archiwaliami w zasobie WUSW w Gorzowie Wielkopolskim znalazły się również materiały operacyjne wytworzone przez Zwiad Ochrony Pogranicza. Są to materiały spraw i form operacyjnych prowadzonych przez różne krajowe brygady WOP, które po zakończeniu sprawy przekazywały materiały z zakończonego postępowania do wydziałów „C” komend wojewódzkich właściwych ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której akta dotyczą. Zarządzenie określało sposób opracowania materiałów operacyjnych przed przekazaniem akt do archiwum, co w większości komórek organizacyjnych WUSW w Gorzowie Wielkopolskim czyniono. Rozpoczęte w 1989 roku zmiany organizacyjne w resorcie spraw wewnętrznych zapoczątkowały również przeprowadzane na szeroką skalę niszczenie akt komórek służby bezpieczeństwa. Proceder ten charakteryzował się tym, iż nie stosowano się do wewnętrznych regulacji określających tryb brakowania materiałów archiwalnych, niszczono akta jeszcze przed upływem okresu ich przechowywania, nie uwzględniano przy niszczeniu kategorii sklasyfikowanej dokumentacji. Stosowana na masową skalę praktyka miała za zadanie, w świetle zmieniającej się sytuacji politycznej w kraju, zniszczyć ślady dokumentujące metody działania i rzeczywiste cele SB. Oczywiście szeroko rozumiane akta operacyjne stały się obiektem największego zainteresowania w tym okresie. Po likwidacji SB materiały archiwalne zgromadzone dotychczas w Wydziale ”C” przekazane zostały odpowiednio do dyspozycji: - powstającej Delegatur UOP w Poznaniu, w zakresie materiałów wytworzonych i gromadzonych przez komórki SB - utworzonej na bazie likwidowanego WUSW w Gorzowie Wielkopolskim Komendy Wojewódzkiej Policji, w zakresie materiałów wytworzonych i gromadzonych przez komórki organizacyjne MO oraz całego zbioru akt osobowych funkcjonariuszy SB, MO i pracowników cywilnych zwolnionych do połowy 1990 r. Po utworzeniu w 1999 roku Instytutu Pamięci Narodowej-Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu zgodnie z zapisami art. 25 ustawy o IPN-KŚZpNP rozpoczął się proces gromadzenia materiałów po cywilnych organach bezpieczeństwa państwa.. Z Delegatury UOP w Poznaniu przekazano w latach 2000-2001 zasób aktowy, kartoteczny i mikrofiszowy po WUSW w Gorzowie Wielkopolskim do oddziału IPN w Poznaniu. W tym samym czasie z Komendy Wojewódzkiej Policji w Gorzowie przejęto akta osobowe funkcjonariuszy SB. W poznańskim Oddziałowym Biurze Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów przejęte materiały zostały przesygnowane. W 2005 r. rozpoczął działalność oddział IPN w Szczecinie. W latach 2006-2007 miało miejsce przekazanie materiałów archiwalnych WUSW w Gorzowie Wielkopolskim z OBUiAD w Poznaniu do OBUiAD w Szczecinie. Równocześnie w 2006 roku rozpoczął się proces przejmowania z archiwum KWP w Gorzowie oraz jednostek terenowych policji garnizonu zachodniopomorskiego materiałów archiwalnych niezbędnych do realizacji statutowych zadań Instytutu wyłonionych w trakcie przeglądów akt.

Poza normatywami wymienionymi w części dotyczącej dziejów ustrojowych aktotwórcy wpływ na rodzaj wytwarzanej dokumentacji miały w głównej mierze przepisy wewnątrzresortowe w szczególności oznaczane klauzulą tajności normatywy regulujące całokształt zagadnień związanych z pracą operacyjną Służby Bezpieczeństwa. Należą do nich: Instrukcja 002/63 dyrektora Departamentu IV i dyrektora Biura ”C” z 6 lipca 1963 r. o zasadach i trybie prowadzenia ewidencji i dokumentowania działalności kleru katolickiego, Instrukcja nr 005/63 dyrektora Departamentu IV MSW z 23 grudnia 1963 r. o zasadach i trybie prowadzenia dokumentacji działalności biskupów, Zarządzenie nr 006/70 Ministra Spraw Wewnętrznych z 1 lutego 1970 r. w sprawie pracy operacyjnej służb bezpieczeństwa resoru spraw wewnętrznych oraz ostatnie Zarządzenie nr 00102/89 Ministra Spraw Wewnętrznych z 9 grudnia 1989 r. w sprawie zasad działalności operacyjnej Służby Bezpieczeństwa. Charakterystyka materiałów operacyjnych w świetle przyjętego podziału w inwentarzu przedstawia się następująco: Sygnatura I – teczki personalne i teczki pracy osobowych źródeł informacji (tajnych współpracowników, konsultantów, kontaktów operacyjnych) oraz teczki kandydatów na nich, teczki dysponentów lokali i mieszkań konspiracyjnych oraz kandydatów na nich wytworzone przez Służbę Bezpieczeństwa, Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza, Wojskową Służbę Wewnętrzną, Wojskową Służbę Wewnętrzną Jednostek Wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Sygnatura II – akta spraw operacyjnych prowadzonych w formie operacyjnych sprawdzeń, operacyjnych rozpracowań lub kwestionariuszy ewidencyjnych, w ramach których gromadzono materiały inwigilacyjne dotyczące osób (tzw. figurantów spraw) lub grup prowadzących wrogą działalność, podejrzanych o jej prowadzenie, przedsięwzięć i wydarzeń mogących stanowić realne zagrożenia dla panującego ustroju. Przyjęcie konkretnej formy operacyjnej wnikało ze stopnia zagrożenia, podjętych działań operacyjnych oraz ich zasięgu. Wśród materiałów zachowanych najliczniej reprezentowane są sprawy dotyczące niegospodarności oraz sabotażu gospodarczego, współpracy z obcym wywiadem, nielegalnego przekroczenia granicy, kolportowania nielegalnych wydawnictw. Sygnatura III – akta kontrolne postępowań przygotowawczych oraz spraw prowadzonych w toku czynności śledczych, które mogły skutkować sporządzeniem aktu oskarżenia i skierowaniem sprawy do właściwego sądu. Najliczniej reprezentowane materiały tej grupy dotyczą szpiegostwa, niegospodarności i sabotażu gospodarczego, nielegalnego posiadania broni, działalności w nielegalnych organizacjach, kolportażu nielegalnych wydawnictw, udziału w nielegalnych zgromadzeniach, manifestacjach, nielegalnego przekroczenia granicy. Sygnatura IV – akta spraw obiektowych lub zagadnieniowych zakładanych celem operacyjnego zabezpieczenia organizacji, instytucji, instytucji kościelnych i związków wyznaniowych, kluczowych dla gospodarki przedsiębiorstw i zakładów, obiektów specjalnych Akta osobowe zawierają dokumenty związane ze stosunkiem służbowym funkcjonariuszy, ze stosunkiem pracy pracowników cywilnych (kwestionariusze osobowe, liczne dokumenty z tzw. kontroli specjalnej przeprowadzanej w celu weryfikacji kandydata przed przyjęciem do pracy lub służby, wyciągi z rozkazów personalnych, wnioski awansowe i nagrodowe, informacje o przebytych szkoleniach i kursach, opinie wystawiane przez przełożonych) oraz dokumenty dotyczące ich zaopatrzenia emerytalnego. W nielicznych aktach znajdują się lub są do nich dołączone materiały z postępowań dyscyplinarnych toczonych w związku z przekroczeniem lub niedopełnieniem obowiązków służbowych bądź też materiały z prowadzonych postępowań przygotowawczych lub akta śledztw. W części akt znajdują się również zaświadczenia wystawiane po zakończeniu służby lub ustaniu stosunku pracy oraz korespondencja manipulacyjna dotycząca przesyłu akt pomiędzy instytucjami. Znajdujące się w zespole WUSW w Gorzowie Wielkopolskim akta osobowe obejmują: Sygnatura V – akta osobowe funkcjonariuszy UB oraz SB pełniących służbę w komórkach i jednostkach tych formacji na terenie byłego województwa gorzowskiego. Sygnatura VI – akta osobowe funkcjonariuszy MO, którzy pełnili służbę w komórkach i jednostkach organizacyjnych na terenie byłego województwa gorzowskiego. Sygnatura VII – akta osobowe pracowników cywilnych UB i MO pracujących na terenie byłego województwa szczecińskiego gorzowskiego. Materiały administracyjne w zespole WUSW w Gorzowie Wielkopolskim: akty normatywne ministra spraw wewnętrznych, komendanta głównego MO, szefów poszczególnych departamentów w MSW, komendanta wojewódzkiego MO/szefa WUSW oraz akty wewnętrznego zarządzania kierowników podległych mu jednostek, rozkazy organizacyjne, rozkazy personalne, zakresy czynności niektórych komórek i jednostek organizacyjnych, zestawienia statystyczne, sprawozdania i plany, analizy zbiorcze, biuletyny informacyjne, oceny i analizy stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie województwa, informacje dotyczące zagrożeń społeczno-politycznych, materiały dotyczące zabezpieczeń przedsięwzięć i wydarzeń, protokoły kontroli, zalecenia pokontrolne, protokoły z narad i odpraw służbowych, dzienniki kancelaryjne prowadzone dla dokumentacji jawnej i niejawnej, dzienniki podawcze, skorowidze do dzienników, rejestry przesyłek pocztowych, zapotrzebowania komórek, protokoły zdawczo-odbiorcze komórek i ich ogniw, spisy i protokoły zdawczo-odbiorcze akt przekazanych do archiwum, protokoły brakowania akt, pomoce ewidencyjne, dokumentacja funduszu „0”, korespondencja będąca wynikiem realizacji pracy operacyjnej przez poszczególne komórki, meldunki informacyjne, szyfrogramy, rejestry śledztw i dochodzeń, listy obecności, wnioski urlopowe, zwolnienia lekarskie, zestawienia wypłat ekwiwalentów, plany szkoleń, wydawnictwa resortowe i szkoleniowe. Materiały obronne czyli wszelkie materiały związane z przygotowaniem jednostek organizacyjnych MSW do działań na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny. Pod względem formy materiały archiwalne zachowały się w postaci dokumentacji aktowej (poszyty, księgi, druki zwarte, kartoteki), dokumentacji kartograficznej, w postaci mikrofisz (zarówno jacketów jak i diazo).

Struktura inwentarza WUSW w Gorzowie Wielkopolskim wynika z przyjętych w tym zakresie założeń Instytutu Pamięci Narodowej-Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu i została oparta o założenia Zarządzenia nr 049/85 Ministra Spraw Wewnętrznych z 8 lipca 1985 r. w sprawie organizacji i zasad postępowania z materiałami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. Przyjęta nazwa zespołu archiwalnego: Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Gorzowie Wielkopolskim odnosi się do ostatniej nazwy tej instytucji. Zespół ten został podzielony na dwa podzespoły: Komenda Wojewódzka Milicji Obywatelskiej 1975-1983 i Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Gorzowie Wielkopolskim 1983-1990. Wspomniana instrukcja archiwalna dzieliła materiały archiwalne, co znalazło odzwierciedlenie w układzie serii akt w podzespole WUSW Gorzowie, na 4 grupy: Grupę pierwszą stanowiły materiały operacyjne czyli materiały wytworzone przez SB, MO, organy Zwiadu WOP, Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe MSW oraz Zarząd WSW JW MSW dotyczące wszystkich rodzajów spraw operacyjnych, postępowań przygotowawczych, teczek personalnych i teczek pracy osobowych źródeł informacji, teczek osób opiniowanych, dokumentację sprawozdawczą i korespondencję operacyjną oraz wszelkie przepisy jak: zarządzenia, rozkazy, pisma okólne, instrukcje i wytyczne dotyczące pracy operacyjnej. Podstawę ewidencji tych akt w archiwum stanowiły inwentarze prowadzone dla każdego rodzaju akt operacyjnych odrębnie. Po przyjęciu akt uzyskiwały one sygnaturę tworzoną poprzez kolejny numer inwentarza łamany przez symbol akt operacyjnych. Dla rozróżnienia materiały milicyjne oznaczano dodatkowo literą „m”, materiały wojskowe literą „w” zaś akta kandydatów na osobowe źródła informacji, dysponentów lokali lub mieszkań konspiracyjnych, SB, MO i Zwiadu WOP dodatkowo literą „k”. Kopie zabezpieczające materiałów w postaci mikrofisz uzyskiwały analogiczną sygnaturę, dla rozróżnienia jedynie cyfrę rzymską zastąpiono cyfrą arabską. Stosowane symbole akt operacyjnych, stanowiące równocześnie podserie inwentarza: Sygnatura I – akta osobowych źródeł informacji, dysponentów lokali i mieszkań konspiracyjnych, kandydatów na osobowe źródła informacji, na dysponentów lokali i mieszkań konspiracyjnych. Sygnatura II – akta rozpracowań operacyjnych. Sygnatura III – akta prowadzonych postępowań przygotowawczych. Sygnatura IV – akta spraw obiektowo-zagadnieniowych. Drugą grupę materiałów stanowią akta osobowe funkcjonariuszy i pracowników cywilnych WUSW w Gorzowie. Wymagano prowadzenia odrębnych inwentarzy dla grup: Sygnatura V – akta osobowe funkcjonariuszy SB Sygnatura VI – akta osobowe funkcjonariuszy MO Sygnatura VII – akta osobowe pracowników cywilnych Trzecia grupa akt to akta administracyjne, którą stanowią wszelkie przepisy i dokumenty wytworzone w toku działalności jednostek i komórek organizacyjnych, które nie zostały zakwalifikowane do żadnej z pozostałych grup. Dla potrzeb inwentarza zespołu dokonano systematyzacji i podziału akt administracyjnych przyporządkowując je do odpowiednich podzespołów akt. Wyodrębniono w nich po trzy podserie grupujące w pierwszej i drugiej akta wytworzone przez komórki organizacyjne szczebla wojewódzkiego rozdziałem na pion MO i SB i w trzeciej akta administracyjne jednostek terenowych. Wewnętrzny podział obu serii akt dzieli materiały poprzez przyporządkowanie ich do właściwych komórek organizacyjnych i jednostek terenowych obu pionów. Czwartą stanowią materiały obronne czyli wszelkie materiały związane z przygotowaniem jednostek organizacyjnych MSW do działań na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny. W inwentarzu dla tej serii akt zastosowano wewnętrzny podział tożsamy z podziałem akt administracyjnych.

Źródła archiwalne z Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie: Zarządzenie nr 3/75 Komendanta Wojewódzkiego MO w Gorzowie Wlkp. z dnia 02.VII.1975 r. w sprawie organizacyjnego podporządkowania wydziałów KWMO w Gorzowie Wlkp., AIPN Sz, 05/5, t. 14, k. 6-7; Zarządzenie nr 6/75 Komendanta Wojewódzkiego MO w Gorzowie Wlkp. z dnia 15.VII.1975 r. w sprawie rejonizacji pomocy operacyjno-technicznej na rzecz Posterunków MO, AIPN Sz, 05/8, t.3, bp; Zarządzenie nr 2/76 Komendanta Wojewódzkiego MO w Gorzowie Wlkp. z dnia 15.I.1976 r. w sprawie likwidacji i łączenia niektórych posterunków MO, AIPN Sz, 05/8, t.3, bp. Rozkaz organizacyjny nr 013/Go/89 Szefa WUSW w Gorzowie Wlkp. z dnia 16.XI.1989 r., AIPN Sz, 05/1, t.32, k. 15-17; Struktura organizacyjna i zakres działania Wydziału Ochrony Gospodarki WUSW w Gorzowie Wlkp., AIPN Sz, 05/1 t. 32, k. 27-34; Akty normatywne: Ustawa z 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U 1975, nr 16, poz. 91); Ustawa z 14 lipca 1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych (Dz.U 1983, nr 38, poz. 172); Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U 1990, nr 30, poz. 180). Literatura: Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944-1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997; Dzieje aparatu represji w PRL (1944 – 1989), Stan badań, oprac. W. Fazik, B. Kopka, G. Majchrzak, Warszawa–Kraków 2004; Instrukcje pracy pionów Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa (1945-1989, wyb., wst. i opr. M. Komaniecka, Kraków 2010; P. Majer, Milicja Obywatelska w systemie organów władzy PRL, Toruń 2003; W. Roszkowski, Najnowsza historia Polski, Warszawa 1998; P. Skubisz, Twarze gorzowskiej bezpieki, Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa województwa gorzowskiego, Szczecin 2008.