Zespół / zbiór

Zbiór materiałów dotyczących Konzentrationslager Neuengamme

Polska, Niemcy (III Rzesza Niemiecka, Republika Federalna Niemiec)

Nie jest możliwe ustalenie dokładnych informacji na temat twórców akt. Prawdopodobnie były to osoby ze środowiska byłych więźniów obozu koncentracyjnego w Neuengamme, związanego z Międzynarodowym Stowarzyszeniem KL Neuengamme (Internationale Amicale KZ Neuengamme). Stowarzyszenie zostało założone w Hamburgu w 1958 r. W jego skład wchodziły początkowo organizacje krajowe z Republiki Federalnej Niemiec, Belgii i Francji, złożone z byłych więźniów obozu w Neuengamme oraz członków ich rodzin. W późniejszym okresie do Stowarzyszenia dołączyły również organizacje z Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Danii, Austrii, Jugosławii, Holandii, Rumunii, Czechosłowacji, Węgier, Związku Radzieckiego i Polski (założona w 1966 r.). Jednym z aktotwórców mógł być Janusz Walter, były więzień KL Neuengamme (numer obozowy 18140). Tożsamości pozostałych osób nie udało się ustalić z uwagi na szczątkowy stan zachowania materiałów.

Obecnie nie jest możliwe ustalenie okoliczności, w jakich doszło do ukształtowania się zbioru. Przypuszczalnie materiały zostały zgromadzone przez jednego z członków Międzynarodowego Stowarzyszenia KL Neuengamme. Dokumentacja została przekazana do Archiwum IPN przez Wojciecha Źródlaka, pracownika Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi. Przekazujący nie podał informacji, w jaki sposób wszedł w posiadanie tych materiałów.

Materiały dotyczą różnych zagadnień związanych z funkcjonowaniem KL Neuengamme, a także późniejszą działalnością środowiska byłych więźniów obozu. Do pierwszej grupy zaliczają się m.in. wykazy członków załogi obozowej i więźniów, relacje z ewakuacji obozu przeprowadzonej pod koniec wojny, a także fotografie z uroczystości pogrzebowych ofiar zatopienia statków „Cap Arcona” i „Thielbek”. W większości są to materiały wytworzone krótko po zakończeniu wojny. Drugą grupę stanowi dokumentacja związana głównie z działalnością Międzynarodowego Stowarzyszenia KL Neuengamme, na którą składa się m.in. korespondencja, zaproszenia, akta finansowe. W tej części znalazły się również teksty apeli wygłoszonych podczas spotkań koleżeńskich byłych polskich więźniów obozu i fotografie z uroczystości rocznicowych na terenie byłego obozu.

Materiały zostały przyjęte w stanie nieuporządkowanym (rozsyp) i bez ewidencji. Brak możliwości ustalenia aktotwórców i okoliczności powstania zbioru, a także znaczna ilość dokumentacji nierozpoznanej, spowodowały, że przyjęto podział materiałów na dwie zasadnicze części: dokumentację aktową i dokumentację fotograficzną, w ramach których uformowane z rozsypu jednostki usystematyzowano w układzie rzeczowo - chronologicznym. Powstał w ten sposób schemat oparty na podziale odnoszącym się do funkcjonowania obozu oraz późniejszej działalności Międzynarodowego Stowarzyszenia KL Neuengamme i innych form upamiętniania ofiar obozu. Na końcu umieszczono dwie puste teczki, w których prawdopodobnie były pierwotnie przechowywane przekazane materiały. Zbyt ogólne adnotacje umieszczone na okładkach nie pozwoliły jednak na przyporządkowanie teczek do poszczególnych jednostek. Po zakończeniu prac związanych z porządkowaniem, dokumentacja została zabezpieczona przez usunięcie z nich metalowych elementów i umieszczenie w opakowaniach bezkwasowych.

Informacje dotyczące Międzynarodowego Stowarzyszenia KL Neuengamme zostały przedstawione na podstawie stron internetowych: https://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de/service/ehrenamtliche-mitarbeit/amicale-internationale-kz-neuengamme/ (dostęp: 8.02.2019 r.) https://de.wikipedia.org/wiki/Amicale_Internationale_KZ_Neuengamme (dostęp: 8.02.2019 r.).