Subfonds

Wojskowa Służba Wewnętrzna 1957 - 1990

PRL (1957-1989), RP (1990)

Wojskowa Służba Wewnętrzna powstała na mocy Rozkazu Ministra Obrony Narodowej z dnia 10 stycznia 1957 roku, oraz Zarządzenia organizacyjnego nr 0013 Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 21 stycznia 1957 roku o rozformowaniu Głównego Zarządu Informacji. Wedle tych dokumentów sformowano: – Szefostwo WSW (z podległym Oddziałem WSW w Warszawie) – Zarząd WSW Warszawskiego Okręgu Wojskowego, któremu podlegały Oddziały WSW w: Modlinie, Krakowie, Dęblinie i Giżycku (rozformowany na mocy Rozkazu nr 0045/org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 czerwca 1957 roku), oraz Wydziałami WSW w Rzeszowie, Lublinie, Olsztynie i Ełku – Zarząd WSW Pomorskiego Okręgu Wojskowego z podległymi oddziałami WSW w: Koszalinie, Wałczu (rozformowany na mocy Rozkazu nr 0045/org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 czerwca 1957 roku), Elblągu, Bydgoszczy i Szczecinie, oraz Wydziałami WSW w Gdańsku, Szczecinku i Grudziądzu (rozformowany na mocy Zarządzenia nr 048/org. Szefa Sztabu Generalnego Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 czerwca 1957 roku) – Zarząd WSW Śląskiego Okręgu Wojskowego z podległymi oddziałami w WSW w Katowicach, Krośnie Odrzańskim, Wrocławiu, Poznaniu, Łodzi (na podstawie Rozkazu nr 051/org. z dnia 25 kwietnia 1964 roku i Rozkazu nr 0323 szefa WSW z dnia 5 listopada 1964 Oddział ten został podporządkowany Zarządowi WSW Pomorskiego Okręgu Wojskowego), Opolu i Żaganiu (na mocy Zarządzenia nr 052 szefa Zarządu WSW Śląskiego Okręgu Wojskowego z dnia 12 lipca 1969 roku oddział ten został przeformowany w Wydział WSW 11 Dywizji Pancernej w Żaganiu) – Oddział WSW Marynarki Wojennej z podległym oddziałem WSW w Gdyni – Oksywiu, oraz wydziałami WSW w Ustce, Świnoujściu i na Helu – Zarząd WSW Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (utworzony w dniu 1 czerwca 1958 na podstawie Rozkazu organizacyjnego nr 004/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 19 maja 1958 roku) z podległymi oddziałami WSW: Lotnictwa Operacyjnego w Poznaniu, I Korpusu OPL OK w Warszawie, II Korpusu OPL OK w Bydgoszczy, III Korpusu OPL OK we Wrocławiu, oraz Szkół Lotniczych w Radomiu. W dniu 11 marca 1968 roku Zarząd WSW Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Kraju podzielono na Zarząd WSW Wojsk Lotniczych i Zarząd WSW Wojsk Ochrony Powietrznej Kraju. Rozformowane jednostki WSW Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wojsk Ochrony Pogranicza (funkcjonującej dotąd w strukturach MSW) zostały przejęte przez WSW 24 lutego 1966 roku. W 1969 roku w okręgach wojskowych sformowano wydziały WSW: 1 Dywizji Zmechanizowanej, 6 Pomorskiej Dywizji Powietrzno – Desantowej, 7 Dywizji Desantowej, 8 Dywizji Zmechanizowanej, 12 Dywizji Zmechanizowanej, 16 Dywizji Pancernej. Na mocy Zarządzenia organizacyjnego nr 054 Szefa Sztabu Generalnego z dnia 18 września 1971 roku utworzono Oddział WSW Jednostek Wojskowych MSW, któremu podporządkowano pięć wydziałów terenowych: Wydział WSW Jednostek Wojskowych MSW w Gliwicach, Wydział WSW JW MSW w Lubaniu Śląskim, Wydział WSW JW MSW w Szczecinie, Wydział WSW JW MSW w Szczecinie, Wydział WSW JW. MSW w Nowym Sączu, Wydział WSW JW. MSW w Gdańsku. Skutkiem Decyzji nr 104/71 z dnia 31 lipca 1971 roku Prezydium Rządu WOP ponownie podporządkowano MSW, to samo dotyczy Oddziału WSW JW MSW. Na podstawie Zarządzenia nr 063/Org. Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 23 listopada 1978 roku oraz Zarządzenia nr 05 z dnia 20 marca 1979 roku Oddział WSW Marynarki Wojennej został przekształcony w Zarząd WSW Marynarki Wojennej. W zakresie kontrwywiadu wojskowego funkcje Wojskowej Służby Wewnętrznej objęła Służba Wywiadu i Kontrwywiadu Zarządu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, powołana 18 kwietnia 1990 roku rozkazem Ministra Obrony Narodowej nr Pf-42/ORG a sformowana Zarządzeniem Szefa Sztabu Generalnego nr 084/ORG wydanym 31 lipca 1990 roku. Działalnością SWSW kierował Szef WSW, sprawował także nadzór nad organami WSW, pozostając przełożonym wszystkich żołnierzy WSW. Szef WSW podlegał bezpośrednio Ministrowi Obrony Narodowej i do niego kierował sprawozdania z działalności WSW, oraz przedkładał mu do akceptacji projekty aktów normatywnych. Do jego obowiązków należało regulowanie funkcjonowania WSW. Odbywało się to poprzez wydawanie rozkazów, przepisów, zarządzeń, wytycznych, instrukcji i dyrektyw. Ponadto zobowiązany był do współpracy z dowództwem wojskowym, kierownictwem MSW, Naczelną Prokuraturą Wojskową i Izbą Wojskową Sądu Najwyższego. Funkcję Szefa WSW pełniki kolejno: gen. bryg. Aleksander Kokoszyn (od 17 stycznia 1957 do 13 listopada 1964) gen. dyw. Teodor Kufel (p.o. szefa od 14 listopada 1964 do 24 czerwca 1965, szef od 24 czerwca 1965 do 3 kwietnia 1979) gen. broni Czesław Kiszczak (od 5 kwietnia 1979 do 23 lipca1981) gen. dyw. Edward Poradko (od 31 lipca 1981do 15 października 1986) gen. bryg. Edmund Buła (od 15 października 1986 do 30 sierpnia 1990) Od początku Szefostwu Wojskowej Służby Wewnętrznej podlegał Oddział WSW w Warszawie. Struktura organizacyjna Szefostwa Wojskowej Służby Wewnętrznej na przestrzeni lat podlegała istotnym przemianom. Wynikały one ze zmian organizacyjne w siłach zbrojnych, modyfikacji kierunków działania WSW, konieczności dostosowania się do nowych warunków w celu osiągnięcia maksymalnej efektywności. W początkowym okresie wyglądała ona następująco: Zarząd I – organizacja i kontrola pracy kontrwywiadowczej w jednostkach Oddział I – ochrona kontrwywiadowcza MON, IC MON, akademii wojskowych na terenie miasta stołecznego Warszawy Oddział II – praca kontrwywiadowcza z pozycji zagranicy, oraz nadzór nad w tym zakresie terenowych jednostek Oddział III – koordynacja i nadzór nad pracą kontrwywiadowczą prowadzoną przez jednostki, oraz prowadzenie ważniejszych rozpracowań agenturalnych Wydział IV – dezinformacja, maskowanie oraz analiza penetracji wojska przez ataszaty wojskowe innych państw Zarząd II – zakres i kontrola pracy dochodzeniowo – porządkowej Oddział I – nadzór nad stosowaniem przepisów prawa i wytycznych do pracy dochodzeniowo – porządkowej Oddział II – organizacja i nadzór służby patrolowej, konwojowej i regulacji ruchu Oddział III – organizacja i nadzór pracy operacyjnej w pionie dochodzeniowo – śledczym Wydział IV – analiza i statystyka pracy dochodzeniowo – śledczej, Główny Inspektorat Samochodowy Oddział III – zabezpieczenie wykonywania zadań Wydział I - obserwacja, Wydział II - technika operacyjna, Wydział III - wywiady i ustalenia, Wydział IV - remonty i zaopatrzenie techniczne Oddział Ogólny od 20 lipca 1957 r. Oddział IV- organ wykonawczy – Wydział I - ewidencja operacyjna i archiwum, Wydział II - łączność kodowana i szyfrowana, Wydział III - zagadnienia organizacyjno – mobilizacyjne Węzeł Łączności Wydział V – czynności śledcze zlecone przez prokuratorów, Wydział VI - ochrona Zarządu II Sztabu Generalnego (1959 - 1961) Oddział Polityczny (Wydział Polityczny) Wydział Kadr, od lipca 1957 Oddział Kadr, następnie Oddział Kadr i Szkolenia Wydział I – personalny, Wydział II – szkolenia, Wydział III – ewidencji personalnej Wydział Administracyjno-Gospodarczy, od lipca 1957 Oddział Administracyjno-Gospodarczy Oddział Zaopatrzenia Sekcja Finansowa Sekcja mundurowa Sekcja żywnościowa Sekcja kwaterunkowa Komenda Ochrony Szefostwa Wojskowej Służby Wewnętrznej. W wyniku reorganizacji i poszerzenia struktury SUSW na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, prezentowała się ona następująco: Zarząd I – zabezpieczenie kontrwywiadowcze Sztabu Generalnego WP oraz Instytucji Centralnych MON Zarząd II – zabezpieczenie kontrwywiadowcze, analiza i kontrola pracy organów terenowych Oddział III – ochrona MON, obserwacja i technika, tajne zatrzymania, prowadzenie ważniejszych spraw operacyjnych (?) Oddział IV – organizacyjny, lokalizacja dokumentów, ewidencja i archiwum (?) Oddział V – pion dochodzeniowo – śledczy (od 20 marca 1979 pion dochodzeniowy wszedł do Zarządu II a pion śledczy do Zarządu IV) Oddział VI – prewencja Oddział VII – analityczny, ewidencja i archiwum (Wydział III) od 1971 (20 marca 1979 Zarząd V) Wydział VIII Oddział Techniki Operacyjnej (wcześniej część Oddziału III) Oddział Kadr i Szkolenia (od 20 marca 1979 część Oddział Kadr) Oddział Szkolenia i Analiz – w latach 1970 – 1971 ewidencja i archiwum (Wydział III), po 1971 prawdopodobnie wszedł w skład Oddziału Kadr i Szkolenia, po 20 marca 1979 zakres szkolenia przejął Zarząd V) Wydział Finansów Wydział Polityczny Struktura SWSW po zmianach w połowie lat 80tych przedstawiała się następująco: Zarząd I – ochrona kontrwywiadowcza IC MON i jednostek wojskowych centralnego podporządkowania Zarząd II – działalność prewencyjna dochodzeniowo – śledcza Zarząd III – działalność kontrwywiadowcza i prowadzenie ważniejszych rozpracowań operacyjnych, analiza Zarząd IV – działalność techniki operacyjnej, obserwacji i kryminalistyki oraz realizacja przedsięwzięć specjalnych, Centralny Organ Zaopatrywania Zarząd V – zabezpieczenie operacyjne, w tym ewidencja i archiwum (Wydział III), prace badawcze usprawniające system kierowania i podejmowania decyzji we wszystkich organach WSW, kontrole kompleksowe. Oddział VI – ochrona Zarządu II SG i polskich ataszatów wojskowych oraz kadry Zarządu II SG działającej pod przykryciem Oddział VII – ochrona kontrwywiadowcza fizyczna I Sekretarza KC PZPR i Gabinetu MON oraz członków delegacji szczebla ministerialnego, a także Wojskowych Ośrodków Wypoczynkowych. Oddział Kadr Wydział Polityczny Wydział Finansów Zakres obowiązków poszczególnych komórek na podstawie Zarządzenia nr 04 Szefa Wojskowej Służby Wewnętrznej z dnia 15-05-1985 r. w sprawie wprowadzenia szczegółowego zakresu działania Szefostwa WSW. I Zastępca Szefa WSW I zca Szefa WSW był przełożonym wszystkich żołnierzy WSW z wyjątkiem Szefa i jego zastępców. Uczestniczył w kierowaniu działalnością WSW. Sprawował bezpośredni nadzór nad działalnością Zarządu I, Zarządu IV i Oddziału Zabezpieczenia Szefostwa WSW. Przewodził Komisji Wynalazczości i Nowatorstwa Szefostwa WSW. Nadzorował działalność Komisji Socjalno-Bytowej Szefostwa WSW. Zastępował Szefa WSW w czasie jego nieobecności. W zakresie uczestnictwa w systemowym kierowaniu działalnością WSW zobowiązany był do znajomości całokształtu spraw związanych z kierowaniem i funkcjonowaniem WSW i udziału w wypracowaniu decyzji szefa WSW dotyczących: określania głównych kierunków działania WSW; zmian w strukturze funkcjonalno-organizacyjnej WSW czasu pokoju i wojny; ustanawiania nowelizacji i zasad trybu systemowego kierowania działalnością WSW oraz sprawowania funkcjonalnego zarządzania działalnością poszczególnych działów pracy WSW; polityki kadrowej w WSW; wykonywania czynności związanych z kierowaniem działalnością WSW. W zakresie nadzoru nad działalnością Zarządu I, Zarządu IV i Oddziału Zabezpieczenia SWSW Zastępca Szefa WSW zobowiązany był do: analizowania; podejmowanie stosownych wniosków wynikających z analiz; podejmowania przedsięwzięć usprawniających ich działalność; określania lub korygowania kierunków działania nadzorowanych komórek, a także tworzenia warunków zapewniających ich sprawne wykonawstwo; rozliczania szefów z kierowania działalnością komórek oraz sprawności i jakości realizacji planowanych i doraźnie zleconych zadań; rozpatrywania i zajmowania stanowiska w odniesieniu do przedstawionych Szefowi WSW przez szefów nadzorowanych komórek – następujących dokumentów: propozycji dotyczących pięcioletnich planów rozwoju WSW, rocznych planów zasadniczych nadzorowanych komórek, wniosków nowelizacyjnych dot. struktury organizacyjno-funkcjonalnej, postanowień o wszczęciu przez Zarząd I ważniejszych rozpracowań; akceptowania: podstawowych zadań i zamierzeń bieżących, do realizacji przez Zarząd I i jego wewnętrzne komórki organizacyjne, dokumentów opracowywanych przez Zarząd I dla Szefa WSW; informowania szefów IC MON i kierownictwa MON; podejmowania merytorycznych decyzji w ważniejszych sprawach należących do zakresu działania nadzorowanych komórek - z wyłączeniem spraw należących do kompetencji Szefa WSW, wykonywanie innych przedsięwzięć zleconych przez Szefa WSW; udział w kierowaniu realizacją szczególnie ważnych działań prowadzonych wspólnie z IC MON, MSW i innymi instytucjami cywilnymi. Sekretariat Szefa WSW. Komórka przeznaczona do zabezpieczenia obsługi administracyjno-biurowej i techniczno-socjalnej stanowiska Szefa WSW. Zajmowała się także wykonawstwem zleconych przez Szefa WSW zadań w zakresie: nadzoru służbowego nad działalnością oficerów WSW oddelegowanych do Moskwy i Berlina, kontrwywiadowczej ochrony oficerów LWP skierowanych na studia w uczelniach wojskowych CzAL (Brno) i WAL (Budapeszt); oraz organizacyjno-technicznego zabezpieczenia współdziałania Szefostwa WSW z organami KW państw socjalistycznych oraz utrzymywania kontaktów z ich przedstawicielami przebywającymi w Polsce. W zakresie zabezpieczenia obsługi administracyjno-biurowej stanowiska Szefa WSW Sekretariat opracowywał i przedstawiał Szefowi WSW: meldunki, informacje, referaty i wystąpienia dotyczące wyspecjalizowanych komórek organizacyjnych lub wymagających uogólnienia materiałów przedstawionych przez komórki Szefostwa WSW. Dokonywał analizy materiałów przygotowanych przez instytucje centralne MON do rozpatrzenia na posiedzeniach rady Wojskowej lub Zespołu MON, oraz przedstawiał Szefowi WSW propozycji rozstrzygnięć w dziedzinie potrzeb bezpieczeństwa wojska i działań kontrwywiadowczych. Analizował wpływające z zewnątrz biuletyny informacyjne o wydarzeniach w kraju i na świecie, oraz inne opracowań obejmujących problematykę polityczną, wyciągając z nich wnioski odnośnie ukierunkowania długofalowych lub doraźnych działań organów WSW i przedstawiając je w formie propozycji Szefowi WSW. Radca prawny Szefostwa WSW. Radca prawny SWSW zajmował się obsługą prawną Szefostwa WSW i jednostek bezpośrednio podległych Szefowi (Centralny Ośrodek Szkolenia, ORE, Oddział WSW Warszawa i Oddział Zabezpieczenia SWSW), współdziałał z organami partyjno-politycznymi, finansowymi, służbami zaopatrzenia materiałowo – technicznego, sądami i prokuratorami, oraz organizacjami społecznymi działającymi w obsługiwanych jednostkach. Tworzył, a także brał udział w doskonaleniu przepisów prawnych poprzez opiniowanie i uzgadnianie ich treści. Zapewniał uprawnionym osobom funkcyjnym informację prawniczą poprzez: prowadzenie rejestru aktów normatywno-prawnych wydawanych przez Szefa WSW, prowadzenie zbioru nie publikowanych aktów normatywno-prawnych dotyczących działalności WSW. Informował Szefa WSW i dowódców poszczególnych jednostek o zmianach w obowiązującym stanie prawnym w zakresie ich działalności. Na bieżąco aktualizował Dzienniki Ustaw, Monitory Polskie i Dzienników rozkazów MON. Informował uprawnione osoby funkcyjne o stwierdzonych naruszeniach prawa w działalności obsługiwanych jednostek i ich skutkach. Brał udział w kształtowaniu świadomości i kultury prawnej wśród żołnierzy. Wymagane opinie prawne przedstawiał szefom obsługiwanych jednostek. Zastępował obsługiwane jednostki przed sądami, komisjami arbitrażowymi i innymi organami orzekającymi. Na wniosek organizacji politycznych, społecznych i zawodowych w obsługiwanych jednostkach udzielał porad prawnych. Zajmował się szkoleniem i fachową pomocą dla członków komisji powypadkowych oraz inspektorów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy. Współdziałał z Szefem Wydziału Finansów WSW w egzekwowaniu należności z tytułu szkód powstałych w mieniu wojskowym. Prowadził poradnictwo prawne dla żołnierzy i pracowników cywilnych obsługiwanych jednostek w sprawach wniesionych przeciwko nim przez osoby fizyczne i prawne dotyczących skarg i roszczeń wynikających z realizowania przez nich zadań. Do jego obowiązków należało też udzielanie pomocy w prowadzeniu postępowań wyjaśniających, w sprawach roszczeń o naprawienie szkód wyrządzonych przy wykonywaniu obowiązków służbowych przez żołnierzy i pracowników obsługiwanych jednostek, oraz przy rozpatrywaniu próśb, zażaleń, meldunków żołnierzy oraz podań, skarg i wniosków osób cywilnych i organizacji społecznych. Zastępca Szefa Wojskowej Służby Wewnętrznej do spraw politycznych. Zca Szefa WSW ds. politycznych podlegał bezpośrednio Szefowi WSW a w zakresie pracy partyjno-politycznej także I Sekretarzowi Komitetu PZPR Instytucji Centralnych MON, formalnie był przełożonym wszystkich żołnierzy WSW z wyjątkiem Zastępców Szefa WSW. Odpowiadał wraz z Szefem WSW za stan moralno-polityczny dyscyplinę, nastroje, ideowość i postawę żołnierzy. Kierował pracą partyjno-polityczną w Szefostwie WSW poprzez Wydział Polityczny, wraz z komitetem PZPR i Komisją Kontroli Partyjnej stanowiących jednolity organ partyjno-polityczny Szefostwa WSW. Realizuje cele, kierunki i zadania wymienione w rozdziałach I i II „Instrukcji Komitetu Centralnego PZPR o zadaniach, kompetencjach i strukturze organów partyjno-politycznych oraz organizacji partyjnych Sił Zbrojnych PRL”. Kierował działalnością partyjno-polityczną poprzez: określanie zadań pracy partyjno-politycznej w Szefostwie i jednostkach podległych, analizę efektów prowadzonych prac, udzielanie pomocy aparatowi politycznemu, komitetowi partyjnemu oraz zarządom ZSMP, dokonywanie kontroli i oceny pracy partyjno-politycznej w terenowych organach i ogniwach WSW, prowadzenie działalności kadrowej szczególnie wobec żołnierzy zawodowych aparatu partyjno-politycznego. Uczestniczył w wyznaczaniu głównych celów kierunków i zadań WSW, zmianach w strukturze funkcjonalno-organizacyjnej WSW czasu pokoju i wojny, kreowaniu polityki kadrowej, ustalaniu i nowelizowaniu zasad i trybu systemowego kierowania w poszczególnych działach pracy WSW. Wykonywał polecenia Szefa WSW związane z realizacją funkcji systemowego kierowania działalnością WSW. Wydział Polityczny Szefostwa WSW. Wydział Polityczny SWSW wraz z Komitetem PZPR i Komisją Kontroli Partyjnej był organem kierującym pracą partyjno-polityczną w Szefostwie WSW i jednostkach podległych, odpowiadał za wypełnienie zadania i cele wymienione w rozdziałach I i II „Instrukcji Komitetu Centralnego PZPR o zadaniach, kompetencjach i strukturze organów partyjno-politycznych oraz organizacji partyjnych Sił Zbrojnych PRL”. Do obowiązków Wydziału wchodziło ustalanie form, metod i czasu realizacji zadań w pracy partyjno-politycznej; prowadzenie pracy instruktorsko – metodycznej z dowódcami, aparatem partyjno-politycznym, aktywem partyjnym i młodzieżowym w celu zwiększenia efektywności pracy ideowo – wychowawczej; gromadzenie i upowszechnianie doświadczeń, oraz precyzowanie zadań w zakresie doskonalenia treści i procesu socjalistycznego wychowania żołnierzy; organizowanie pracy kulturalno-oświatowej oraz działalności społeczno-politycznej; rozpoznawanie i kształtowanie nastrojów oraz właściwych postaw politycznych, dyscypliny kadry, żołnierzy zasadniczej służby i pracowników cywilnych; inicjowanie stosowania różnych form i metod pracy partyjno-politycznej i ideowo wychowawczej wspierających sprawne wykonywanie zadań służbowych, realizacja innych zadań zleconych przez przełożonych. Szef Wydziału Politycznego podlegał bezpośrednio zastępcy Szefa WSW do spraw politycznych i I sekretarzowi Komitetu Centralnego PZPR Instytucji Centralnych MON , był przełożonym kadry i pracowników cywilnych Wydziału Politycznego SWSW. Realizował cele, kierunki i zadania wymienione w rozdziałach I i II „Instrukcji Komitetu Centralnego PZPR o zadaniach, kompetencjach i strukturze organów partyjno-politycznych oraz organizacji partyjnych Sił Zbrojnych PRL”. Do jego zadań należały: analiza skuteczności działań wydziału; określanie zadań bieżących; rozliczanie podległych z realizacji zadań. Określał formy, metody i czas realizowania zleconych przez przełożonych zadań. Trzymał pieczę nad stanem moralnym żołnierzy i pracowników, był zobowiązany do analizowania i reakcji w tym zakresie. Organizował i prowadził szkolenia teoretyczno-metodyczne aparatu partyjno-politycznego. Wnosił propozycje w zakresie doraźnej jak i długofalowej pracy politycznej jak i ideowo-wychowawczej. Brał udział w planowaniu i realizacji kompleksowych kontroli w zarządach WSW Okręgów Wojskowych / Rodzajów Sił Zbrojnych i kontroli problemowych organizowanych przez Zastępcę Szefa WSW. Zarząd I Szefostwa WSW. Obowiązki Zarządu I SWSW obejmowały ochronę kontrwywiadowczą jednostek Instytucji Centralnych MON i jednostek centralnego podporządkowania. Wykrywał, rozpoznawał i przeciwdziałał działalności szpiegowskiej wywiadów państw kapitalistycznych, wrogiej politycznie aktywności wewnątrz ochranianych instytucji, destrukcyjnemu oddziaływaniu ugrupowań antysocjalistycznych i ośrodków zagranicznych, przestępczej działalności wewnątrz i na zewnątrz ochranianych instytucji. Zajmował się ochroną kontrwywiadowczą: centralnych instytucji wojskowych, personelu dopuszczonego do dokumentów wymagających szczególnej ochrony, żołnierzy zawodowych Instytucji Centralnych MON, niejawnych prac naukowo – badawczych i nowatorskich rozwiązań wdrażanych poprzez instytuty i akademie wojskowe. Realizował zadania o charakterze organizacyjno-planistycznym i rozwojowym prowadzonych zarówno ramach Instytucji Centralnych MON jak i Układu Warszawskiego. Przez Zarząd I rozpoznaniem kontrwywiadowczym objęte były: postawa polityczna personelu ochranianych instytucji; osoby podejrzane oprowadzenie przestępczej działalności; personel utrzymujący kontakty z państwami kapitalistycznymi. Do działań z zakresu profilaktyki kontrwywiadowczej Zarządu I należało: ujawnianie, przeciwdziałanie, opiniowanie, szkolenie m. in poprzez rozmowy z żołnierzami pracownikami cywilnymi, żołnierzami służby zasadniczej i słuchaczami akademii wojskowych. Zarząd I wykorzystywał osobowe źródła informacji, co zapewniało dopływ informacji z ochranianych instytucji. Na podstawie posiadanych materiałów wstępnych i konkretnych sytuacji prowadził gry kontrwywiadowcze z ośrodkami państw kapitalistycznych. Zarząd I realizował czynności wynikające z zakresu działania przedstawiciela Szefostwa WSW przy Oddziale Wojskowych Spraw Zagranicznych Sztabu Generalnego WP. Współdziała z dowództwami i organami polityczno-partyjnymi ochranianych instytucji wojskowych: Zarządem II SWSW, Oddziałem WSW Warszawa, Zarządem IV i V SWSW, Służbą Bezpieczeństwa SUSW, Departamentem II, III, IV i V MSW, Biurem „B” MSW. Szef Zarządu I podlegał I Zastępcy Szefa WSW, odpowiadał za stan kontrwywiadowczej ochrony instytucji centralnych MON, jednostek centralnego podporządkowania i kierował całokształtem działalności Zarządu. Podlegał mu zastępca szefa Zarządu I, który w zleconym zakresie działania był przełożonym oficerów i pracowników cywilnych Zarządu. Zarząd II Szefostwa WSW. Zarząd II SWSW zajmował się działalnością prewencyjną (porządkową) i dochodzeniowo - śledczą WSW. Koordynował działania związane z funkcją doradczo – kontrolną WSW przy realizacji zadań niektórych komend i ochronie ważniejszych obiektów wojskowych. Zadania Zarządu II: zarządzanie działalnością prewencyjną i dochodzeniowo – śledczą WSW; prowadzenie postępowań przygotowawczych oraz realizacja przedsięwzięć o charakterze wykonawczym; sprawowanie patronatu nad realizacją zadań przez komendy garnizonów i ochrona ważnych obiektów wojskowych; przygotowanie i wykorzystanie odwodów prewencji; ocena i analiza działalności przeciwalkoholowej w wojsku. Zarząd II współdziałał z: (w ramach WSW) Zarządem I, Zarządem III, Zarządem IV, Zarządem V, Oddziałem VII, Wydziałem Finansów WSW; (z instytucjami Centralnymi MON): Inspektoratem Obrony Terytorialnej, Wojskami Obrony Wewnętrznej, Zarządem X Sztabu Generalnego WP, Oddziałem V Sztabu Generalnego WP, Zarządem I, Izbą Wojskową Sądu Najwyższego, Naczelną Prokuraturą Wojskową, Główną Kontrolą Wojskową, Szefostwem Służby Czołgowo – Samochodowej, Głównym Zarządem Szkolenia Bojowego; (instytucjami organizacyjnymi MSW): Biurem Śledczym MSW , Biurem Prewencji KGMO, Biurem Ruchu Drogowego KGMO, Biurem Kryminalnym KGMO, Biurem Operacyjnym KGMO; Komendą Główną SOK i Zarządami Głównymi Społecznego Komitetu Przeciwalkoholowego i Towarzystwa Trzeźwości Transportowców. Zastępca Szefa WSW - Szef Zarządu II podlegał Szefowi WSW i był przełożonym wszystkich żołnierzy WSW z wyjątkiem Zastępców Szefa WSW. Odpowiadał za realizację zadań przez służbę prewencji, w zakresie wykrywania sprawców przestępstw, nadzoru nad pełnomocnikami do spraw działalności przeciwalkoholowej. Kierował działalnością Zarządu, uczestniczył w kierowaniu działalnością WSW. Zarządzał działalnością prewencyjną i dochodzeniowo – śledczą, kierowanie działalnością Oddziału I i Oddziału II, oraz sprawowanie bieżącego nadzoru i rozliczanie wykonawstwa zadań. Zarząd III Szefostwa WSW. Do zadań Zarządu III SWSW należało ukierunkowywanie, organizacja i doskonalenie działalności kontrwywiadowczej WSW. Prowadził niektóre ważniejsze rozpracowania operacyjne. Do podstawowych zadań Zarządu III Szefostwa WSW: zarządzanie działalnością kontrwywiadowczą przez gromadzenie informacji, analizy skuteczności, prognozy, motywacja i nadzór nad żołnierzami. Prowadzenie rozpracowań własnych lub przyjmowanych z komórek terenowych, rozpracowań o charakterze szpiegowskim, rozpracowaniu operacyjnym osób gier i sytuacji kontrwywiadowczych. Planowanie, realizacja, analiza dot. obszarów zainteresowań głównych państw NATO i ugrupowań antysocjalistycznych. Kierował działalnością Oddziału Radioelektronicznego, nadzorował pracę oficerów i jednostek realizujących zadania za granicami PRL. Współpracował z Zarządem II, IV i V SWSW, Wydziałem Finansów SWSW; Głównym Zarządem Politycznym WP, Zarządem I Sztabu Generalnego, Zarządem II Sztabu Generalnego, Oddziałem V Sztabu Generalnego; Departamentami I, II, III, IV i V MSW, Biurem „W” MSW, Biurem Paszportów MSW, Biurem Radiokontrwywiadu MSW, Biurem „B” MSW, Zarządem Zwiadu WOP. Zastępca szefa WSW – szef Zarządu III podlegał szefowi WSW, kierował działalnością Zarządu III oraz zarządza działalnością kontrwywiadowczą WSW, sprawuje nadzór nad działalnością Oddziału Radioelektronicznego oraz pracą oficerów kontrwywiadu realizujących zadania poza granicami PRL i był przełożonym wszystkich żołnierzy WSW za wyjątkiem zastępców szefa WSW. Zgodnie z podziałem pracy w kierownictwie Zarządu bezpośredni nadzór nad komórkami sprawuje Zastępca szefa Zarządu III. Zarząd IV Szefostwa WSW. Zarząd IV SWSW realizował zadania związane z funkcjonalnym zarządzeniem działalnością techniki operacyjnej, obserwacji zewnętrznej i kryminalistyki w organach WSW, oraz przedsięwzięciami specjalnymi. Pełnił funkcję Centralnego Organu Zaopatrywania w sprzęt techniki operacyjnej, obserwacji, kryminalistyki oraz dokumenty legalizacyjne. Zarząd IV realizował przedsięwzięcia specjalne i inne czynności operacyjne m. in pozyskując osoby do współpracy długookresowej bądź doraźnej, a także organizując lokale niezbędne do wykonywania przedsięwzięć specjalnych, oraz zapewniając sprawność eksploatacyjną sprzętu technicznego będącego na zaopatrzeniu. Zarząd IV planował zakupy sprzętu technicznego na rynkach krajowych i zagranicznych, oraz prowadził magazyny i wypożyczalnie sprzętu dla organów WSW. Zarząd IV współdziałał (w ramach Szefostwa WSW) z Zarządem I, II, III i V oraz Oddziałem VI i VII, (w ramach Ministerstwie Spraw Wewnętrznych): Departamentem Techniki, Biurem „B”, Biurem Kryminalnym, Zakładem Kryminalistyki KGMO, z Instytucjami Centralnymi Ministerstwa Obrony Narodowej i Zarządem II Sztabu Generalnego, z wyższymi uczelniami wojskowymi. Szef Zarządu IV podlegał I Zastępcy Szefa WSW, zarządzał działalnością terenowych organów WSW w zakresie zagadnień związanych z wykorzystaniem techniki operacyjnej, obserwacji zewnętrznej i kryminalistyki. Sprawował jednocześnie funkcję zastępcy przewodniczącego Komisji Wynalazczości i Nowatorstwa WSW. Zastępca Szefa Zarządu IV Szefostwa SWSW sprawował bezpośredni nadzór służbowy i koordynował działalność wewnętrznych komórek zgodnie z podziałem pracy w kierownictwie Zarządu. Był przełożonym żołnierzy oraz pracowników cywilnych Zarządu IV. Zarząd V Szefostwa WSW. Zarząd V SWSW prowadził prace badawczo - usprawniające mające na celu rozwój struktury funkcjonalno-organizacyjnej WSW, wypracowywanie koncepcji i decyzji w zakresie systemowego kierowanie całokształtem działalności WSW. Na podstawie analizy zgromadzonych informacji opracowywanie koncepcji zmian w działaniach w konkretnych obszarach- zabezpieczanie sprawnego działania Szefostwa WSW. Prognozował przyszłe warunki działania WSW, oraz rozdział, organizację sił i środków zapewniających wykonawstwo. Planował działalności organów WSW poprzez tworzenie m. in. prognoz, planów, kalendarzy przedsięwzięć w trybie rocznym czy też 5-letnim. Ustalał i nowelizował strukturę organizacyjną WSW czasu pokoju i wojny a także zakres obowiązków i uprawnień osób funkcyjnych. Planował i organizował kontrole i rozliczenia zarządów WSW Okręgów Wojskowych/Rodzajów Sił Zbrojnych. Opiniował projekty dokumentów dyrektywno – planistycznych MON. Wdrażał do eksploatacji użytkowej podsystemy informatyczne w poszczególnych działach pracy WSW. Zarząd V prowadził centralną bibliotekę i filmotekę fachową przydatne w procesie szkolenia kadry WSW. W strukturze Zarządu V SWSW mieściła się ewidencja operacyjna i archiwum WSW. Współdziałał z komórkami WSW, komórkami organizacyjnymi Sztabu Generalnego WP i Instytucji Centralnych MON (Zarząd I, II, VI, X i XIV Sztabu Generalnego, Głównym Zarządem Szkolenia Bojowego i Zarządu Szkolnictwa Wojskowego), komórkami organizacyjnymi MSW (Biurem „C”, Departamentem Szkolenia, Biurem Paszportowym, Biurem „W”, Zarządem I, Biurem „A”, Zarządem Łączności). Zastępca Szefa WSW – Szef Zarządu V podlegał Szefowi WSW, był przełożonym wszystkich żołnierzy WSW i pracowników cywilnych z wyjątkiem Zastępców Szefa. Zastępca Szefa Zarządu V Szefostwa SWSW sprawował bezpośredni nadzór służbowy i koordynuje działalność wewnętrznych komórek zgodnie z podziałem pracy w kierownictwie Zarządu. Jest przełożonym żołnierzy oraz pracowników cywilnych Zarządu V. Oddział VI Szefostwa WSW. Zadaniem Oddziału VI SWSW była kontrwywiadowcza ochrona Zarządu II Sztabu Generalnego i podległych mu jednostek (tzn. wywiadu LWP); polskich ataszatów wojskowych; kadry Zarządu II Sztabu Generalnego WP wykonującej zadania pod przykryciem. Zajmował się wykrywaniem, rozpoznawaniem i likwidowaniem wrogiej działalności wywiadowczej mogącej mieć ujemny wpływ na gotowość bojową, karność i dyscyplinę stanów personelu; przesłanek do powstawania zdarzeń i zjawisk mogących wywierać ujemny wpływ na postawę ideowo – polityczną, gotowość bojową oraz karność i dyscyplinę stanów osobowych ochranianych obiektów. Szef Oddziału VI podlegał Szefowi WSW i był przełożonym całego składu osobowego oddziału, odpowiadał za kontrwywiadowczą ochronę Zarządu II Sztabu Generalnego WP i podległych jednostek, oraz polskich ataszatów wojskowych oraz narad, konferencji i spotkań z udziałem przedstawicieli organów wywiadowczych państw – stron Układu Warszawskiego. Do jego obowiązków należało właściwe prowadzenie ewidencji osobowych źródeł informacji i spraw operacyjnych oraz lokali konspiracyjnych na terenie Warszawy. Oddział VII Szefostwa WSW. Zadaniem Oddziału VII SWSW była kontrwywiadowcza i fizyczna ochrony I sekretarza KC PZPR gen. Wojciecha Jaruzelskiego, Ministra Obrony Narodowej, członków wojskowych delegacji zagranicznych szczebla ministerialnego, oraz dowódcy i Szefa sztabu Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego i innych osób na osobiste polecenie Ministra Obrony Narodowej. Kontrwywiadowczą ochroną obejmował także: Urząd Rady Ministrów i jego bazę techniczną, Gabinet Ministra Obrony Narodowej, Wojskowe Ośrodki Wypoczynkowe w Omulewie i Hellenowie, Garaże MON i Hotel Garnizonowy przy ul. Sułkiewicza w Warszawie. Żołnierze Oddziału VI pełnili służbę dyżurną w miejscu pracy i zamieszkania I sekretarza KC PZPR i Ministra Obrony Narodowej, Gabinecie Prezesa Rady Ministrów i gmachu KC PZPR i na posiedzeniach Biura Politycznego KCPZPR. Oddział VI współpracował z Biurem Ochrony Rządu w czasie pobytu chronionych osób na terenie obiektów cywilnych, oraz organami SB i MO oraz innymi komórkami WSW. Szef Oddziału VII Szefostwa podlegał bezpośrednio Szefowi WSW, odpowiadał za planowanie i skuteczność realizacji zadań. Zastępca Szefa Oddziału VII podlega Szefowi Oddziału VII i jest przełożonym całego stanu osobowego w zakresie realizowanych zadań wynikających z podziału kompetencji w kierownictwie oddziału. Oddział Kadr Szefostwa WSW. Oddział Kadr SWSW zajmował się realizacją przedsięwzięć wynikających z zasad polityki kadrowej zgodnie z decyzjami szefa WSW i zasadami działania kadrowego w Siłach Zbrojnych PRL. Regulował politykę kadrową poprzez planowanie i uzupełnianie organów WSW kadrą do służby zawodowej i na przydziały mobilizacyjne, oraz żołnierzami służby zawodowej. Prowadził sprawy kadrowe i dokumenty ewidencyjne dotyczące żołnierzy zawodowych i pracowników cywilnych. Szef oddziału Kadr podlegał szefowi WSW i był przełożonym całego stanu osobowego tego oddziału. Odpowiadał za: przygotowanie danych i wypracowanie propozycji dla kierownictwa WSW, planowanie i realizację przedsięwzięć kadrowych, sprawozdania, nadzór funkcjonalny nad działalnością kadrową. Współpracował z innymi komórkami organizacyjnymi Szefostwa i organami WSW. Zastępca Szefa Oddziału Kadr podległ Szefowi Oddziału Kadr i był przełożonym całego stanu osobowego w zakresie realizowanych przez niego zadań wynikających z podziału kompetencji w Oddziale Kadr. Wydział Finansów Szefostwa WSW. Wydział Finansów SWSW miał za zadanie planowanie, rozdział, prowadzenie i sprawowanie funkcjonalnego nadzoru nad gospodarką finansową w szefostwie oraz kredytami specjalnymi WSW. Dokonywał bieżących analiz dotyczących potrzeb finansowych i dokumentów przewozowych celem wypracowania optymalnych potrzeb kredytowych i środków budżetowych: Szefostwa WSW, Oddziału WSW Warszawa, Oddziału Zabezpieczenia SWSW, Węzła Łączności SWSW, Kasyna nr 153. Przydzielał kredyty organom WSW na: nagrody i zapomogi celowe oraz specjalne; fundusz operacyjny (środki krajowe i dewizowe); zakupy, remonty i konserwacje technicznego sprzętu specjalistycznego, opłaty dla wykładowców za przeprowadzone zajęcia dydaktyczne, opłacenie biegłych, ekspertów, oraz inne wydatki. Ponadto m. in: administrował środkami pieniężnymi pozostającymi na rachunkach bankowych Szefostwa WSW; prowadził nadzór związany z działalnością finansową kasyna, klubu i Koleżeńskiej Kasy Oszczędnościowo – Pożyczkowej; nadzorował obrót środkami pieniężnymi, przydzielonymi kredytami i limitami płatniczymi; zajmował się realizacją kredytów i limitów służb kwatermistrzowskich Oddziału Zabezpieczenia SWSW. Do zadań Szefa Wydziału Finansów należało: analizowanie, planowanie kredytów i potrzeb budżetowych, prowadzenie całokształtu gospodarki funduszem specjalnym w organach WSW, naliczanie funduszy nagród i zapomóg, sporządzanie limitów, prowadzenie ewidencji, przedkładanie szefowi WSW do podpisu: planów, pism, rozdzielników, okresowych sprawozdań, meldunków i informacji dotyczących stanu gospodarki finansowej, realizacja funduszu operacyjnego, szkód w mieniu wojskowym i gospodarka wojskowymi dokumentami przewozowymi. Zestawienie bibliografii oraz wykaz źródeł B. Cyborowski. Zarys Historii Wojskowej Służby Wewnętrznej (IPN BU 00450/144) A. Jusupovic, R. Leśkiewicz Historyczno – prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944 - 1990). Warszawa 2013. B. Kapuściak Instrukcje pracy kontrwywiadowczej Wojskowej Służby Wewnętrznej wraz z instrukcjami prowadzenia dokumentacji i ewidencji (1957-1990). Kraków 2010. W. Łuków. Rozwój i działalność kontrwywiadu wojskowego (IPN BU 00427/167) IPN BU 00427/244 Szczegółowy zakres działania Szefostwa WSW. Warszawa 1985. IPN BU 2386/21476 Instrukcja o zasadach trybie postępowania z aktami archiwalnymi w WSW. Warszawa 1985. IPN BU 2386/31088 Przegląd terminologii operacyjnej aparatu kontrwywiadowczego w WSW. Praca egzaminacyjna – Wojskowa Akademia Polityczna. 1963. IPN BU 001111/98 Instrukcja o działalności kontrwywiadowczej w siłach zbrojnych PRL. Warszawa 1984. IPN BU 2386/31261 Zbiór dokumentów normatywnych kontrwywiadu wojskowego według stanu na dzień 1.04.1964 r., Oddział Kadr i Szkolenia SWSW, Warszawa 1964