Zespół / zbiór

Wojskowa Prokuratura Bazy Marynarki Wojennej w Ustce [1949] 1951-1956

teren podlegający jednostkom należącym do Usteckiego Obszaru Nadmorskiego (1949-1951), teren podlegający jednostkom należącym do Bazy Marynarki Wojennej w Ustce (1951-1956)

W 1949 r. w związku z powołaniem w Marynarce Wojennej nowych jednostek taktycznych powstał Ustecki Obszar Nadmorski (UON). Postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych żołnierzy, podoficerów i oficerów z jednostek wojskowych wchodzących w skład UON prowadziła, powołana w tym celu, Prokuratura Wojskowa Usteckiego Obszaru Nadmorskiego. W lutym 1952 r., na podstawie Rozkazu organizacyjnego nr 043/Org. dowódcy Marynarki Wojennej z dnia 21 grudnia 1950 r. Prokuratura Wojskowa UON została rozformowana, a na jej miejsce utworzono Wojskową Prokuraturę Bazy Marynarki Wojennej w Ustce. Ze względu na przepisy o ochronie tajemnicy wojskowej nazwę tą używano jedynie w korespondencji niejawnej. W korespondencji jawnej używano nazwy Prokuratura Jednostki Wojskowej nr 2727.

Po rozformowaniu jednostki wytworzone przez nią akta trafiły do Archiwum Marynarki Wojennej w Gdyni. W 2004 r. część zachowanych akt prokuratury została przekazana Oddziałowi IPN w Gdańsku.

W wyniku działalności omawianej prokuratury powstała dokumentacja stanowiąca cenny materiał badawczy, którego najciekawszą część stanowią akta spraw karnych, rozkazy dzienne prokuratora i okresowe sprawozdania z działalności kierowanej przez niego instytucji. Akta prokuratorskie pozwalają m.in. na ustalenie danych osób z aparatu śledczego, które nadużyły swojej władzy, a dla historyków stanowią materiał do badań nad działalnością sądownictwa i prokuratury wojskowej w Polsce Ludowej. Z kolei sprawozdania statystyczne i opisowe działalności prokuratury oraz rozkazy prokuratora i naczelnych organów sądownictwa wojskowego (Departamentu Służby Sprawiedliwości MON, Zarządu Sądownictwa Wojskowego, Naczelnej Prokuratury Wojskowej) są niezbędne dla poznania jej struktury organizacyjnej oraz zasad funkcjonowania. Poza tym umożliwiają ustalenie, jakiego rodzaju charakter miały kontakty, które rzeczona prokuratura utrzymywała z innymi instytucjami np. z dowództwem miejscowych jednostek wojskowych czy organami Informacji Marynarki Wojennej. Można w nich także odnaleźć opisy sytuacji społeczno-politycznej na podległym terenie.

Ze względu na rodzaj dokumentacji zgromadzonej w omawianym zespole wyodrębniono następujące serie: akta administracyjne, akta spraw prokuratorskich oraz pomoce ewidencyjne. Jeżeli chodzi o metodę porządkowania zdecydowano, że najodpowiedniejszą dla tej dokumentacji metodą będzie odtworzenie układu pierwotnego w wariancie ścisłym, polegającym na rekonstrukcji układu zarejestrowanego za pomocą sygnatur. Dla odtworzenia układu akt w poszczególnych seriach posłużono się repertoriami (akta spraw prokuratorskich), opisami teczek (akta administracyjne) oraz wykazem pomocy kancelaryjnych z Tymczasowego regulaminu urzędowania sądów i prokuratur wojskowych (pomoce ewidencyjne). Po wyodrębnieniu z zasobu archiwalnego gdańskiego oddziału IPN dokumentacji, których twórcą była prokuratura wojskowa w Ustce przystąpiono do jej segregacji na serie, zgodnie z podziałem opracowanym podczas studiów wstępnych. Następnie przeprowadzono systematyzację jednostek w seriach, zgodnie z pierwotnym układem kancelaryjnym. W ramach serii: Akta administracyjne w pierwszej kolejności ułożono akta jawne, a następnie niejawne (tajne, ściśle tajne). Pomoce ewidencyjne ułożono według układu opartego na wykazie zamieszczonym w Tymczasowym regulaminie urzędowania sądów i prokuratur wojskowych. Systematyzację ostatniej serii akt, którą stanowią akta spraw prokuratorskich, przeprowadzono w oparciu o ich sygnatury, stanowiące odbicie układu kancelaryjnego zarejestrowanego w repertoriach Prokuratury. Po wykonaniu omówionych czynności ułożono serie akt w ramach zespołu. Na początku umieszczono akta administracyjne, następnie pomoce ewidencyjne w postaci m.in. repertoriów i skorowidzów, a na końcu akta spraw prokuratorskich. Zgodnie z zasadami metodyki archiwalnej po ułożeniu serii należałoby przeprowadzić sygnowanie jednostek archiwalnych w obrębie zespołu (jednostkom powinno się nadać sygnaturę ciągłą cyframi arabskimi w kolejności zgodnej z układem przyjętym w czasie porządkowania), jednak zgodnie z przyjętą w IPN metodą ewidencjonowania, akta PMW w Ustce w momencie włączenia ich do zasobu otrzymały sygnatury składające się z oznaczenia: literowego przewidzianego dla oddziału IPN w Gdańsku (IPN Gd) i liczbowego stanowiącego numer kolejnego wpływu, łamanego na liczbę porządkową. Jeżeli chodzi o kwestie opracowywania technicznego poszczególnych jednostek archiwalnych to akta usteckiej prokuratury nie są opracowywane systematycznie, ale opracowuje się je w momencie przygotowywania do wypożyczenia.

Burczyk D., Metody opracowania i rekonstrukcji zespołu archiwalnego: Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku (1946-1955), „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, nr 3; Burczyk D., Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku (1946-1955), Gdańsk 2012; Burczyk D., Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku 1946-1955. Inwentarz idealny, Gdańsk 2012; Leśkiewicz R., Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu (1946-1955), Organizacja, funkcjonowanie, procesy archiwotwórcze, Warszawa-Poznań 2009; Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999; Muszyński J., Zasady ustrojowe sądownictwa wojskowego i prokuratury wojskowej w Polsce Ludowej, Warszawa 1964; Polan-Haraschin J., Organizacja sądownictwa i prokuratury w Wojsku Polskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Rozprawy i studia” 1961, t. 40; Skazani na karę śmierci przez Wojskowe Sądy Rejonowe w Bydgoszczy, Gdańsku i Koszalinie 1946-1955, red. D. Burczyk, I. Hałagida, A. Paczoska-Hauke, Gdańsk 2009; Skoczek Z., Organizacja pracy w sądach i prokuraturach wojskowych, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1948, nr 1-2; Zaborski M., Ustrój sądów wojskowych w Polsce w latach 1944-1955, Lublin 2005.