Zespół / zbiór

Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Sieradzu [1975] 1983-1990

W skład województwa sieradzkiego weszły: miasta: Sieradz, Błaszki, Łask, Poddębice, Szadek, Warta, Wieluń, Zduńska Wola i Złoczew, gminy: Biała, Błaszki, Brąszewice, Buczek, Burzenin, Brzeźnio, Czarnożyły, Dalików, Dobroń, Działoszyn, Goszczanów, Gruszczyce, Kiełczygłów, Klonowa, Konopnica, Lutomiersk, Lututów, Łask, Mokrsko, Niewiesz, Osjaków, Ostrówek, Pątnów, Pęczniew, Poddębice, Rusiec, Sędziejowice, Siemkowice, Sieradz, Skomlin, Szadek, Ustków, Warta, Wartkowice, Widawa, Wieluń, Wierzchlas, Wodzierady, Wróblew, Zadzim, Zapolice, Zduńska Wola i Złoczew (podstawa prawna: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, Dz.U.1975.17.92).

W połowie 1975 r. na terytorium Polski została wprowadzona reforma administracyjna, polegająca na likwidacji trójstopniowej struktury podziału terytorialnego (województwo – powiat – gmina). Na mocy ustawy z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U. Nr 16, poz. 91), zlikwidowano powiaty i powołano 49 nowych województw. Powyższe zmiany pociągnęły za sobą konieczność stworzenia 32 nowych komitetów wojewódzkich PZPR, urzędów, sądów i prokuratur wojewódzkich, komend wojewódzkich MO. W wyniku tej reformy siedzibą jednego z nowych województw został Sieradz. Komenda Wojewódzka MO w Sieradzu rozpoczęła swoją działalność w momencie powołania jej pierwszego komendanta. Nastąpiło to 1 czerwca 1975 r., z chwilą objęcia stanowiska przez płk. Walentego Bogunia oraz stanowisk zastępców komendantów ds. SB i ds. MO, odpowiednio przez płk. Waldemara Mikstala i płk. Jana Kierlika. Komenda była terenową jednostką resortu spraw wewnętrznych, podlegającą w zakresie działań milicyjnych Komendzie Głównej MO, a w zakresie kompetencji pionu bezpieczeństwa – kierownictwu Służby Bezpieczeństwa. Podstawową komórką organizacyjną w KWMO był wydział, dzielący się na sekcje. Istniały również samodzielne sekcje. Wydziałem kierował naczelnik, który mógł posiadać jednego lub dwóch zastępców. Na czele sekcji stali kierownicy. Struktura sieradzkiej Komendy Wojewódzkiej MO w pierwszych latach funkcjonowania przedstawiała się następująco (w nawiasach oznaczenia kancelaryjne komórek): 1. Kierownictwo (A), 2. Wydział Ogólny (A), 3. Wydział Inspekcji (I), 4. Wydział Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego (Sz), 5. Wydział Prewencji (Zw), 6. Wydział Ruchu Drogowego (RD), 7. Wydział Kryminalny (Kr), 8. Wydział do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi (Pg), 9. Wydział Dochodzeniowo-Śledczy (D), 10. Wydział Kryminalistyki (Zk), 11. Wydział Kadr (Ks), 12. Wydział Finansowy (F), 13. Wydział Inwestycji (IK), 14. Wydział Gospodarki Materiałowo-Technicznej (GMT), 15. Wydział Zdrowia i Spraw Socjalnych (ZS), 16. ZOMO (ZM), 17. Zastępca Komendanta ds. SB (BZ), 18. Wydział II (B), 19. Wydział III (DB), 20. Wydział IV (KB), 21. Wydział Śledczy (Śl), 22. Wydział „B” (T), 23. Wydział „C”, 24. Wydział „T” (ON), 25. Samodzielna Sekcja „A” (R), 26. Wydział Paszportów. 27. Wydział „W” – od grudnia 1976 r. W KWMO w Sieradzu działały zatem komórki organizacyjne realizujące zadania w pionie Służby Bezpieczeństwa (poz. 18–27), Milicji Obywatelskiej (poz. 5–10) oraz wydziały logistyczne (poz. 2–4, 11–15), prowadzące działania na rzecz wymienionych pionów (w latach 1981–1989 dołączył do nich jeszcze pion polityczno-wychowawczy). Komendzie Wojewódzkiej MO w Sieradzu podlegały komendy miejskie w Sieradzu i Zduńskiej Woli oraz komisariaty w Łasku, Poddębicach i Wieluniu, które z kolei współpracowały (według rejonizacji) z posterunkami MO. KM w Sieradzu współdziałała z posterunkami w: Błaszkach, Brąszewicach, Brzeźniu, Burzeninie, Gruszczycach, Klonowej, Warcie, Wróblewie i Złoczewie; KM w Zduńskiej Woli – z Komisariatem Kolejowym w Zduńskiej Woli–Karsznicach i Posterunkiem w Zapolicach; Komisariat w Łasku – z posterunkami w: Buczku, Dobroniu, Lutomiersku, Sędziejowicach, Szadku, Widawie i Wodzieradach; Komisariat w Poddębicach – z posterunkami w: Dalikowie, Goszczanowie, Niewieszu, Pęczniewie, Ustkowie, Wartkowicach i Zadzimiu; Komisariat w Wieluniu – z posterunkami w: Białej, Czarnożyłach, Działoszynie, Kiełczygłowie, Konopnicy, Lututowie, Mokrsku, Osjakowie, Ostrówku, Pątnowie, Ruścu, Siemkowicach, Skomlinie, Wierzchlesie i Posterunkiem Kolejowym w Wieluniu. W II połowie 1979 r. w WUSW w Sieradzu utworzono Wydział IIIA (dwa lata później przekształcony w Wydział V). Wydział IIIA przejął od dotychczasowego Wydziału III zagadnienia związane z rozpracowywaniem pracowników reprezentujących poglądy antykomunistyczne oraz przypadków sabotażu, naruszenia tajemnicy państwowej, konfliktów społecznych i nieprawidłowości w funkcjonowaniu zakładów pracy. W tym samym czasie obsadzono również etat w zespole ds. SB Wydziału Inspekcji. W 1982 r. w 23 mniejszych województwach samodzielne piony „B”, „C”, „T”, „W” zostały zamienione na sekcje i włączone do Wydziałów Zabezpieczenia Operacyjnego. Powyższą reorganizację wprowadzono także w sieradzkim aparacie bezpieczeństwa. W dniu 4 sierpnia 1982 r. komendant wojewódzki MO w Sieradzu wydał Zarządzenie Organizacyjne nr 07/SI/82 w sprawie zorganizowania Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego SB w Komendzie Wojewódzkiej. Jego konsekwencją było kolejne Zarządzenie komendanta – nr 045/82 z dnia 19 sierpnia 1982 r. w sprawie przekazania pionowi zabezpieczenia operacyjnego Wydziałów „B”, „C”, „T”, „W” Służby Bezpieczeństwa KWMO w Sieradzu. Następny rok przyniósł zmiany w organizacji jednostek terenowych i nomenklaturze resortu spraw wewnętrznych. Okazało się, że likwidacja powiatów, a co za tym idzie – referatów ds. SB, spowodowała lukę w systemie operacyjnym pionu bezpieczeństwa. Na mocy Zarządzenia nr 6/83 ministra spraw wewnętrznych z dnia 23 stycznia 1983 r. wprowadzono podział województw na rejony, w których powstały komendy miejskie i dzielnicowe MO. Komórki SB zostały powołane w tych komendach z dniem 1 kwietnia tego samego roku, w efekcie wydania przez ministra spraw wewnętrznych Zarządzenia nr 012/83 z dnia 13 marca 1983 r. Jak wynika ze sprawozdań kadrowych, etaty kierownictwa SB w pięciu jednostkach terenowych podlegających KW MO w Sieradzu pojawiły się już w pierwszej połowie 1983 r. Kilka miesięcy później zostały one obsadzone przez zastępców szefów RUSW ds. SB w: Łasku, Poddębicach, Sieradzu, Wieluniu i Zduńskiej Woli. Ustawą z dnia 14 lipca 1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie podległych mu organów (Dz.U. Nr 38, poz. 173) wprowadzono nowe nazewnictwo jednostek terenowych. Dotychczasowe komendy wojewódzkie i rejonowe MO przemianowano odpowiednio na wojewódzkie i rejonowe urzędy spraw wewnętrznych. W tytulaturze kierownictwa komendanta wojewódzkiego/rejonowego MO zastąpił szef WUSW/RUSW. Prerogatywy szefów jednostek wojewódzkich zostały określone w Zarządzeniu nr 03/84 ministra spraw wewnętrznych z dnia 20 stycznia 1984 r. w sprawie zakresu działania wojewódzkiego urzędu spraw wewnętrznych. W 1984 r. do pionu SB WUSW w Sieradzu został włączony Wydział Łączności. Nastąpiło to zgodnie z decyzją ministra spraw wewnętrznych z dnia 8 grudnia 1983 r. w sprawie przekazania wydziałów łączności pod bezpośredni nadzór zastępców szefów wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych ds. SB. Koniec 1984 r. zaowocował utworzeniem w sieradzkim pionie SB nowej komórki organizacyjnej, która miała spełniać rolę wewnętrznej policji. Na podstawie Zarządzenia Organizacyjnego nr 0130/Org. ministra spraw wewnętrznych z dnia 27 grudnia 1984 r. szef WUSW w Sieradzu, rozkazem organizacyjnym nr 02/SI/85 z dnia 7 stycznia 1985 r., polecił bowiem zorganizować i włączyć do kierownictwa WUSW z dniem 15 grudnia 1984 r. Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy. W pierwszej połowie 1985 r. w strukturze WUSW w Sieradzu pojawił się Wydział VI. Było to wynikiem utworzenia, na mocy Decyzji nr 0068/84 ministra spraw wewnętrznych z dnia 30 listopada 1984 r., Departamentu VI. Przejął on zadania dotychczasowych Wydziałów VII, VIII i IX Departamentu IV (zabezpieczenie sektora gospodarki żywnościowej, leśnictwa i przemysłu drzewnego, ochrony środowiska i zasobów naturalnych). Między styczniem a marcem 1985 r. podzielono dotychczasowe wydziały IV WUSW i w większości województw utworzono wydziały IV, zajmujące się wyłącznie działalnością operacyjną wobec kościołów i związków wyznaniowych oraz wydziały VI kontrolujące sektor rolno-spożywczy. W dziesięciu mniejszych województwach, w tym w sieradzkim, zamiast Wydziału IV utworzono Samodzielną Sekcję IV. Z końcem 1985 r. w strukturze WUSW w Sieradzu pion IV powrócił do rangi Wydziału. W związku ze zmianami w sytuacji politycznej kraju po wyborach 4 czerwca 1989 r. nastąpiło przeorganizowanie całego pionu SB. W tym samym miesiącu został zlikwidowany pion „W”. Na podstawie Zarządzenia nr 075/89 ministra spraw wewnętrznych z dnia 24 sierpnia 1989 r. rozwiązano Departamenty III, IV, V, VI, Inspektorat Ochrony Przemysłu i Biuro Studiów MSW. Na bazie Departamentu III utworzono Departament Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, piony V i VI zasiliły Departament Ochrony Gospodarki, a z połączenia Departamentu IV i Biura Studiów powstał Departament Studiów i Analiz. Powyższą reorganizację wprowadzono także w sieradzkim aparacie bezpieczeństwa. Na bazie zlikwidowanych komórek organizacyjnych (Wydziały III, IV, V, VI, Inspektorat Analityczno-Informacyjny, starszy inspektor ds. ochrony przemysłu Wydziału Inspekcji) zorganizowano: Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, Wydział Ochrony Gospodarki oraz Wydział Studiów i Analiz. W przypadku RUSW przyjęto zasadę, że mogła funkcjonować tylko jedna komórka organizacyjna SB (grupa, referat, sekcja lub wydział). W działających na terenie województwa sieradzkiego grupach operacyjnych pionów III, IV, V i VI dokonano redukcji etatów, a w pięciu jednostkach rejonowych stworzono referaty SB (Sieradz, Wieluń, Zduńska Wola) lub grupy SB (Łask, Poddębice). Zasadniczej reorganizacji uległ pion zabezpieczenia operacyjnego. Z dniem 15 grudnia 1989 r. rozwiązano dotychczasowe wydziały, a wchodzące w ich skład sekcje „B” i „T” podporządkowano (jako terenowe grupy) odpowiednim wydziałom w sąsiednich większych województwach. W przypadku byłych Sekcji „B” i „T” WUSW w Sieradzu były to zapewne właściwe komórki organizacyjne WUSW w Łodzi. Z drugiej strony na przełomie 1989 i 1990 r. w szesnastu WUSW, w tym w Sieradzu, ponownie powołano wydziały „C”. Na początku 1990 r. WUSW w Sieradzu znalazł się w gronie trzydziestu jednostek wojewódzkich resortu spraw wewnętrznych, w których, w miejsce stanowisk starszych inspektorów przy zastępcy szefa ds. SB do współpracy z Departamentem I, powołano Inspektoraty I. Zachowane materiały WUSW w Sieradzu z tego okresu nie pozwalają jednak stwierdzić, czy tworzenie tej komórki wyszło poza stadium organizacji. Wiadomo jedynie, że 16 stycznia 1990 r. p.o. kierownika Inspektoratu został mjr. Jan Zwolak (funkcję tę pełnił do 31 lipca 1990 r.). Podsumowując w latach 1975–1990 struktura pionu SB KWMO/WUSW w Sieradzu przedstawiała się następująco:  Starszy inspektor przy zastępcy komendanta wojewódzkiego MO/szefa WUSW ds. SB do współpracy z Departamentem I (od stycznia 1990 r. Inspektorat I),  Starszy inspektor informacyjno-analityczny zastępcy komendanta wojewódzkiego MO/szefa WUSW ds. SB,  Inspektorat Ochrony Funkcjonariuszy,  Wydział II,  Wydział III,  Wydział IV (w 1985 r. jako Samodzielna Sekcja IV),  Wydział V (od II połowy 1979 r. do 1981 r. jako Wydział IIIA),  Wydział VI,  Wydział Śledczy,  Samodzielna Sekcja „A”,  Wydział „B”,  Wydział „C” (w korespondencji zewnętrznej używano nazw: Archiwum KW MO/WUSW, a dla postępowań w sprawie dopuszczenia do prac stanowiących tajemnicę państwową - Wydział ds. Koordynacji Ochrony Tajemnicy WUSW),  Wydział „T”,  Wydział „W”,  Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego,  Wydział Paszportów,  Wydział Łączności,  Zespół ds. Służby Bezpieczeństwa w Wydziale Inspekcji,  Starszy inspektor ds. ochrony przemysłu w zespole stanowisk samodzielnych Wydziału Inspekcji,  Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa – powołany w miejsce rozwiązanego Wydziału III,  Wydział Ochrony Gospodarki – utworzony na bazie rozwiązanych Wydziałów V i VI,  Wydział Studiów i Analiz – powołany w wyniku rozwiązania Wydziału IV. WUSW w Sieradzu zakończył działalność w lipcu 1990 r. Służba Bezpieczeństwa została rozwiązana 31 lipca 1990 r. na mocy ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U. Nr 30 poz. 180), w momencie zwolnienia ze służby ostatnich funkcjonariuszy i likwidacji ostatnich komórek SB, a pion Milicji Obywatelskiej, zgodnie z ustawą z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. Nr 30 poz. 179) przekształcono w Policję. W dniu wejścia w życie ustawy o UOP, 10 maja 1990 r., minister spraw wewnętrznych wydał Zarządzenie nr 043/90 w sprawie zaprzestania działalności SB. Trzeba jednak pamiętać, że wcześniej, bo już w styczniu 1990 r., zlikwidowano ogniwa SB w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych, pozostawiając w nich jedynie grupy paszportów. W czerwcu 1990 r. minister spraw wewnętrznych powołał 49. komendantów wojewódzkich policji, którzy jednocześnie pełnili obowiązki szefów WUSW w okresie przejściowym, tj. do chwili zakończenia przekazywania majątku urzędów Policji i UOP. Wyjątek w całym procesie zmian i przekształceń organizacyjnych w jednostkach podległych resortowi spraw wewnętrznych stanowiły wydziały paszportów, które na mocy art. 148 ustawy o Policji miały funkcjonować przy komendach wojewódzkich policji pod bezpośrednim nadzorem ministra spraw wewnętrznych do czasu przekazania spraw paszportowych do właściwości wojewodów. Uległy one likwidacji w kwietniu 1991 r. po wejściu w życie ustawy z 29 listopada 1990 r. o paszportach (Dz.U. z 1991 r. Nr 2, poz. 5), a zgromadzoną przez nie dokumentację, mienie oraz etaty przekazano wojewodom. W miejsce zlikwidowanej SB MSW powołano Urząd Ochrony Państwa, który stworzył sieć 14 delegatur. Województwo sieradzkie znalazło się w obszarze działalności Delegatury UOP w Łodzi. Na bazie sieradzkiego pionu milicyjnego powstała natomiast Komenda Wojewódzka Policji w Sieradzu.

Proces kształtowania zasobu WUSW w Sieradzu regulowały obowiązujące w resorcie spraw wewnętrznych instrukcje archiwalne: najpierw Zarządzenie nr 034/74 MSW z dnia 10 maja 1974 r. w sprawie postępowania z aktami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych, znowelizowane Zarządzeniem nr 030/79 MSW z dnia 2 lipca 1979 r. Zgodnie z tym ostatnim normatywem, w skład zasobu archiwalnego Wydziału „C” (w którym znajdowało się archiwum) KWMO w Sieradzu, utworzonej po 1975 r., wchodziły wytworzone przez nią akta oraz materiały przejęte w myśl zasady pertynencji terytorialnej z Wydziału „C” Komendy Miejskiej MO w Łodzi (istniejącej przed podziałem administracyjnym, od 1977 r. Komendy Wojewódzkiej MO w Łodzi): kopie kartotek odnoszących się do osób zamieszkałych na terenie nowo utworzonego województwa, akta osobowe zwolnionych funkcjonariuszy SB, MO, członków ORMO zamieszkałych na terenie województwa sieradzkiego, kopie opracowań monograficznych dotyczących terenu tego województwa. Ogromną rolę w ukształtowaniu struktury zespołu akt WUSW w Sieradzu odegrała ostatnia resortowa instrukcja wprowadzona Zarządzeniem nr 049/85 ministra spraw wewnętrznych z dnia 8 lipca 1985 r. w sprawie organizacji i zasad postępowania z materiałami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. Zgodnie z wynikającymi z niej regulacjami, Sekcja „C” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego stała się miejscem przechowywania materiałów WUSW w Sieradzu, a także dokumentacji powyżej kategorii B-5 rejonowych urzędów spraw wewnętrznych, komisariatów i posterunków MO. W archiwum sieradzkiej Sekcji „C” znalazły się również materiały tajnych współpracowników oraz akta postępowań przygotowawczych Wojskowej Służby Wewnętrznej i Zwiadu Wojsk Ochrony Pogranicza (wpisywane do tych samych dzienników archiwalnych, co materiały SB). Zasady wykorzystywania TW i przekazywania dotyczących ich dokumentów pomiędzy cywilnymi a wojskowymi organami bezpieczeństwa uregulowano w ramach podpisanego 17 listopada 1981 r. porozumienia o współpracy pomiędzy SB MSW a Szefostwem WSW. Przekazywanie akt spraw operacyjnych do archiwum umiejscowionego w Wydziale „C”, a od 1982 r. Sekcji „C” Wydziału Zabezpieczenia Operacyjnego KWMO/WUSW w Sieradzu, następowało po ich zakończeniu lub zaniechaniu. Dokonywała tego komórka, na wniosek której sprawę zarejestrowano. Przed złożeniem do archiwum dokumentacja spraw musiała być odpowiednio uporządkowana przez wytwórcę. Polegało to m.in. na: wyłączeniu dubletów dokumentów, usunięciu metalowych spinaczy i zszywek, ponumerowaniu kart i sporządzeniu aktualnego spisu zawartości teczki. Składane do archiwum materiały operacyjne należało opracować merytorycznie, co sprowadzało się m.in. do sprawdzenia, czy zawierają one zestaw obowiązkowych dla danego rodzaju sprawy dokumentów. Dokumentacja operacyjna nie rejestrowana w komórce ewidencyjnej deponowana była w archiwum na podstawie spisu akt przekazanych, po uporządkowaniu przez twórcę (ułożeniu dokumentów chronologicznie, według zagadnień). Do tego typu akt należała przede wszystkim dokumentacja ogólno-operacyjna tj. akta normatywne, sprawozdawczość, meldunki sytuacyjne i korespondencja operacyjna. Po przekazaniu do archiwum akta były wciąż wykorzystywane do celów operacyjnych. Stąd wynikała potrzeba szybkiego ich wyszukiwania, a co za tym idzie - stworzenia odpowiednich pomocy ewidencyjnych i oznaczenia materiałów sygnaturą archiwalną. W MSW obowiązywała trójczłonowa sygnatura archiwalna złożona z kolejnego numeru spisu akt (inwentarza), łamanego przez pozycję (liczbę porządkową) danego spisu (inwentarza), łamanego przez odpowiedni symbol akt (cyfrę rzymską). Występowały jednak różnice w budowie sygnatur poszczególnych rodzajów materiałów archiwalnych. Przy oznaczaniu materiałów operacyjnych nie pojawiał się człon pierwszy, a przy sygnowaniu materiałów administracyjnych nie obowiązywał człon trzeci. Materiały operacyjne były ewidencjonowane w inwentarzach (dziennikach) archiwalnych prowadzonych oddzielnie dla każdego symbolu akt:  I – akta osobowych źródeł informacji SB, dysponentów lokali kontaktowych, mieszkań konspiracyjnych, kandydatów na osobowe źródła informacji, kandydatów na dysponentów lk, mk (w przypadku kandydatów symbol powinien być dodatkowo złamany/uzupełniony literą „k” – np. I/k, I-k),  II – akta rozpracowań operacyjnych SB,  III – akta postępowań przygotowawczych SB,  IV – akta spraw obiektowo-zagadnieniowych SB. Podobne sygnatury, wzbogacone o wyróżnik literowy, otrzymywały także materiały pozostałych pionów MSW:  I-m, II-m, III-m, IV-m dla dokumentacji MO,  I-w, II-w, III-w, IV-w dla akt Zwiadu WOP, Szefostwa WSW MON, WSW jednostek podległych MSW. Analogicznie do materiałów operacyjnych postępowano z przejętymi do archiwum aktami osobowymi funkcjonariuszy, żołnierzy zawodowych i pracowników cywilnych resortu. Prowadzono inwentarze dla następujących symboli akt:  V – akta funkcjonariuszy SB,  VI – akta funkcjonariuszy MO,  VII – akta pracowników cywilnych resortu spraw wewnętrznych,  VIII – akta żołnierzy zawodowych resortu spraw wewnętrznych. Wpływające do archiwum materiały administracyjne pozostawały w zasadzie w niezmienionym układzie opartym na spisach zdawczo-odbiorczych. Teoretycznie, po brakowaniu, miał im być nadawany układ rzeczowy, a następnie nowa sygnatura archiwalna. Brakowanie akt wytworzonych przez WUSW w Sieradzu, zgodnie z resortowymi wytycznymi, polegało na systematycznym wydzielaniu do niszczenia dokumentacji kategorii „B”, w odniesieniu do której minął okres przechowywania ustalony na podstawie wykazu akt. Oceny dokumentacji dokonywały kilkuosobowe komisje powoływane przez zastępcę komendanta/zastępcę szefa WUSW ds. SB. W latach 1989–1990 dokumentacja sieradzkiej SB, podobnie jak to miało miejsce w MSW i 48 pozostałych jednostkach wojewódzkich, poddana została jednak masowemu niszczeniu. Działania te miały zasadniczy wpływ na obecny stan zachowania zespołu akt WUSW w Sieradzu. Brakowano dokumenty, których okres przechowywania jeszcze nie minął. Niezgodnie z przepisami wypełniano protokoły brakowania, pomijając tytuły teczek, daty skrajne i oznaczenie kategorii archiwalnej brakowanych akt. Część dokumentów w ogóle nie trafiła do Wydziału „C”, zostały zniszczone w poszczególnych komórkach organizacyjnych SB. Zdarzały się również przypadki bezprawnego przekwalifikowania i niszczenia materiałów archiwalnych kategorii „A”. Ten pośpiech w prowadzonej akcji brakowania i niszczenia akt podyktowany był przede wszystkim względami politycznymi, stanowiącymi następstwo zachodzącej w Polsce transformacji ustrojowej i niewątpliwie wynikał przede wszystkim z chęci ukrycia prawdy o charakterze, metodach działania i represjach stosowanych przez SB wobec społeczeństwa. Zasób archiwalny sieradzkiego Wydziału „C” nie został do 1990 r. opracowany zgodnie z zasadami metodyki archiwalnej. Pojęcia „opracowanie”, stosowanego w pionie archiwalnym MSW, nie można bowiem utożsamiać z czynnościami wchodzącymi w zakres tradycyjnego porządkowania zespołu (zbioru) akt oraz sporządzania do niego inwentarza ze wstępem. W pionie archiwalnym cywilnych organów bezpieczeństwa państwa inwentarz archiwalny był środkiem ewidencyjnym, w którym rejestrowano kolejne napływy akt z jednostek organizacyjnych do archiwum. Jako opracowanie archiwalne traktowano natomiast przeprowadzenie w archiwaliach analizy pod kątem wyodrębnienia w nich pojawiających się w różnym charakterze osób, zagadnień i tematów interesujących SB oraz wykonanie na tej podstawie charakterystyk i streszczeń. Efektem tej pracy nie było wypełnienie karty inwentarzowej, stworzenie pełnego opisu akt, a jedynie wypisanie kart ewidencyjnych odnoszących się do osób oraz kart tematyczno-zagadnieniowych i włączenie ich do odpowiednich kartotek. W związku z ciągłymi dopływami akt z komórek organizacyjnych WUSW i bieżącymi potrzebami operacyjnymi archiwum sieradzkiego, WUSW prowadziło bardziej działalność registraturalną niż ściśle archiwalną. Po likwidacji pod koniec lipca 1990 r. WUSW w Sieradzu, zasób jego archiwum znalazł się w siedzibie nowo utworzonej Komendy Wojewódzkiej Policji. Po wydzieleniu w archiwum policyjnym, znaczną część akt sieradzkiej SB przekazano do Delegatury Urzędu Ochrony Państwa w Łodzi. Trafiły tam akta operacyjne i administracyjne wydziałów SB oraz dokumentacja ewidencyjna (kartoteki, dzienniki rejestracyjne i archiwalne). W sieradzkiej KWP pozostały akta osobowe, karty ewidencyjne byłych funkcjonariuszy i pracowników SB i MO (które w 2001 r. przesłano do archiwum jednostki wojewódzkiej Policji w Łodzi) oraz dokumentacja wspólna dla pionu SB i MO (m.in. rozkazy personalne, rozkazy organizacyjne, zarządzenia). W Delegaturze UOP materiały sieradzkiej SB również nie doczekały się opracowania zgodnego z zasadami metodyki archiwalnej. Główny ich zrąb (ok. 5200 j.a., 30 m.b.), w postaci akt operacyjnych i administracyjnych b. SB WUSW w Sieradzu, trafił do archiwum łódzkiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w dniach 11 i 18 września 2001 r. 26 listopada 2001 r. i 25 marca 2002 r. z Archiwum KWP w Łodzi przekazano akta osobowe funkcjonariuszy i pracowników cywilnych SB i MO. Wśród materiałów dotyczących milicjantów znalazły się zarówno akta funkcjonariuszy i pracowników cywilnych MO, którzy zakończyli służbę/pracę przed 14 grudnia 1954 r. (czyli do momentu kiedy MO podlegała Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego), funkcjonariuszy kontynuujących służbę po tej dacie oraz tych, którzy byli przez pewien okres służby zatrudnieni lub oddelegowani do komórkek SB. Późniejsze dopływy akt w latach 2003-2010 stanowiły efekt prac porządkowych prowadzonych w archiwum Komendy Powiatowej Policji w Sieradzu (podlegającym likwidacji), a następnie w archiwum KWP w Łodzi oraz ustaleń w sprawach archiwalnych pomiędzy prezesem IPN a komendantem głównym Policji. W ten sposób do IPN przejęto w kilkunastu transzach niewielkie ilościowo, ale znaczące jakościowo, materiały administracyjne wytworzone przez komórki SB lub dotyczące ich działalności (także w przypadku, gdy odnosiły się jednocześnie do pionu milicyjnego). Wśród nich znalazły się np. rozkazy personalne szefa WUSW w Sieradzu, zakresy czynności, informacje dzienne dotyczące sytuacji polityczno-organizacyjnej w województwie sieradzkim, przesyłane do MSW w ramach akcji „Lato-80”. Do łódzkiego Oddziału Instytutu trafiły również kolejne akta osobowe i karty b. funkcjonariuszy sieradzkiej SB i MO (m.in. tych, którzy po 1990 r. kontynuowali pracę w Policji).

W zespole akt WUSW w Sieradzu zachowały się materiały archiwalne w następującym układzie rzeczowym: Materiały operacyjne: a) teczki personalne i pracy osobowych źródeł informacji wytworzone przez KWMO/WUSW w Sieradzu, przekazane przez jednostki SB z innych województw, WSW i Zwiad WOP do ewentualnego wykorzystania lub dalszego prowadzenia oraz przejęte zgodnie z pertynencją terytorialną z Archiwum Wydziału „C” Komendy Miejskiej (od 1977 r. Komendy Wojewódzkiej) MO w Łodzi, w tym:  tajnych współpracowników (teczki personalne i pracy),  kandydatów na tajnych współpracowników (teczki personalne),  kontaktów operacyjnych (teczki personalne),  konsultantów (teczki personalne i pracy),  kandydatów na konsultantów (teczki personalne),  dysponentów lokali kontaktowych (teczki personalne),  kandydatów na dysponentów lokali kontaktowych (teczki personalne),  dysponentów mieszkań konspiracyjnych (teczki personalne),  informatorów (teczki personalne),  agentów (teczki personalne),  rezydentów (teczki personalne); b) akta spraw operacyjnych, w tym:  akta spraw operacyjnego sprawdzenia i operacyjnego rozpracowania odnoszących się do osób, środowisk i wydarzeń, wytworzone przez KWMO/WUSW w Sieradzu, przekazane przez jednostki SB z innych województw do ewentualnego wykorzystania lub dalszego prowadzenia oraz przejęte zgodnie z pertynencją terytorialną z archiwum Wydziału „C” Komendy Miejskiej (od 1977 r. Komendy Wojewódzkiej) MO w Łodzi,  kwestionariusze ewidencyjne dotyczące osób, teczki ewidencji operacyjnej na księży, wytworzone przez KWMO/WUSW w Sieradzu, przekazane przez jednostki SB z innych województw do dalszego prowadzenia oraz przejęte zgodnie z pertynencją terytorialną z Archiwum Wydziału „C” Komendy Miejskiej (od 1977 r. Komendy Wojewódzkiej) MO w Łodzi; c) akta dochodzeń, postępowań przygotowawczych i śledztw oraz kontrolne dochodzeń Wydziału Śledczego prowadzonych przeciwko osobom i środowiskom, wytworzone przez KWMO/WUSW w Sieradzu oraz przekazane przez WSW, Zwiad WOP i Wydział Śledczy KWMO w Łodzi do ewentualnego wykorzystania lub dalszego prowadzenia; d) akta spraw obiektowych odnoszących się do zakładów pracy, organizacji i wydarzeń społeczno-politycznych, wytworzone przez KWMO/WUSW w Sieradzu (w kilku przypadkach rozpoczęte jeszcze przez SB Komendy Powiatowej w Sieradzu). Akta osobowe:  teczki personalne funkcjonariuszy MO, SB i pracowników cywilnych WUSW w Sieradzu. Materiały administracyjne: Zarządzenia, decyzje, rozkazy (organizacyjne, personalne, specjalne, karne), wytyczne, biuletyny MSW, KGMO, komendanta wojewódzkiego/szefa WUSW w Sieradzu; regulaminy organizacyjne, zakresy działań, etaty poszczególnych wydziałów WUSW i rejonowych urzędów; informacje dzienne, meldunki i szyfrogramy dotyczące sytuacji polityczno-operacyjnej w województwie sieradzkim; dokumentacja osób internowanych z terenu województwa sieradzkiego; dzienniki podawcze i korespondencyjne wraz ze skorowidzami, rejestry przesyłek miejscowych kancelarii i sekretariatów wydziałów; dzienniki maszynowe i rejestry teczek dokumentów tajnych; plany oraz sprawozdania opisowe i statystyczne wydziałów WUSW i rejonowych urzędów; charakterystyki kontrwywiadowcze województwa, dokumentacja prowadzonych szkoleń (plany, programy, wykazy uczestników); protokoły i spisy zdawczo-odbiorcze akt przekazanych do archiwum, protokoły brakowania i zniszczenia dokumentacji niearchiwalnej; kartoteki: tematyczna i zagadnieniowe, dzienniki rejestracyjne i archiwalne, książki ewidencji mikrofilmów; zestawienia statystyczne dotyczące zatrudnienia i ruchu kadry oficerskiej; grafiki dyżurów, listy obecności i podania o urlop funkcjonariuszy i pracowników wydziałów; rozliczenia funduszu „O”; analizy spraw operacyjnych, akta czynności sprawdzających i repertorium spraw prowadzonych przez Wydział Śledczy; materiały rejestracyjne przedsiębiorstw zagranicznych; rejestry wydanych paszportów, wkładek paszportowych i zastrzeżeń wyjazdów za granicę; dokumentacja postępowań związanych z dopuszczeniem do prac obronnych stanowiących tajemnicę państwową (tzw. „mob”), korespondencja wydziałów WUSW i rejonowych urzędów w wyżej wymienionych zagadnieniach. Materiały obronne: Dokumentacja związana z przygotowaniem planu mobilizacyjnego PM-85 wydziałów SB, w tym: meldunki, mapy, zestawienia statystyczne, korespondencja wydziałów WUSW, plany ochrony i zabezpieczenia obiektów i instytucji ważnych dla funkcjonowania państwa w okresie wojny lub stanu wojennego, wykazy osób przewidzianych do zwolnienia od powołania do służby wojskowej, wykazy tajnych współpracowników przewidzianych do wykorzystania w czasie wojny lub stanu wojennego, wykazy zadań do realizacji oraz plany wojennej obsady poszczególnych wydziałów.

Prace rozpoczęto od studiów nad zespołem w oparciu o literaturę dotyczącą organizacji i metod pracy cywilnych organów bezpieczeństwa. Już na tym etapie dostrzeżono trudności wynikające nie tyle ze specyfiki materiałów aparatu bezpieczeństwa, ale standardowych problemów metodycznych, takich jak ustalenie przynależności zespołowej oraz wybór metody porządkowania i układu akt. W pierwszej kolejności przystąpiono zatem do ustalenia granic zespołu WUSW w Sieradzu. Stosując kryteria wewnętrznej budowy, stopnia archiwizacji i stanu posiadania (zgromadzenia) akt uznano go za złożony, zamknięty i niekompletny. Złożony, bo jest wytworem działalności kilku aktotwórców, a sposób powiązania ich archiwaliów uniemożliwia ich wydzielenie. Sukcesje materiałów, zarówno czynna jak i bierna, polegały na przejęciu przez sukcesora od innych jednostek organizacyjnych kompetencji terytorialnych w wyniku powołania w 1975 r. województwa sieradzkiego. W zespole WUSW w Sieradzu znalazły się zatem akta operacyjne i osobowe przekazane przez jednostki SB z innych województw, jednostki WSW i Zwiadu WOP do ewentualnego wykorzystania lub dalszego prowadzenia oraz przejęte, zgodnie z pertynencją terytorialną, z Archiwum Wydziału „C” Komendy Miejskiej (od 1977 r. Komendy Wojewódzkiej) MO w Łodzi akta b. funkcjonariuszy UB, SB i MO z powiatów (istniejących do 1975 r.), które znalazły się po reformie administracyjnej w obszarze właściwości sieradzkiego WUSW. Na złożoność zespołu nie wpłynął natomiast fakt zarchiwizowania w omawianym zespole akt wytworzonych przez rejonowe urzędy spraw wewnętrznych, gdyż było ono efektem systemu obiegu akt spraw i nie wynikało z istnienia w ramach WUSW kilku niezależnych i równorzędnych kancelarii. Akta jednostek podległych nie stanowiły również oddzielnych zespołów w zasobie i ewidencji archiwum sieradzkiej jednostki. Podlegały identycznemu procesowi archiwizacji, jak miało to miejsce w przypadku materiałów wydziałów operacyjnych WUSW. Zespół WUSW w Sieradzu jest zamknięty, gdyż został zarchiwizowany po zakończeniu działalności przez jego twórcę. Z uwagi na stan zgromadzonych akt należy go określić jako niekompletny, bo zawiera dokumentację tylko niektórych komórek organizacyjnych WUSW, skupionych w ramach jednego pionu SB. Zdekompletowanie materiałów, będące efektem akcji zacierania śladów działalności SB na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, ma w tym momencie znaczenie drugorzędne. Dla oceny niekompletności zespołów WUSW najważniejszy jest fakt, że w przejętych przez IPN materiałach nie ma dokumentacji pionów: milicyjnego, polityczno-wychowawczego (poza aktami osobowymi) i administracyjno-gospodarczego. Dopiero jej posiadanie zapewniłoby kompletność zespołu i możliwość badania wszystkich aspektów działalności jego twórcy. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że mamy do czynienia z zespołem Służby Bezpieczeństwa WUSW w Sieradzu. Taki stan rzeczy spowodowany został przepisem art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 z późn. zm.), zawężającym pojęcie organów bezpieczeństwa państwa, a tym samym zasób archiwalny niezbędny do przejęcia przez Instytut, do jednostek i komórek Służby Bezpieczeństwa wszystkich szczebli. W dalszej kolejności opracowania archiwalnego przystąpiono do inwentaryzacji akt, polegającej na zmianie (uzupełnieniu) tytułów jednostek, które nie odzwierciedlały ich zawartości. W przypadku akt osobowych źródeł informacji tytuły rozszerzono o dane personalne (imię i nazwisko, imię ojca, datę urodzenia) osoby, której dotyczą materiały. Jednocześnie uzupełniono opisy j.a. - w przypadku teczek personalnych - o informacje dotyczące: osoby (np. miejsca pracy, pełnione funkcje), celu pozyskania i jednostki pozyskującej, natomiast w przypadku teczek pracy w opisach uwzględniono informacje na temat problematyki doniesień agenturalnych zawartych w jednostce. W tytułach akt spraw obiektowych oraz akt rozpracowań operacyjnych zawarto kategorię i kryptonim sprawy oraz dane personalne osób w nich występujących. W opisach j.a. zamieszczono krótkie charakterystyki spraw, informacje na temat jednostek prowadzących sprawę i załączników (np. fotografii). Tytuły akt postępowań przygotowawczych zostały wzbogacone o krótką charakterystykę sprawy, kwalifikację prawną czynu i dane personalne osób, przeciwko którym toczyły się postępowania. W przypadku akt osobowych funkcjonariuszy oraz pracowników cywilnych resortu, tytuły rozszerzono o dane personalne oraz nazwę pionu, będącego miejscem służby/pracy danej osoby (MO lub SB). W serii akt administracyjnych doprecyzowano i uzupełniono tytuły, a w przypadkach, gdy oddanie zawartości j.a. w tytule nie było możliwe (różnorodna forma i treść dokumentacji) dodatkowe informacje zawarto w polu opis j.a. W odniesieniu do akt zespołu WUSW w Sieradzu zastosowano uproszczony sposób porządkowania, polegający na odstąpieniu od układania i brakowania dokumentów wewnątrz j.a. bądź całych j.a. W celu ułatwienia przeszukiwania elektronicznego inwentarza w tytułach użyto zapisu imion i nazwisk osób w mianowniku. Podstawową rolę dla ukształtowania struktury zespołu akt WUSW w Sieradzu odegrała ostatnia resortowa instrukcja archiwalna wprowadzona Zarządzeniem nr 049/85 ministra spraw wewnętrznych z dnia 8 lipca 1985 r. w sprawie organizacji i zasad postępowania z materiałami archiwalnymi w resorcie spraw wewnętrznych. W instrukcji scharakteryzowano cztery podstawowe rodzaje materiałów archiwalnych wytwarzanych do końca istnienia SB. Za materiały operacyjne uznano wytworzone przez SB, MO akta wszystkich rodzajów spraw operacyjnych (kwestionariusze ewidencyjne, sprawy operacyjnego sprawdzenia, sprawy operacyjnego rozpracowania) oraz postępowań przygotowawczych, teczki personalne i pracy osobowych źródeł informacji, teczki osób opiniowanych, dokumentację sprawozdawczą, zarządzenia, rozkazy, pisma okólne, instrukcje, wytyczne i korespondencję dotyczącą pracy operacyjnej. Materiały osobowe stanowiły teczki osobowe funkcjonariuszy SB, MO, pracowników cywilnych, członków ORMO oraz teczki osobowe osób posiadających przydziały organizacyjno-mobilizacyjne do pełnienia służby w rezerwowych oddziałach MO. Materiałami administracyjnymi były z kolei wszelkie przepisy i dokumenty jednostek organizacyjnych (wydziałów, samodzielnych sekcji i jednostek terenowych – RUSW) resortu spraw wewnętrznych wytworzone w związku z ich działalnością. W skład materiałów o charakterze obronnym wchodziła natomiast wszelka dokumentacja związana z przygotowaniem jednostek organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych (wydziałów, samodzielnych sekcji i jednostek terenowych – RUSW) do działań na wypadek zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny. Taką strukturę zespołu (jego podziału na powyższe grupy rzeczowe) postanowiono zachować na poziomie serii inwentarza akt WUSW w Sieradzu. Odstępstwem od tej reguły jest wydzielenie na poziomie serii materiałów administracyjnych jednostek terenowych (RUSW). Drugim przypadkiem odstąpienia od wytycznych zawartych w przywołanej instrukcji jest pozostawienie w ramach dokumentacji administracyjnej poszczególnych wydziałów zarchiwizowanych tam instrukcji, wytycznych, i korespondencji dotyczących pracy operacyjnej łącznie z innymi tego rodzaju materiałami. W przypadku podserii akt wykorzystano podział według rodzajów materiałów zarejestrowanych w odrębnych inwentarzach (dziennikach) archiwalnych. Wyróżnikiem tych podserii są nadane im w Wydziale/Sekcji „C” WUSW (w momencie przekazania do archiwum) symbole oznaczone rzymskimi cyframi. Materiały operacyjne zostały więc ułożone w następujących podseriach: akta osobowych źródeł informacji (oznaczone I), akta rozpracowań operacyjnych (oznaczone II), akta postępowań przygotowawczych (oznaczone III), akta spraw obiektowych (oznaczone IV). W ramach akt osobowych wyodrębniono trzy podserie: akta osobowe funkcjonariuszy SB (oznaczone V), akta osobowe funkcjonariuszy MO (oznaczone VI) i akta osobowe pracowników cywilnych (oznaczone VII). Akta administracyjne opracowano w ramach dwóch serii: materiały administracyjne WUSW w Sieradzu (gdzie podserie stanowią komórki organizacyjne WUSW – sekretariat zastępcy komendanta/szefa KWMO/WUSW ds. SB, wydziały i samodzielne sekcje) oraz jednostki terenowe (gdzie podserie stanowią materiały administracyjne rejonowych urzędów spraw wewnętrznych). W serii „materiały o charakterze obronnym” podserie stanowią komórki organizacyjne WUSW. Ze względu na proweniencję i wartość źródłową w materiałach poszczególnych serii można wyróżnić:  akta własne wytworzone przez komórki organizacyjne WUSW w Sieradzu, posiadające znaczenie podstawowe,  materiały nadesłane przez MSW oraz podległe WUSW jednostki z terenu województwa sieradzkiego o charakterze uzupełniającym,  dokumentację proweniencji nieresortowej, przesłaną do wiadomości i wykorzystania, o charakterze pomocniczym. Akta MSW oraz rejonowych urzędów spraw wewnętrznych (komend miejskich, komisariatów) stały się, o czym już mówiono w tym rozdziale wstępu, integralną częścią zespołu ze względu na ich wpływ merytoryczny na funkcjonowanie WUSW w Sieradzu oraz w celach poznawczych i porównawczych dla zobrazowania działalności poszczególnych jednostek i istniejącej w MSW hierarchii podległości organizacyjnej. Na pozostawienie w zespole materiałów obcych, mających luźny związek treściowy z produkcją kancelaryjną wytwórcy akt, miał wpływ specyficzny obieg informacji w ówczesnym systemie politycznym, który zakładał współpracę MSW (i jednostek podległych) z PZPR, organizacjami politycznymi, instytucjami społeczno-gospodarczymi, urzędami administracji państwowej itp. Na zakończenie warto też wspomnieć o wytworzonych przez sieradzki Wydział Paszportów aktach paszportowych. Wspomniane akta nigdy nie trafiły do Archiwum Wydziału „C”, ani do składnic akt jednostek terenowych, w których wytwarzano dokumentację paszportową. Po likwidacji SB akta paszportowe nadal pozostawały w magazynach Policji jako depozyt ministra spraw wewnętrznych, a urzędy wojewódzkie dysponowały tylko ewidencją do nich. Po raz pierwszy materiały te znalazły się w jednym archiwum z aktami operacyjnymi i administracyjnymi wydziałów SB (w tym Wydziału Paszportów) dopiero po powstaniu IPN. Podobna sytuacja występuje w odniesieniu do akt członków ORMO. Dokumentacja personalna wraz z materiałami administracyjnymi ORMO trafiła z MSWiA najpierw do archiwum IPN w Warszawie, gdzie wspomniane akta podzielono według pertynencji terytorialnej i przekazano do odpowiednich oddziałów.

I. Źródła archiwalne AIPN Łd, 0321/2, Zestawienia statystyczne o zatrudnionych w SB KWMO w Sieradzu w 1975 r.; AIPN Łd, 0321/4, Zestawienia statystyczne o zatrudnionych w SB KWMO w Sieradzu w 1976 r.; AIPN Łd, 0321/9, Sprawozdania statystyczne o ruchu kadr i zatrudnieniu dotyczące SB KWMO w Sieradzu za lata 1979–1981 z załącznikami; AIPN Łd, 0321/10, Sprawozdania statystyczne o ruchu kadr i stanie zatrudnienia w SB KWMO/WUSW w Sieradzu oraz jednostkach podległych za lata 1982–1983 z załącznikami; AIPN Łd, 0321/12, Sprawozdania statystyczne o ruchu kadr i stanie zatrudnienia w SB WUSW w Sieradzu oraz jednostkach podległych za lata 1984–1985 z załącznikami; AIPN Łd, 0321/17, Etaty SB KWMO/WUSW w Sieradzu i jednostek podległych za lata 1982–1990; AIPN Łd, 0321/18, Zakresy obowiązków służbowych na stanowiskach SB KWMO w Sieradzu za lata 1976-1983; AIPN Łd, 0321/21, Etaty SB KWMO/WUSW w Sieradzu i jednostek podległych za lata 1981–1990; AIPN Łd, 053/1, t. 6, Zarządzenia komendanta wojewódzkiego MO i szefa WUSW w Sieradzu z lat 1975–1990; AIPN Łd, 053/3, t. 1, Rozkazy i zarządzenia komendanta wojewódzkiego MO/szefa WUSW w Sieradzu z lat 1976–1989; AIPN Łd, 053/3, t. 8, Korespondencja Wydziału Śledczego KWMO/WUSW w Sieradzu dotycząca spraw kadrowych, skarg i wniosków oraz prowadzonych postępowań wyjaśniających; AIPN Łd, 053/26, Zakresy działania komórek organizacyjnych SB WUSW w Sieradzu; AIPN Łd, 053/34, t. 6, Wyciągi z rozkazów personalnych Ministra Spraw Wewnętrznych oraz korespondencja zastępcy komendanta wojewódzkiego MO ds. SB w Sieradzu dotycząca spraw organizacyjno-kadrowych i szkoleniowych; AIPN Łd, 053/41, t. 2, Zarządzenia, rozkazy, analizy, wytyczne i szyfrogramy Wydziału III i Wydział Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa WUSW w Sieradzu; AIPN Łd, 053/75, t. 5, Decyzje, zarządzenia i rozkazy szefa WUSW w Sieradzu nadesłane do Inspektoratu Ochrony Funkcjonariuszy WUSW w Sieradzu; AIPN Łd, 053/76, t. 1/9, Rozkazy organizacyjne komendanta wojewódzkiego MO/szefa WUSW w Sieradzu dotyczące etatów Wydziału II; AIPN Łd, 053/76, t. 13, Zakresy działania, struktura organizacyjna i obsada personalna Wydziału II KWMO/WUSW w Sieradzu. II. Źródła drukowane Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa 1945–1989, oprac. Tadeusz Ruzikowski, Warszawa 2004; NSZZ „Solidarność” w regionie łódzkim w dokumentach Służby Bezpieczeństwa 1980–1981, wstęp, wybór i oprac. Sebastian Pilarski, Robert Rabiega, Warszawa–Łódź 2010; Służba Bezpieczeństwa wobec przemian politycznych w latach 1988–1990. Region łódzki, wstęp, wybór i oprac. Sebastian Pilarski, Warszawa–Łódź 2009; Stan wojenny w regionie łódzkim w dokumentach Służby Bezpieczeństwa, wstęp R. Rabiega, wybór i oprac. M. Kopczyński, R. Rabiega, Warszawa–Łódź 2008; Ustawa z 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U. Nr 16, poz. 91); Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. 1990 Nr 30, poz. 179); Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U. Nr 30, poz. 180); Ustawa z 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. Nr 155, poz. 1016 z późn. zm.); Ustawa z 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 11, poz. 95); Ustawa z 15 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie informacji niejawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 85, poz. 727); Ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U. Nr 79, poz. 522); Zbiór przepisów archiwalnych wydanych przez naczelnego dyrektora Archiwów Państwowych w latach 1952–2000, wybór i oprac. Maria Tarakanowska, Ewa Rosowska, Warszawa 2001. III. Opracowania i artykuły Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1 (1944–1956), red. Krzysztof Szwagrzyk, Warszawa 2005; Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2 (1956–1975), red. Paweł Piotrowski, Warszawa 2006; Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3 (1975–1990), red. Paweł Piotrowski, Warszawa 2008; Cenckiewicz Sławomir, Oczami bezpieki. Szkice i materiały z dziejów aparatu bezpieczeństwa PRL, Kraków 2005; Czyżewski Andrzej, „Chcesz mieć lipę senatora – oddaj głos na profesora”. Wybory 4 czerwca 1989 roku z perspektywy Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Sieradzu, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2008, nr 2(13), s. 243–260; Czyżewski Andrzej, NSZZ „Solidarność” Region Ziemia Sieradzka [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, tom 4: Polska zachodnia, red. Ł. Kamiński i G. Waligóra, Warszawa 2010, s. 557–580; Głębocki Henryk, Policja tajna przy robocie. Z dziejów państwa policyjnego w PRL, Kraków 2005; Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej (stan na dzień 31 grudnia 2008 roku), red. Jerzy Bednarek, Rafał Leśkiewicz, Warszawa 2009; Konarski Kazimierz, Wstęp inwentarza zespołu archiwalnego. Zasady opracowania, „Archeion” 1952, t. 21, s. 192– 202; Musiał Filip, Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970-1989), Kraków 2007; Osobowe źródła informacji – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. Filip Musiał, Kraków 2008; Przelaskowski Ryszard, Program prac wewnętrznych w archiwach nowożytnych, Warszawa 1935; Robótka Halina, Opracowanie i opis archiwaliów. Podręcznik akademicki, Toruń 2010; Ryszewski Bohdan, Archiwistyka; przedmiot, zakres, podział. Studia nad problemem, Poznań 1972; Ryszewski Bohdan, Z zagadnień zespołu archiwalnego, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Historia 1973, z. 8, s. 139-150; Terlecki Ryszard, Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990, Kraków 2007; W kręgu „teczek”. Z badań nad zasobem i funkcjami archiwum IPN, red. Jerzy Bednarek, Paweł Perzyna, Łódź–Toruń 2006; Wokół teczek bezpieki – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. Filip Musiał, Kraków 2006.